Exoten trekken Nederland binnen

Nederland heeft een groot aantal inheemse planten en dieren, maar er komen steeds meer soorten bij die hier eigenlijk niet thuishoren. Uitheemse soorten planten, dieren en schimmels trekken Nederland binnen. Ze zijn door menselijk handelen ons land binnengekomen en kunnen inheemse soorten verdrijven en problemen opleveren. Ze worden invasieve exoten genoemd, die hier en daar grote problemen kunnen veroorzaken, inheemse soorten kunnen verdringen en schade toe kunnen brengen. Bestrijding van soorten die inheemse flora en fauna verdringen kan jaren in beslag nemen

Invasieve exoten

Exoten zijn soorten die hier niet thuishoren. Door menselijk handelen komen de planten, dieren en schimmels Nederland binnen. Planten en dieren liften mee met het vervoer, mensen importeren exotische dieren die soms ontsnappen, er worden wilde zadenmengsels met exotische plantenzaden gebruikt om bijvoorbeeld bermen in te zaaien of om een natuurdak te maken. De exoten worden invasief genoemd als ze zich in het nieuwe gebied vestigen en verspreiden en inheemse flora en fauna verdringen. Je hebt invasieve exoten als:

dieren;
planten;
micro-organismen.

Verspreiding
Door verspreiding in een nieuw gebied kunnen ze schade veroorzaken. Nederland kent ongeveer duizend invasieve exoten die op verschillende manieren het land zijn binnengekomen. Ze kunnen per ongeluk het land binnenkomen, maar er is ook sprake van opzettelijke invoeren. Kweekexperimenten lopen soms uit op een invasie van een soort die we hier liever niet in de natuur willen hebben.

Japanse oester
Een voorbeeld is de introductie van de Japanse oester in de Oosterschelde ten behoeve van de oesterteelt. Het schelpdier rukt op naar het noorden en is al in de Waddenzee te vinden. De soort verdringt de inheemse oester, maar bij het voorbeeld van de oester wordt het niet als een probleem gezien.

Tijgermug
Introductie van soorten die hier niet thuishoren gebeurt onder meer door meeliften met planten, mensen en dieren. Als voorbeeld van een soort die via een lift het land is binnengekomen is de tijgermug. De tijgermug is een voorbeeld van een exoot die we liever niet in Nederland hebben, omdat hij ziektes voort kan brengen. In het veel verkochte plantje Lucky bamboo kwam hij via tuincentra in Nederland terecht en ook via geïmporteerde tweedehands autobanden..

Hoe komen exoten Nederland binnen

Exoten komen Nederland op verschillende manieren binnen. Import gebeurt als:

Verstekeling in kweekmateriaal;
door het graven van kanalen waardoor stroomgebieden met elkaar verbonden worden;
hengelsport en visserij;
import van hobbydieren;
import van tuin- en vijverplanten;
meenemen van zaden en planten vanuit vakantieland;
gebruiken als biologische bestrijders;
geloosd ballastwater van schepen;
verstekeling in importproducten;
bosbouw.

Schade door invasieve exoten

Invasieve exoten kunnen op diverse manieren voor verschillenden gebieden in de natuur en samenleving schadelijk zijn. Er kan sprake zijn van schade aan:

natuur en biodiversiteit;
milieu;
land- en tuinbouw;
volksgezondheid;
welzijn;
waterbeheer;
energievoorziening en de industrie;
gebouwen;
horeca en recreatie;
economie.

Nijlganzen op Ameland - Foto Rinnie Wijnstra / Bron: Ronnie Wijnstra

Soorten exoten

Invasieve exoten in Nederland zijn onder meer de volgende dieren en planten:

Dieren

Amerikaanse brulkikker;
halsbandparkiet;
nijlgans;
Japanse eekhoorn;
reuzenberenklauw;
Amerikaanse rivierkreeft;
Japanse oester;
muntjak;
sikahert;
Aziatische boktor;
paardenkastanjemineermot;
aardappelkever.

Planten

Engels slijkgras;
ambrosia;
grote waternavel;
waterwaaier;
hottentotvijg;
waterhyacint;
smalle waterpest;
reuzenberenklauw;
reuzenbalsemien;
aziatische duizendknoop.

Platform Stop invasieve exoten

Op 22 mei 2009, op de Dag van de Biodiversiteit, werd het Platform Stop invasieve exoten opgericht. Het platform bepleit voorkoming van invoer, verspreiding en vestiging van exoten om daarmee de overlast zoveel mogelijk te beperken.

Team Invasieve Exoten

De overheid onderneemt actie wanneer er gevaar dreigt door invasieve exoten. De ingevoerde soorten die hier niet thuishoren maar die geen gevaar opleveren laat de overheid met rust. In Nederland is Team Invasieve Exoten (TIE) werkzaam onder het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (EL&I) en sinds 2017 onder het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV). Het TIE ondersteunt bij de uitvoering van het Nederlandse exotenbeleid. Het team kijkt naar de invasieve exoten met betrekking tot schadelijkheid voor de natuur, volksgezondheid, economie en veiligheid.

Bestrijding invasieve exoten

Bestrijding van invasieve exoten kan jaren in beslag nemen. Om de wildgroei onder controle te krijgen is een kwestie van de lange adem. Bestrijdingsmethoden voor planten zijn onder meer: afgraven, uitsteken, uitboren, begrazing en behandelen met heet water. Voor zowel flora als fauna is een tijdige signalering van belang. Sinds 2009 loopt het Signaleringsproject Exoten waar verenigingen zoals Zoogdiervereniging, SOVON, Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging, Sportvisserij Nederland en waarneming.nl aan meedoen. De tijgermug wordt bijvoorbeeld bestreden door mogelijke broedplaatsen te verwijderen en die te behandelen met biologische bestrijdingsmiddelen of insecticide. Elke soort heeft een eigen behandelmethode nodig.