recensie

Zeeboek - Determinatietabellen voor kustflora en -fauna

Zeeboek - Determinatietabellen voor de flora en fauna van de Nederlandse kust. De veldgids is in een geheel herziene versie, die in 2014 opnieuw is uitgebracht. Dertig jaar eerder verscheen de eerste editie van de gids vol soorten planten en dieren die in de zee en op het strand van Nederland en België te vinden zijn. Wie tijdens strandwandelingen iets vindt dat een-twee-drie niet is thuis te brengen, kan het determineren met dit boek in de hand. Dan weet je dat je dodemandsuim hebt gevonden en lees je wat dat is. En dan kun je ook de naam van die ene schelp vinden, die je langs de vloedlijn vond. Een handig boek, het Zeeboek.

Zeeboek over kustflora en fauna

Het Zeeboek is een veldgids en dat voel je als je het boek in handen neemt. Het is een boek met een geplastificeerde kaft, dat lekker meeneemt naar het strand; kortom een stevig gebruiksboek. Op de achterkant staat een liniaal gedrukt, zodat je de diertjes en schelpen ter plekke kunt meten om ze te kunnen determineren.

Strandwandeling

De geheel herziene versie beschrijft algemene soorten planten en dieren zoals slakken, schelpen, zeewieren en -grassen, krabben, kreeften, kwallen, zeesterren, vissen en zeezoogdieren die je langs de Nederlandse kust en op de Nederlandse stranden tegen kunt komen. De praktische gids gaat mee in het rugzakje tijdens een strandwandeling om hem eruit te halen bij de eerste de beste strandvondst. Het Zeeboek geeft alle biologische strandvondsten een naam en vertelt over hun eigenschappen en bijzonderheden.

Veldgids met determinatietabellen

Het Nederlandse en Belgische zeeleven is bijeengebracht in één handzame veldgids. Elk hoofdstuk begint met algemene informatie over het voorkomen van bijvoorbeeld zeewieren, de ecologie en de wijze van groeien. Bij dieren wordt het gedrag beschreven. De inhoud is gericht op herkenning in het veld en de teksten zijn voorzien van vele illustraties om de soorten nog beter te kunnen herkennen.

Redactieteam

Het Zeeboek is geschreven door een redactieteam van Nederlandse experts:

• Carolien van der Mark
• Ron Ates
• Ingeborg de Boois
• Peter Bor
• Bert Buizer
• Fiona van der Burgt
• Kees Camphuysen
• Willem Dekker
• Floor Driessen
• Kees den Hartog
• Michiel Huijsman
• Mart Karremans
• Arthur Oosterbaan
• B.G. Otten
• Frank Perk
• Elsje de Ruijter
• Gerco de Ruijter
• Jan van Santbrink
• Aart Schoenmaker
• Rob van Soest
• Herre Stegenga
• Arnold Tulp

Illustratoren en fotografen

• De illustraties en foto’s zijn gemaakt door:
• Ron Ates
• Peter van Bragt
• Floor Driessen
• Mart Karremans
• Arnold Tulp
• Rykel de Bruyne
• Kees den Hartog
• Kees Camphuysen
• Willem Dekker
• Jan Freijer
• Michiel Huijsman
• Arthur Oosterbaan
• Jeroen Reinhold
• Martijn Spierenburg
• Gerco de Rijter
• Elsje de Ruijter
• Karolien Westerveer
• Wim de Winter
• Janko van Beek
• Anniek Reinhold
• Marten Tacoma
• Hans Lodewijkx

Determineren

Het boek is opgebouwd uit diverse hoofdstukken die een dieren- of plantengroep behandelen. De opbouw van de hoofdstukken houdt rekening met de systematische indeling van de biologie. Er staan verspreid in het boek extra informatieblokken waarin informatie staat over de onderlinge samenhang van de soortengroepen. Elk hoofdstuk begint met een algemene inleidende tekst over de soortgroep, waarin ook de levenswijze en bouw wordt behandeld. Dan volgt er een determinatietabel en ter illustratie en verduidelijking zijn er tekeningen of foto’s toegevoegd.

Kornet en strandvondst op Waddeneilanden

Elke strandwandeling levert strandvondsten op. Wie soorten wil determineren maakt een strandbezoek nog leuker door met een kornet door het water te gaan. Hiermee kunnen garnalen worden gevangen en soms komt er een visje, krab of inktvis in het net. Het net kan in een emmer met zeewater worden geleegd, waarna de vangst kan worden bekeken.

