Kan een bacterie ziek worden?

Bacteriën kunnen ziek worden: is dit waar? Van bacteriën kunnen mensen flink ziek worden. Het lichaam zit vol met bacteriën maar soms doet een groep bacteriën een aanval naar onze gezondheid. Hoewel bacteriën daarmee onaantastbaar lijken, kunnen ook deze micro-organismen zelf ziek worden.

Wat is een bacterie?

Bacteriën zijn micro-organismen en behoren tot de eencellige. De gewone bacterie onderscheidt zich van de oerbacterie doordat de gewone bacterie ziekten kan veroorzaken. Een bacterie heeft geen kop en geen poten. Het kan zich voortbewegen middels één of meerdere zweepstaartjes of middels een soort haartjes (pilus). Bacteriën komen in meerdere vormen voor: bolvorming, staafvormig, gebogen staafjes, in ketens of in groepjes.

Bacteriën veroorzaken een aantal ziekten bij de mens die soms dodelijk kunnen aflopen. Een aantal voorbeelden van ziekten die door een bacteriesoort veroorzaakt worden zijn:

• Longontsteking, hersenvliesontsteking
• Ontsteking van de plasbuis, blaasontsteking
• Gonorroe, chlamydia
• Buikvliesontsteking, botontsteking
• Roodvonk, kinkhoest, miltvuur
• Steenpuisten
• Oorontsteking, oogontsteking, parodontitis

Daarnaast spelen sommige bacteriën een rol bij het ontstaan van kanker. Zo is de bacterie Helicobacter pylori soms verantwoordelijk voor maagkanker. Bepaalde darmbacteriën kunnen darmkanker veroorzaken. Beiden heeft te maken met het feit dat deze bacteriën ontstekingen van het slijmvlies veroorzaken. Door de ontsteking vindt er een verandering van de cellen plaats.

Bacteriën kunnen ook ziek worden

Het is duidelijk dat bacteriën veel verschillende soorten ziekten kunnen veroorzaken. Bacteriën lijken daardoor sterk en onaantastbaar. Maar toch kunnen ook bacteriën ziek worden. Een bacteriofaag is een klein virus dat alleen bacteriën aanvalt. Wanneer het virus de bacterie infecteert, sterft deze. De bacterie probeert dit te voorkomen door zichzelf uit te schakelen zodat het virus niet de hele kolonie bacteriën kan infecteren. De bacteriofaag is echter in staat dit handig te omzeilen door een antigif aan te maken. Op deze manier kan het virus een hele kolonie bacteriën doden.

Bacteriën zijn continue bezig zich te verdedigen tegen virussen. Ze maken daarbij hun eigen afweer aan. Virussen merken dit en muteren snel, waardoor ze weer succesvol zijn. Zo blijven zowel virus als bacterie vaak veranderen van eigenschap.

Bacterie uitschakelen met antibiotica

Bij ziekten veroorzaakt door bacteriën wordt antibiotica ingezet. Antibiotica is een groep medicijnen dat bacteriën doodt of hun groei remt. Er zijn smalspectrum en breedspectrum antibiotica. De smalspectrumantibiotica doden slechts een aantal soorten bacteriën. De breedspectrumantibiotica doden meerdere soorten maar kennen wel meer bijwerkingen. Een antibioticum kan ook voorgeschreven worden wanneer een operatie gepland staat. De patiënt moet dan vóór de operatie het antibioticum innemen om de kans op infecties tijdens de operatie zo klein mogelijk te maken.

• Penicilline is een antibioticum dat een bepaald eiwit bij de bacterie afbreekt, Hierdoor is de bacterie niet in staat om verder te groeien en sterft. Chinolon-antibiotica doet hetzelfde als penicilline.
• Tetracycline-antibiotica remt de aanmaak van een bepaald eiwit. De bacterie kan zich niet vermenigvuldigen en sterft op deze manier uit. Macrolide-antibiotica, Clindamycine en Linezolid hebben dezelfde werking op meerdere bacteriesoorten.
• Antibiotica van het sulfonamide-type blokkeren de aanmaak van bepaalde stoffen die nodig zijn voor de groei van de bacterie. Trimethoprim doet dit ook.
• Vancomycine verhindert de bouw van de bacteriewand waardoor deze sterft.

Er zijn nog meer soorten antibiotica die allemaal de bacterie in zijn groei remt of de bacterie doodt. Antibiotica werkt niet koortsverlagend. Koorts kan wel verdwijnen doordat de prikkel (de bacterie) verminderd en verdwijnt. Het nadeel met antibiotica is dat het veelvuldig gebruikt wordt. Bacteriën beschermen zich tegen virussen door veranderingen door te maken en verdedigen zich op dezelfde manier tegen antibiotica. Een belangrijke factor is het niet afmaken van een antibioticakuur, waardoor de sterkste bacteriën blijven leven. Deze zullen hun nageslacht een gen meegeven dat moet beschermen tegen de antibiotica.

Penicilline is afkomstig van de schimmel Penicillium chrysogenum (notatum), een schimmel die in staat is bacteriën te doden. Dit is alleen mogelijk bij bepaalde soorten bacteriën die in staat zijn de schimmel te verdringen. Deze schimmel is de grondlegger van de tegenwoordige antibiotica.

Conclusie

Een bacterie kan gedood worden door een virus of een schimmel. Antibiotica is gebaseerd op de werking van het virus Penicillium chrysogenum, dat een bacteriedodende stof afscheidt. Een bacterie is dus niet zo onaantastbaar als in eerste instantie gedacht wordt.