Verteringsstelsel van het paard

Het spijsverteringsstelsel van een paard is op het eerste gezicht niet veel anders dan bij mensen. Ze hebben een mond en slokdarm die het voedsel naar de maag brengt, vervolgens komt het in de dunne darm, de blindedarm en de dikke darm terecht, waarna het via de endeldarm en anus het lichaam verlaat. Maar het dieet van een paard en ook de manier waarop de maag en darmen van het paard werken zijn heel anders dan bij mensen. Daar moeten we rekening mee houden bij de verzorging van ons paard, want een verkeerde voeding kan tot ernstige gezondheidsproblemen leiden.

Mond en slokdarm

Het spijsverteringsstelsel van het paard begint bij de mond. Vooraan in de mond bevinden zich de snijtanden. Een paard gebruikt zijn snijtanden om gras af te ‘knippen’. Met de lippen, de wangen en de tong brengt het paard het gras vervolgens naar achterin de mond waar zich de kiezen bevinden. Die kiezen vermalen het gras en dan slikt het paard het gras door. Bij het kauwen komt speeksel vrij. Dat speeksel maakt het slikken makkelijker en helpt bij de vertering van het voedsel.

De mond van het paard

De mond van het paard is heel belangrijk. Zo kunnen ze zonder hun tanden hun voedsel niet goed pakken, kauwen en verteren. Dat geeft allerlei gezondheidsproblemen. Ook kunnen kapotte tanden veel pijn en ongemak veroorzaken, zeker als er een bit tegen de zere plek aanligt.

Paarden krijgen net als mensen eerst een melkgebit. Al binnen enkele maanden na de geboorte van een veulen verschijnen zijn eerste tanden. Als paarden tussen de 2 en de 5 jaar oud zijn worden de tanden gewisseld voor het ‘echte’ gebit. Een paard met een gezond gebit heeft 12 snijtanden, 6 boven en 6 onder. Daarnaast hebben paarden 12 kiezen, 6 aan elke kant, 3 boven en 3 onder. Hengsten en ruinen hebben daarnaast vaak een zogenaamde haaktand, een kleine puntige tand tussen de snijtanden en de kiezen in. Tenslotte is er nog de zogenaamde wolfskies. Dit is een kleine, onderontwikkelde kies die zijn functie verloren heeft en dus eigenlijk een overblijfsel van vroegere tijden is toen paarden meer kiezen in hun kaak hadden.

Het grootste verschil tussen ons gebit en het gebit van een paard is dat de tanden van het paard niet stoppen met groeien. Ze groeien ieder jaar met zo’n 2 tot 5 millimeter. Hoe komt het dan dat paarden niet veel te grote tanden krijgen? Dat komt doordat de tanden van het paard aan de bovenkant net zo hard weer afslijten door het kauwen. Dat is een van de redenen waarom een paard eigenlijk de hele dag door moet kunnen eten.

De slokdarm en de maag

De mond van het paard en de maag zijn verbonden door de slokdarm. Het speeksel waarmee het voer is vermengd is van groot belang om deze lange reis door het hoofd, de nek en in de buik van het paard soepel te laten verlopen. De slokdarm werkt bovendien maar één kant op. Een paard kan niet overgeven zoals wij en honden en katten bijvoorbeeld wel kunnen. Dat betekent dat als een paard iets verkeerds of giftigs eet dat ten goede of ten kwade in zijn maag en darmen terecht zal komen. We moeten dus goed opletten dat paarden niets verkeerds eten, zoals beschimmeld of rottend hooi en giftige planten.

Via de slokdarm komt het voedsel dan in de maag terecht. Belangrijk om te weten is dat de maag van het paard kan zich niet oprekken, dat betekent dat er maar een beperkte hoeveelheid voedsel tegelijk in past. Het is daarom veel beter om vaker over de dag kleine porties te voeren. In de maag begint de vertering van het voedsel pas echt door zure maagsappen. De maag bestaat uit twee delen, een bovengedeelte, waar het voedsel als eerste terechtkomt, en de onderkant waar de maagsappen zich bevinden. Als we er niet voor zorgen dat ons paard vaak genoeg voer krijgt, dan kan het gebeuren dat de zure maagsappen het gevoelige bovenste gedeelte van de maag raken (bijvoorbeeld door beweging tijdens arbeid). Dit kan pijnlijke maagzweren veroorzaken, een helaas veel voorkomende kwaal bij paarden. Een andere reden om te zorgen dat ons paard het liefst de hele dag kan blijven eten.

De darmen

Nadat het voedsel genoeg is afgebroken door de zure maagsappen wordt het in de dunne darm gebracht. In de maag en in de dunne darm worden alvast wat voedingsstoffen uit het voedsel gehaald. Dit zijn vooral zetmeel, eiwitten en vet. Het voedsel komt via de dunne darm in de blindedarm en de dikke darm terecht.

De blindedarm is een grote zak die tussen de dunne en de dikke darm inhangt. Dit gedeelte van het verteringsstelsel van het paard is heel bijzonder. In de blindedarm en de dikke darm wachten namelijk miljoenen bacteriën en andere microben om de volgende fase van de vertering in te luiden: het omzetten van vezels in voedingsstoffen. Deze manier van verteren is wat het verteringsstelsel van het paard zo bijzonder maakt. De bacteriën zetten het voedsel om in noodzakelijke energie. Die bacteriën moeten dus in goede gezondheid zijn en bovendien in een gezonde verhouding tot elkaar.

De laatste fase in het verteringsproces is de endeldarm. Daar wordt het laatste vocht uit het voedsel gehaald en tenslotte worden de overgebleven mestballen via de endeldarm uitgescheiden.

Het verteringsstelsel gezond houden

De gezondheid en balans van het verteringsstelsel van een paard zijn heel gevoelig voor veranderingen en afhankelijk van de hoeveelheid en het soort voer dat we onze paarden geven. Het grootste gedeelte van het voer hoort te bestaan uit ruwvoer in de vorm van gras, hooi en kruiden. Krachtvoer zijn eigenlijk alleen nodig in bepaalde gevallen (drachtige en zogende merries, zieke paarden en paarden die zware arbeid verrichten zoals sportpaarden). Verder geven veel mensen graag snacks, in de vorm van suikerklontjes, paardensnoepjes, slobber, fruit en groenten. Dat mag, maar zeker voor de suikerklontjes en de paardensnoepjes geldt dat deze veel suikers bevatten en net als bij mensen kan teveel suiker ook bij paarden allerlei problemen veroorzaken. Als er voor genoeg ruwvoer van goede kwaliteit voorhanden is, is voor de meeste paarden eigenlijk alleen een aanvulling van vitaminen, zouten en mineralen nodig.