De serval, een kat maar geen huisdier

De serval (Leptailurus serval) is een middelgrootte kat die wel mini-cheetah wordt genoemd. Hij lijkt ook wel een beetje op een jachtluipaard met zijn bruingele vacht met vlekken. Er zijn verschillende bedreigingen voor de serval, maar hij is niet bedreigd volgens de IUCN. Als huisdier wordt de serval populairder, maar is hij ongeschikt vanwege zijn wilde gedrag, onmogelijkheid tot zindelijkheidstraining en kracht. In een groot hok kan hij wel worden gehouden, maar binnenshuis niet.

Taxonomische indeling

• Rijk: Animalia (dieren)
• Stam: Chordata (chordadieren)
• Klasse: Mammalia (zoogdieren)
• Orde: Carnivora (Roofdieren)
• Familie: Felidae (Katachtigen)
• Geslacht: Leptailurus
• Soort: Leptailurus serval

Uit recent DNA-onderzoek blijkt dat de serval nauw verwant is aan de Afrikaanse goudkat en de Caracal. Er zijn wetenschappers die deze drie soorten in één geslacht willen plaatsen. Op het moment is de serval de enige soort in zijn geslacht.

Uiterlijk

De serval is een middelgrootte kat die hoog op zijn poten staat. Relatief heeft de serval de langste poten van alle kattachtigen. Hij heeft een lange nek, een kleine kop met grote, ronde oren en een korte snuit. Zijn nek is lang. De vacht van de serval is geelbruin met zwarte strepen en vlakken. In bepaalde, berachtige gebieden, is de serval donkerder, zwarte servals zijn te vingen in het Ethiopisch hoogland. De korte staart heeft zwarte en geelbruine ringen. Servals zijn slanke dieren, indrukwekkend om te zien. Ze zijn 65 tot 100 centimeter wanneer ze volwassen zijn. Hierbij komt een staart van 24 tot 35 centimeter. Het maximale gewicht van een gezonde serval is 18 kilogram (mannetje) of 12,5 kilogram (vrouwtje). Het gemiddelde gewicht is 13 respectievelijk 11 kilogram.

Gedrag en jacht

De serval leeft solitair en beschikt over een eigen territorium. De kern van het territorium wordt verdedigd, maar het omringende gebied wordt vaak gedeeld. Servals grommen en blaffen bij agressie en halen hierbij uit met hun klauwen. De serval heeft opvallend lange poten. Hiermee kan hij hoog springen, wat belangrijk is voor de jacht. Hij jaagt op vogels, kleine zoogdieren, reptilen en insecten. In zeldzame gevallen kan een serval ook jonge antilopen bejagen. Hij jaagt op zicht en op gehoor, hij kan over het hoge gras kijken en met zijn grote oren hoort hij muizen en andere kleine dieren zelfs onder de grond.
Wanneer de serval zijn prooi heeft gevonden, springt hij erop om hem zo snel mogelijk te doden. Vogels plukt de serval kaal.

Leefgebied

De serval leeft voornamelijk in hoge, grazige begroeiing, maar komt ook voor in open bossen en andere gebieden met lage vegetatie. Hij leeft in Afrika, ten zuiden van de Sahara met een paar kleine gebieden in Noordwest-Afrika. In drukbevolkte gebieden en dichtbeboste gebieden komt de serval niet voor. In Tunesië was de serval enige tijd uitgestorven. Na een succesvolle herintroductie in Feijda National Park komen servals ook hier weer voor.

Bedreiging

Volgens de IUCN (International Union for the Conservation of Nature) is de serval geen bedreigde diersoort. Toch zijn er verschillende bedreigingen voor de serval. Vooral het verlies van geschikte habitat is een probleem. Illegale en legale jacht is ook een probleem, vooral de vachten zijn zeer gewild. Servals zijn zelden een probleem voor boeren, ze hebben zelfs een positieve invloed op landbouw door ongediertebestrijding. Toch zien vooral veel pluimveehouders ze als een probleem, waardoor servals bejaagd worden. Het gebruik van verkeerde giffen in ongediertebestrijding heeft ook een negatieve impact op de serval. Ondanks de vele bedreigingen blijft de grootte van de populatie van servals ongeveer gelijk.

Als huisdier

Exotische huisdieren worden steeds populairder. Zo ook de serval. Dit is jammer, want de serval is een wilde kat en dus niet geschikt als huisdier. Servals worden groot en zijn sterk, zeker in de buurt van kinderen kunnen ze levensgevaarlijk zijn. Servals kunnen in grote hokken worden gehouden, maar eerder als dierentuindieren dan als huisdier.

kracht

Servals zijn vele malen krachtiger dan enige huiskat, ook wanneer het nog kittens zijn. Iedereen die ooit met een kitten gespeeld heeft, weet dat ze kunnen krabben en bijten. Een speelse jonge serval is het formaat van een grote volwassen huiskat of groter. Een beet of schram is dus al snel pijnlijk. Wanneer de serval volwassen is, kun je hem niet zomaar tegen zijn zin in ergens heen laten gaan. Een kat kun je (met handschoenen, in sommige gevallen) nog vervoeren. Bij een serval lukt dit alleen als de serval het wil.

Zindelijk

Wilde katten kunnen niet zindelijk gemaakt worden. Ze markeren hun territorium met urine, dus ook de bank en de tafel zullen regelmatig een laagje krijgen. Dit is niet goed voor de gezondheid van mens en dier.

Stressgevoelig

De serval is een wild dier, en erg stresgevoelig. Veranderingen, bijvoorbeeld in leefomgeving, leveren veel stress op waardoor het dier ziek kan worden en in ernstige gevallen kan sterven.

Toch een serval als huisdier?

Wanneer je toch een serval als huisdier wilt, zijn er een aantal dingen om rekening mee te houden. De serval stelt hoge eisen aan zijn leefomgeving en heeft een verwarmd binnenverblijf nodig en een groot buitenverblijf om voldoende beweging te krijgen. 15 vierkante meter wordt gezien als het absolute minumum. Iedere gehouden serval heeft een CITES verklaring nodig, om aan te tonen dat het geen wildvang is. Dit is een wettelijk vereiste. De serval heeft speciaal voer nodig, een dierenarts die bereid is hem te behandelen, speciale vaccinaties en verder alles wat een normale kat nodig heeft, maar dan in het groot.

Gemixte katten

Servals zijn in het verleden gefokt met andere kattenrassen om nieuwe huisdieren te ontwikkelen. De bastaards, of hybrides die ontstaan hebben eigenschappen van beide ouders. De Savannah is een kruising tussen een serval en een huiskat. Hij is groter dan een huiskat maar kleiner dan een serval en staat dicht bij de natuur. De ashera is een kruising tussen een huiskat, een serval en een bengaalse tijgerkat. De ashera mag niet in Nederland worden gehouden.