Het houden van edelherten

Sinds een aantal jaar wordt binnen de dierhouderij een nieuwe diersoort gehouden, namelijk het edelhert. Het houden van edelherten is moeilijker dan het lijkt, omdat het zeer stressgevoelige dieren zijn. Waarom en hoe worden edelherten gehouden in Nederland?

Inkomsten edelhertenboerderij

Het primaire doel van de meeste edelhertenboerderijen is het produceren van hertenvlees. Daarnaast worden de bijproducten van de edelherten, zoals de geweien en de huiden van de edelherten, ook verkocht. Vaak is het op edelhertenboerderijen mogelijk om aan een betaalde excursie deel te nemen. Tijdens deze excursies krijgen de bezoekers meer informatie over het houden van edelherten. Deze excursies kunnen worden ingepland waardoor de verzorging van de edelherten niet in gevaar komt en de eigenaren verdienen er extra geld mee.

Huisvesting

Binnen de edelherten wordt onderscheid gemaakt tussen jonge herten, vrouwtjes en mannetjes. De herten jonger dan één jaar worden kalveren genoemd. De jaarlingen heten spitsers, wat komt door de vorm van hun gewei. De vrouwelijke herten zijn hindes en de mannelijke herten worden soms kortweg hert genoemd, maar de meest gebruikte naam is bok, om verwarring te voorkomen. Als de herten een groep vormen, wordt deze de roedel genoemd.

Zomerhuisvesting

Een roedel bestaat meestal uit vijftig hindes met kalfjes en één bok. De hindes staan met hun kalfjes het grootste deel van het jaar apart van de bokken, omdat de bokken de kalfjes kunnen verwonden. Ze staan alleen bij elkaar tijdens het paarseizoen van september tot en met eind november. De hindes binnen een bepaalde roedel zijn allemaal van ongeveer dezelfde leeftijd. Dit wordt gedaan, omdat het makkelijker is om een roedel in één keer weg te doen dan af en toe een oude hinde te vervangen door een jonge. De kalfjes hebben echter niet dezelfde leeftijd. Er zijn altijd kalfjes aanwezig van twee verschillende jaren. De kalveren worden namelijk geboren in mei en juni, maar de slacht is al in oktober. Dan zijn de kalveren nog te jong en te klein om geslacht te worden, dus blijven ze nog een jaar in de roedel. De kalveren die dan anderhalf jaar oud zijn gaan wel naar slacht.

In de natuur zouden de bokken uit eigen beweging de roedel verlaten, maar daar is niet genoeg land voor in Nederland. Het enige moment dat de bokken bij hun roedel mogen, is tijdens het paarseizoen in de herfst. De rest van de tijd staan de bokken bij elkaar in een aparte weide. Deze weides zijn vaak vrij groot voor een kleine groep bokken, wat twee voordelen heeft. Het eerste is dat ze niet of nauwelijks met elkaar zullen vechten en het tweede voordeel is dat ze de weides niet kapot kunnen trappen. Hierdoor kunnen ze de hele winter in de wei blijven staan en hoeven ze niet naar binnen toe. Dit is fijn voor de bokken, want een stal is geen natuurlijke leefomgeving voor ze. Daarnaast zijn de bokken heftiger in hun gedrag vanwege hun mannelijke hormonen, dus zullen ze eerder stress ervaren. Als laatste kunnen mensen vanwege hun soms agressieve gedrag niet dicht in de buurt komen, waardoor de bokken mensen niet gewend zijn.

Natuurlijke leefomgeving

De meeste hertenboerderijen proberen zoveel mogelijk een natuurlijke leefomgeving na te bootsen, vooral omdat de herten snel gestrest kunnen raken. Het zijn meestal geen vierkante weides, maar juist een rechthoekige, zodat de herten weg kunnen vluchten als er iets is wat ze eng vinden. Daarnaast staan er in de weides een aantal bomen. Hier kunnen de herten zich verstoppen, maar ook een schaduwplekje zoeken op een zonnige dag. Als laatste is tijdens er zomermaanden altijd een poel in de weides aanwezig, al dan niet natuurlijk ontstaan. Hier rollen de herten zich vervolgens in. Dit zorgt ten eerste voor verkoeling, maar ook voor een hard modderlaagje die de herten beschermt tegen vliegen en muggen.

