Kustbescherming: blijvende zorg en voortdurende bewaking

Een simpele overstroming kan worden voorkomen met zandzakken. Hetzelfde principe geldt eigenlijk voor het voorkomen van het overstromen van het laag gelegen Nederland. Grote delen van het land liggen duidelijk onder de zeespiegel. Maar de natuur zelf heeft voor heel veel zand gezorgd en de mens heeft dat aangevuld. Duinen en dijken voorkomen overstromingen maar we moeten er wel voor zorgen dat dit zo blijft. Sinds de laatste ernstige overstromingen in 1953 is er veel aan gedaan om onze kust veiliger te maken. Het risico van overstromingen is slechts gering vanwege de dijken, duinen en deltawerken. Maar ook bij extreme situaties moeten overstromingen worden voorkomen.

Kustbescherming op twee manieren

Kustbescherming kan op twee manieren plaatsvinden. De ene is door middel van zachte weringen en de andere door harde. Zachte weringen zijn duinen en zandsuppleties. Tot de harde weringen behoren dammen, dijken kades en pieren. Daarbij kan de aanleg van harde weringen soms leiden tot het ontstaan van nieuwe duinen.

Zand en gedrag van de zee

Bij veel kustgebieden in de wereld wordt het land beschermd door een vaste rotsbodem. Bij de Nederlandse kust is dat niet het geval en moet het zand dat er in de afgelopen tweeëneenhalf miljoen jaren naar toe is gevoerd ons beschermen tegen hoog water. Dat zand is in die jaren door grote rivieren aangevoerd vanuit berggebieden. Maar helaas spoelt het zand van onze kust gemakkelijk weg bij stormen. Het Nederlands Centrum voor Kustonderzoek doet regelmatig onderzoek naar het gedrag van de zee ten opzichte van de zandkust.

Blijvende zorg en ingrijpen

Omdat de Noordzee betrekkelijk ondiep is rollen tijdens hevige stormen zware golven op de kustlijn af. Door die golven spoelen zandkorrels gemakkelijk weg. Maar dat weggespoelde zand wordt door de zee meegevoerd en zorgt ervoor dat het op een andere plek langs de kust weer terecht komt. Omdat dit proces zich op en neer afspeelt blijft de kustlijn ongeveer op dezelfde plaats liggen. Alleen bij de zwakke schakels is het noodzakelijk dat de mens ingrijpt en corrigeert.

Ook natuur corrigeert

Het is juist die zanddynamiek waardoor de kust zelfs sterker is dan een kust van alleen maar dijken. De dijken zijn minder in staat om de volle kracht van de golven te weerstaan en vergen daardoor veel onderhoud om op de juiste sterkte te blijven. De kustlijn van zand wordt daarentegen (met uitzondering van zwakke plekken) door de natuur zelf in stand gehouden.

Baggerschepen aan de kust

Een deel van het zand spoelt echter van de kust weg en verzamelt zich op de bodem van de zee. Daar vormt het een soort duinen van honderden meters lang en wel vijftien meter hoog. Die zandgolven zijn een vergaarbak voor baggeraars die er onuitputtelijk zand vandaan halen om zwakke kustplekken te verstevigen. Langs de Nederlandse kust zijn daarom regelmatig grote baggerschepen te zien. Zij varen een eindje de zee op en komen terug met een zandlading die ze op de zeekust spuiten.

Door erosie verzwakte plekken

Door de kleine korrelgrootte van het zand aan de kust wordt het makkelijk meegedragen door het water. Het wegspoelen van de zandige kust is het omvangrijkst langs de kust van Noord-Holland ten noorden van het Noordzeekanaal tot aan de Slufter op Texel. Ook langs de Zuidhollandse kust en de Zeeuwse eilanden worden de zeewaartse kustvakken regelmatig door erosie verzwakt. Enkele belangrijke zwakke plekken zijn:

Noordwijk aan Zee

Een van de zwakke plekken is de kust bij Noordwijk aan Zee. Daar is het nodig om de duinen breed genoeg te houden. Het op het strand gespoten zand moet een vloeiende overgang vormen met de bredere duinen.

Scheveningen

Ook de kustlijn van Scheveningen moet met opgespoten zand op een veilige breedte worden gehouden waarbij gekozen wordt voor een manier waarbij het bekende uitzicht op de zee niet wordt verstoord.

Zeeuwse kust

Langs de Zeeuwse kust ligt een zwakke schakel die begint bij de Nolledijk die aansluit op de Boulevard van Vlissingen en loopt tot Dishoek. De waterkering van dat gebied bestaat zowel uit een dijk als uit duinen die in beheer zijn bij het waterschap Zeeuwse Eilanden.

Voortdurende bewaking met camera’s

Bij een beweeglijke kust is het van groot belang om die goed in de gaten te houden. De bewaking van de Nederlandse kust gebeurt met camera’s op diverse plaatsen die het strand en de zee observeren. Gemaakte foto’s worden door software geïnterpreteerd en zijn daarmee uitgangspunt voor voorspellingen van de verplaatsing van het strand en de zandbanken. De gegevens die door camera’s en door foto’s worden verkregen worden door TNO (Nederlandse Organisatie voor toegepast-natuurwetenschappelijk) onderzocht en gebruikt om modellen te maken. Met die modellen wordt de stevigheid van de toekomstige kustverdediging getest.

Lees verder

• Houden de dijken het droog?
• MuZEEum van Vlissingen vertelt over de zee
• Kustbescherming van de Nederlandse en Duitse Noordzeekust