Massale stranding kwallen aan de Noordzeekust

In de Noordzee komen verschillende soorten kwallen voor. Geregeld spoelen ze massaal aan op het strand. De vloedlijn ligt dan bezaaid met kompaskwallen of paddenstoelkwallen. Kwallen zijn eenvoudige dieren die in het water zweven en zichzelf beperkt kunnen voortbewegen. Ze kunnen niet tegen de stroom in zwemmen en zijn afhankelijk van de stroming in het water. Die voert hen regelmatig, vooral in de herfst, naar de kust. Ze belanden dan als een drilpuddingachtige massa op het strand. Soms met z'n duizenden tegelijk.

Kwal is een holtedier

Kwallen zijn geleiachtige dieren zonder ruggengraat. In het water bewegen ze sierlijk, maar als ze aanspoelen op het strand zijn het geleiachtige kledders. Bij verse exemplaren is de tekening van de hoed nog mooi te zien, maar van de sierlijkheid is niets meer over.
Een kwal is een holtedier in de vorm van een hoed of paraplu, met aan de rand vier tot acht tentakels. Met hun zintuigcellen die daaromheen zitten kunnen ze proeven, licht opvangen en hun evenwicht bewaren.

Dubbelwandig

Kwallen zijn dubbelwandig, ze hebben twee huidlagen. Tussen het ectoderm en endoderm zit een steunlaag om stevigheid aan het dier te geven. De enige holtedieren die in de Noordzee voorkomen zijn kwallen en zeeanemonen.

Soorten kwallen

Verschillende soorten komen in de Noordzee voor. We kunnen ze op het strand dood aantreffen in de vloedlijn:

• Oorkwal
• Rode haarkwal
• Blauwe haarkwal
• Zeepaddenstoel
• Kompaskwal

Oorkwal

De oorkwal is een kwal met netelcellen, maar die zijn niet giftig voor mensen, wel voor zijn prooi. Ze komen in de maanden april tot en met augustus voor in de Nederlandse kustwateren en spoelen dan ook aan.

Haarkwal

De rode en blauwe haarkwal kan lastig zijn voor zwemmers. De kwal is sterk netelig. Blauwe haarkwallen komen met oostenwind naar de kust en in de zomermaanden is het vaak juist dan strandweer.

Zeepaddenstoel

Een veel voorkomende soort in de Noordzee is de zeepaddenstoel of paddenstoelkwal. Ze zijn meestal blauw en bol van vorm. Deze soort heeft geen prikkende tentakels. Dit is de kwallensoort die veelvuldig dood op het strand gevonden wordt. Elk najaar vindt er een massastranding van zeepaddenstoelen plaats. De vloedlijn ligt dan bezaaid met duizenden kwallen.

Kompaskwal

De kompaskwal is een schoonheid onder de kwallen. De hoed heeft een prachtige tekening van v-vormen, die tezamen een kompas lijken te vormen. De kompaskwal komt veel voor in de Noordzee. Deze kwal spoelt vaak in de zomer, middenin het toeristenseizoen, massaal aan op de Noordzeestranden.

Zeedruifje

Een andere soort die regelmatig in grote aantallen op het strand ligt is het zeedruifje. Soms liggen er duizenden geleiachtige doorschijnende bolletjes in het zand. Het lijken kwalleneieren, maar het is een aparte soort en hoort bij de ribkwal. Kwallen leggen geen eieren. Kwallen lozen sperma in de zee die dan door de vrouwtjes wordt opgevangen. De bevruchte eicel ontwikkelt zich van larve, naar poliep, naar kwal.

Meer kwallen

De kwallen die in de Noordzee voorkomen leven niet zo lang. Na een jaar is het afgelopen. De laatste jaren worden er meer en meer kwallen in de Waddenzee waargenomen. De toename lijkt te wijzen op een verandering in het ecosysteem. Factoren die de aanwezigheid van kwallen bevorderen zijn:

• Eutrofiëring;
• Overbevissing;
• Hogere temperatuur van het zeewater.

Eutrofiëring

Kwallen eten graag eencellige algen en zoöplankton. Wanneer er veel meststoffen, stikstoffen, in het water terechtkomen, groeien deze algen als kool. Het zoöplankton gedijt goed bij meer algen, waardoor in het algemeen het voedselaanbod toeneemt. Dat vinden de kwallen weer fijn, die daardoor in aantal toenemen.

Overbevissing

Vissen hebben ongeveer hetzelfde menu als de kwallen. Wanneer er veel gevist wordt blijft er meer voedsel over voor de kwallen. Die kunnen zich daardoor ongestoord vermeerderen. Bij overbevissing worden ook de roofvissen gevangen die kwallen eten.

Klimaatverandering

Poliepen groeien sneller in warmer water. Opwarming van het zeewater draagt derhalve bij aan de toename van kwallen.

Stranding aan de Noordzeekust en wereldwijd

Langs kusten over de hele wereld wordt sinds het einde van de 20ste eeuw een groei van de kwallenstand waargenomen. Voor zwemmers zorgen de prikkende kwallen voor overlast. Vissers hebben last van de ballast in hun netten en industrieën hebben hinder van de dieren omdat ze de koelwaterinstallaties verstoppen. Op de Waddeneilanden vormen de vloedlijnen vol met wat eens sierlijke waterwezens waren een interessant natuurfenomeen.

Lees verder

• Natuurverschijnselen: Natuurverschijnselen in Nederland en op de Wadden (special)
• Beleefstrand Ballum - badstrand bij de zandhaak
• Kwallen, kwallenbeten en tips
• Zwemmen in de Noordzee op de Waddeneilanden
• Massastranding van zwaardschedes op het strand
• Reuzenkwal in Nederland - fenomeen na een zachte winter