Winterstalling

Als de maand december is aangebroken, verandert het één en ander in de roedels. De bokken gaan terug naar hun eigen weide, hun taak om voort te planten zit er op. Omdat het vaak nat is in de weides, maar ook de kans op sneeuw en ijs is toegenomen, worden de weides door de overgebleven hindes en kalfjes erg snel kapot getrapt. In Nederland is de ruimte beperkt en zijn de grondprijzen hoog, waardoor het niet mogelijk is om weides aan te kopen die groot genoeg zijn om de herten jaarrond buiten te stallen zonder dat het gras kapot gaat. De hindes en hun kalfjes gaan daarom naar een binnenstal toe. Dit is helaas geen natuurlijke leefomgeving, dus de hertenhouders doen er alles aan om de stress bij de hindes en hun kalfjes zo laag mogelijk te houden. Zo zijn de stallen veel groter dan bijvoorbeeld de koeienstallen die we kennen in Nederland, zodat ook hier de hindes en hun kalveren kunnen vluchten voor iets engs. De zijmuren zijn vaak opengewerkt, waardoor de dieren naar buiten kunnen kijken en veel frisse lucht hebben. Daarnaast worden alle stalwerkzaamheden, zoals uitmesten en voeren, met de hand uitgevoerd, zodat de rust in de stal bewaard blijft. De hindes en kalfjes zijn de aanwezigheid van mensen gewend, dus zolang de hertenhouders geen gekke bewegingen maken, zullen de dieren hier geen stress van ondervinden.

Omheining weide

Deze bijzondere diersoort vraagt om een bijzonder hekwerk. Herten kunnen namelijk ontzettend sterk zijn, met name de bokken in het paarseizoen. Het hek kent horizontale en verticale lijnen. De horizontale lijnen bestaat kleine stalen V-vormige onderdelen die met elkaar zijn verbonden. Deze V’s zorgen ervoor dat het hek veerkracht heeft. De verticale lijnen zijn draden van ijzer, die een beetje rekbaar zijn. Als deze horizontale en verticale lijnen worden gecombineerd, ontstaat er een mazenstructuur. Deze mazen zijn bovenin zo’n 20 centimeter hoog, onderin zijn ze echter slechts 6 cm hoog. Dit is gedaan om te voorkomen dat de kalfjes kunnen ontsnappen. Mocht er nu een hert in het hek rennen zal deze meerekken, maar toch is het hekwerk nog niet sterk genoeg. Er worden om de 10 meter ‘boxen’ gemaakt. Dit zijn dubbele bielzen en een dwarsbalk met daartussen diagonale draden om alles bij elkaar te houden. Op deze manier is de hertenhouder ervan verzekert dat de herten niet kunnen ontsnappen.

Voeding

Zomervoeding

De hoofdvoeding van de edelherten is gras. Dit eten ze in de natuur ook en het groeit volop in de weides. Met name in de maanden april tot en met juli, dan is er voorjaarsgras waar heel veel voedingsstoffen in zitten. Na juli is het beste gras opgegeten en zitten er niet meer genoeg voedingsstoffen in om ieder hert te voeden. De boeren voeren de herten dan bij met maïs, voederbieten en graan. Aan het maïs af en toe wordt een beetje kopersulfaat toegevoegd. In de natuur krijgen ze kopersulfaat binnen via het boomschors, maar in de weides waar deze herten leven staan vaak te weinig bomen om aan hun koperbehoefte te voldoen. Soms krijgen de herten eikels en kastanjes te eten, dit vinden ze een echte lekkernij. Met name de bokken worden goed gevoerd, omdat zij worden voorbereid op het paarseizoen. Dit is erg vermoeiend voor ze, omdat ze alle hindes uit hun roedel gaan dekken. Aan het einde van de paartijd zijn ze dan ook zestig tot zeventig kilogram lichaamsgewicht kwijt.

Wintervoeding

In de winter, als de hindes en kalveren op stal staan, zal er zeker bijgevoerd moeten worden. Ze krijgen dan hooi te eten als vervanger voor het gras, maar ze krijgen daarnaast ook maïs, voederbieten en graan. Qua hoeveelheden maakt het niet veel uit wat de boer ze geeft. Ook hoeft er geen vast patroon in te zitten. Door de sneeuw die in hun natuurlijke leefgebied valt, is er weinig voedsel voorradig in de winter, hierdoor zijn de dieren het gewend om niet altijd eten te hebben.

Voerwijze

De herten worden meestal op twee manieren gevoerd, afhankelijk van waar ze zich op het moment van voeren bevinden. Zijn ze buiten in de wei, dan wordt het voer over het hek gegooid en eten ze het van de grond. Op deze manier hoeven er geen mensen in de weides van de herten, waardoor de herten zo min mogelijk stress ervaren. De andere manier van voeren vindt plaats als de hindes en kalveren binnen zijn gestald. Het voer wordt daar in grote bakken gegooid of gewoon op de grond, afhankelijk van het soort stal waar de herten staan.