De gangen van een paard: Stap, draf, galop

Een paard heeft verschillende gangen om zich voort te bewegen. Deze gangen verschillen van elkaar door de beenzetting en de snelheid. Naast de drie basisgangen stap, draf en galop, hebben sommige paarden aanleg voor een 'extra' gang zoals telgang of tölt.

Elk paard kan de drie basisgangen

Elk paard beschikt van nature over drie basisgangen: stap, draf en galop. Bijkomend kunnen sommige paarden bewegen in 'telgang' of tölten, maar daarover later meer. Door menselijk toedoen kan het paard min of meer afleren een bepaalde gang te gebruiken. Dravers worden opgeleid om een sulky te trekken en wedrennen te lopen, waarbij het aanspringen in galop tot uitsluiting leidt. Deze paarden worden dan ook afgeleerd om te galopperen, tot ze deze gang zelfs in vrijheid nog amper vertonen.

Stap

De rustigste gang van het paard is de stap. Wie goed kijkt naar een stappend paard, ziet dat deze gang een viertaktbeweging is. Dit houdt in dat alle benen apart en onafhankelijk worden opgetild en weer worden neergezet. Stappen gebeurt dus in vier tijden. Het ene moment zijn er twee benen op de grond, het andere moment drie. Als we de stapbeweging van een paard in volgorde zouden bekijken, zien we dat het paard de benen als volgt optilt: linksachter, linksvoor, rechtsachter, rechtsvoor. In de dressuur wordt een onderscheid gemaakt tussen de verzamelde stap, de middenstap en de uitgestrekt stap. Het verschil tussen deze 'soorten' zit hem in de lengte van de gemaakte passen. Verzamelde stap is daarbij de kortste manier van stappen, terwijl het paard bij de uitgestrekte stap de grootste passen maakt.

Draf

De draf is de middelste gang van het paard, en is een tweetaktbeweging. Het paard beweegt zich sneller voort dan in de stap, en doet dit door het opeenvolgend gelijktijdig neerzetten van het diagonale benenpaar. In draf gaat het linkervoorbeen dus gelijktijdig omhoog met het rechterachterbeen, en het rechtervoorbeen met het linkerachterbeen. Tussen beide fases heeft het paard een zweefmoment, waarbij het even met alle benen tegelijk van de grond is. Het paard moet tactmatig draven, dat wil zeggen dat de passen telkens even groot en even snel gemaakt moeten worden. Wanneer een paard kreupel loopt, kan men dit vooral in draf waarnemen. Het paard maakt dan geen gelijke passen meer. Ook in de draf onderscheiden we de verzamelde draf, de arbeidsdraf, de middendraf en de uitgestrekte draf waarbij de passen respectievelijk korter en langer gemaakt worden. Bij de middendraf en uitgestrekte draf wordt het zweefmoment ook langer.

Galop

De snelste gang van het paard is de galop. De galop is een drietaktbeweging (beweging in drie tijden) en verloopt in tegenstelling tot de draf niet symmetrisch. Dat betekent dat het paard een linkergalop en een rechtergalop heeft. In welke galop het paard beweegt, hangt af van het voorbeen dat het verste naar voor grijpt. Gaat het linkerbeen verder naar voor dan het rechterbeen, dan spreken we over linkergalop. Als het rechterbeen verder grijpt dan het linkervoorbeen, gaat het paard in rechtergalop. In de rechtergalop is de beenzetting als volgt: linksachter, linksvoor tegelijk met rechtsachter, rechtsvoor. Daarna volgt een zweefmoment voor het paard de volgende galopsprong maakt. In de linkergalop is de beweging omgekeerd: rechtsachter, rechtsvoor tegelijk met linksachter, linksvoor. Net zoals bij de stap en de draf bestaan er verschillende tempo's binnen de galop: verzamelde galop, arbeidsgalop, middengalop en uitgestrekte galop. Daarnaast onderscheiden we ook de rengalop, waarbij het paard op volle snelheid galoppeert en daarbij niet meer nageeflijk loopt, en de contragalop. Voor het paard is het natuurlijk om dezelfde galop aan te nemen als de hand waarop hij loopt. Draait het paard dus in de piste telkens naar rechts, dan is de 'juiste' galop de rechtergalop. Wanneer het paard op de rechterhand de linkergalop aanneemt of omgekeerd, spreekt men van contragalop. Soms wordt dit als een fout aanzien, maar in de dressuur is de contragalop ook een oefening om te bewijzen dat het paard voldoende in balans loopt. Wat wel altijd als een fout wordt aanzien, is de kruisgalop. Daarbij galoppeert het paard met de voorbenen in de linkergalop, en met de achterbenen in de rechtergalop, of omgekeerd. In de hogere dressuur worden als oefening galopwissels gevraagd. Daarbij vraagt de ruiter aan het paard om tijdens zijn zweefmoment om te springen van de ene galop naar de andere.

Telgang en tölt

Telgang en tölt zijn gangen die niet tot de standaardgangen van het paard behoren. Sommige rassen hebben echter wel natuurlijke aanleg voor deze 'extra' gangen, en sommige rassen worden er speciaal voor gefokt. De tölt is een viertaktgang waarbij de beenzetting hetzelfde is als bij de stap, maar waarbij het tempo hoger ligt. Een van de rassen met aanleg voor tölten zijn IJslanders.