Wie onderwater wil kijken kan gaan snorkelen. Dan heb je grote kans zeeanemonen te zien. Het Zeeboek vraagt nadrukkelijk om de zeeanemonen te laten zitten: kijken, in je opnemen en niet aankomen. Voor het zoeken van schelpen volstaat een wandeling langs het strand. Soms zitten daar fossiele exemplaren bij, die door hun ouderdom weer extra interessant zijn. De kust van Nederland is een getijdengebied waarbij de getijgolf van zuidwest (Zeeland) naar noordoost (Waddeneilanden) loopt. De getijdenbeweging is belangrijk voor de organismen in dat gebied. Delen van de kuststrook komen met laag water droog te liggen en daardoor leven daar specifieke planten en dieren die tegen die omstandigheden kunnen.

Evertebraten

Een heel mooi woord: evertebraten. Het zijn de kwallen en zeeanemonen en sponzen en slakken en wormen, om er een paar te noemen. Het is een van de hoofdstukken in het Zeeboek. Het gaat over dieren zonder ruggengraat. De mooiste namen komen voorbij. Wat te denken van de sliertige broodspons of weke balletjesspons. En dan is er nog de geweispons en de zakspons. Bij de anemonen heb je de viltkokeranemoon, zeeanjelier en de dodemansduim. Het zijn maar een paar voorbeelden. De anemonen en sponsen hebben wat schoonheid om te laten zien. Daarom staan ze met kleurenfoto's in het boek en dan zie je welke juweeltjes er onder water groeien.

Dodemansduim

De dodemansduim staat ook in het Zeeboek. In het voorjaar van 2014 spoelen er brokken dodemandsduim aan op het strand van Ameland. Aangespoelde dodemansduim ziet er inderdaad uit als de duim van een dode man, een knobbel, wat bleek van kleur. In het Zeeboek lezen we dat het een zeeanemoon is, een kolonie vlezige anemoontjes met witte of oranje vingerachtige lobben. Ze worden maximaal 20 centimeter hoog. Ze hechten zich op een harde ondergrond en zorgen eigenlijk dat ze altijd onder water blijven, ook met laag water.

Geen uitsluitsel

Het kan natuurlijk dat er een zeldzaamheid of bijzonderheid wordt gevonden die niet in het Zeeboek staat beschreven. De schrijvers vragen om in dat geval zoveel mogelijk gegevens over vindplaats, dag, omstandigheden en aantal exemplaren te noteren en om het door te sturen naar Naturalis in Leiden. De vondsten zelf kunnen goed verpakt in een plastic flesje of doosje worden opgestuurd. Naturalis bekijkt dan de vondst en geeft antwoord. Misschien kan er wel een bijzonderheid aan de collectie worden toegevoegd.

Mening van Sjaan

Het Zeeboek is een boek met gewicht; je hebt wat in de hand. De bladen zijn dik, stevig en glad. Ze kunnen als het ware tegen een stootje en dat zal nodig zijn als je het boek meeneemt naar het strand. Ook het exterieur kan tegen een stootje. Het buigzame kaft is geplastificeerd maar niet glad. Het is een kaft dat niet meteen verweekt als het een beetje nat wordt.

Fijn is het dat in het boek vooral de Nederlandse benamingen worden gebruikt. Een zetfoutje hebben we ook ontdekt – nederlandse wordt op bladzijde 7 met een kleine letter geschreven – maar elk zichzelf respecterend boek heeft er een. Het is aan de lezer om hem te ontdekken.

Onhandig is dat verschillende foto’s hetzelfde nummer hebben. Bij de informatie over de dodemansduim bijvoorbeeld, wordt verwezen naar foto 2.1. Op bladzijde 50 staat een foto 2.1, maar dat is een boorspons. Op bladzijde 59 staat weer een foto 2.1 en daar vinden we inderdaad de dodemansduim. De foto’s zijn overigens prachtig en in kleur. De soorten zijn er duidelijk aan te herkennen. De tekeningen zijn in zwart-wit, maar om een schelp te determineren volstaat dat: je wordt niet afgeleid door de kleur en determineert op vorm en tekening op de schelp.

Het boek blijft niet lekker open op tafel liggen. Door het taaie kaft en de stevige bladen klapt het direct weer dicht. Het boek is dan ook niet bedoeld als salontafelexemplaar. Het is een meeneem en ter plekke te raadplegen bron van informatie. Een kanjer van een boek.

Lees verder

• Dodemansduim – Koraal in Zeeland en op de Waddeneilanden
• Reuzenkwal in Nederland - fenomeen na een zachte winter
• Massale stranding kwallen aan de Noordzeekust
• Snotolf – strandvondst
• UNESCO Werelderfgoed Waddenzee - het tweede lustrum in 2019