Walvissen: alles over het leven van deze dieren

Walvissen behoren tot de grootste dieren en leven in het water. In de naam zit het woord vis, maar walvissen zijn zoogdieren en geen vissen. Wat zijn walvissen, wat zijn de verschillende typen, waar leven ze, hoe komen ze aan voedsel? In Andenes (Noorwegen) kun je een walvissafari doen tussen eind mei en half september. De tochten worden gehouden in de periode tussen eind mei en half september.

Inhoud artikel

• Wat zijn walvissen?
• De verschillende typen walvissen
• Waar leven walvissen?
• Hoe komen ze aan hun voedsel?
• Hoe snel kan een walvis zwemmen?
• Waarom kunnen walvissen zo lang onder water blijven?
• Hoe kunnen walvissen in diep water leven zonder dat zij door de druk van water platgedrukt worden?
• Hoe communiceren walvissen?
• Het zingen van een walvis
• Voorplanting en de jongen
• Welke gevaren bedreigen walvissen?
• Waar zou ik walvissen kunnen zien?

Wat zijn walvissen?

In de naam zit het woord vis, maar walvissen zijn zoogdieren en geen vissen. Walvissen zijn warmbloedig, hebben longen om lucht te ademen en brengen levende jongen ter wereld die gevoed worden door de moeder. De meeste zoogdieren kom je tegen op het land, een walvis in het water. De eerste walvisachtigen leefden in de buurt van mondingen van rivieren, ze gingen steeds verder in zee zwemmen en werden uiteindelijk de walvissen die wij kennen.

De verschillende typen walvissen

Er zijn twee hoofdgroepen: tandwalvissen en baleinwalvissen

Tandwalvissen/Odontoceti

• Potvissen
• Zwartvissen: Orka, Dwerggriend, Witlipdolfijn, Zwarte zwaardwalvis, Indische Griend, Gewone Griend
• Narwal en Beloega (witte walvis)
• Spitssnuitdolfijnen: Zwarte dolfijn, Dolfijn van Cuvier, Butskop

• Deze walvissen zijn echte jagers, ze gebruiken hun tanden om hun prooi mee te vangen.
• Alle walvissen hebben spuitgaten/neusgaten bovenop hun kop, hiermee ademen ze, tandwalvissen hebben er één.
• Ze leven in een kudde en helpen elkaar met jagen en het zorgen voor de jongen.

Baleinwalvissen/snorwalvissen/baardwalvissen/Mysticeti

• Vinvissen: Blauwe vinvis, Gewone vinvis, Noordse vinvis, Bryde-vinvis, Dwergvinvis, Bultrug
• Echte walvissen: Dwergwalvis, Groenlandse walvis, Noordkaper, Zuidkaper
• Grijze walvis

• Baleinwalvissen hebben geen tanden maar gebruiken baleinen om voedsel te verzamelen. Baleinen kun je omschrijven als harde flexibele staafjes die als een gordijn in de bovenkaak zitten.
• Baleinwalvissen hebben twee spuitgaten.
• Deze walvissen zijn meestal eenlingen.

Waar leven walvissen?

Walvissen trekken een belangrijk deel van hun leven rond. Baleinvissen trekken vaker over langere afstanden dan tandwalvissen. De Groenlandse walvis trekt korte afstanden, bultruggen en grijze walvissen trekken juist grote afstanden. De meeste dieren trekken naar warme oorden om voedsel te vinden, maar baleinvissen brengen de zomer door in het noordpoolgebied om zich rond te eten. In de winter trekken ze naar warme gebieden om zich voort te planten.

Hoe komen ze aan hun voedsel?

• Tandwalvissen vinden hun prooi met echolocatie. De walvis zendt geluidsgolven uit en bepaalt dan de tijd die het duurt voordat de echo van een voorwerp terugkeert. De walvis gebruikt de informatie om de afstand tot het voorwerp te schatten.
• Baleinwalvissen maken geen gebruik van echolocatie, ze nemen grote hoeveelheden water op en persen daarna het water door de baleinen naar buiten en de schaaldieren en andere diertjes blijven in de bek achter.

Hoe snel kan een walvis zwemmen?

De orka is de snelste zwemmer en kan een topsnelheid halen van 56 kilometer per uur. Meestal heeft een orka een snelheid van 10 tot 13 kilometer per uur.

Waarom kunnen walvissen zo lang onder water blijven?

Er zijn walvissen die wel twee uur achter elkaar onder water kunnen blijven. Dit is mogelijk omdat hun ijzerrijke bloed heel veel zuurstof bevat. De zuurstof slaan ze op in hun spieren en longen. De extra zuurstof in combinatie met een vertraagde hartslag maken het mogelijk dat ze zo lang onder water kunnen blijven. Als een walvis weer bovenkomt dan laat hij een snuivend geluid horen en sproeit hij een nevel uit, die kan wel zeven/acht meter hoog zijn.

Hoe kunnen walvissen in diep water leven zonder dat zij door de druk van water platgedrukt worden?

De meeste walvissoorten duiken niet zo diep, meestal zo'n veertig tot zestig meter. Soorten als potvissen en spitssnuitdolfijnen duiken wel veel dieper: ze kunnen (is wel uitzonderlijk) dieptes van vijftienhonderd tot vijfentwintighonderd meter bereiken. Deze soorten hebben eiwitten in het het bloed die ervoor zorgen dat ze geen caissonziekte krijgen. Ze worden zeker wel ingedrukt op genoemde dieptes en kunnen wel dertig procent kleiner zijn dan aan het oppervlakte (is berekend). Het lijf van potvissen is steviger en taaier dan van bijvoorbeeld een bultrug en potvissen hebben geen luchtkamertjes in hun botten, die wij mensen en andere (zee)zoogdieren wel hebben. Deze kleine holtes in het bot zijn met olie en vet gevuld. Breng je een bot van een bultrug of mens naar een diepte van tweeënhalve kilometer, dan verbrijzelt deze compleet. Een bot van een potvis doet dit niet. De ribbenkast en het borstbeen van de potvis en spitssnuitdolfijn zijn heel erg indrukbaar, zonder dat pezen of kraakbeen scheurt. Tot slot speelt de drieduizend liter walschotolie in de kop van een potvis een belangrijke rol. Op diepte stolt deze olie tot vast vet, dit vet wordt minder ingedrukt op grote diepte.

Hoe communiceren walvissen?

Dieren maken gebruik van geluiden, geuren, aanrakingen en dingen die ze zien. Walvissen communiceren vooral met geluiden. Vinvissen kunnen met hun geluiden afstanden overbruggen van meer dan duizend kilometer! Baleinwalvissen maken lange lage geluiden. Tandwalvissen maken korte fluit- en kliktonen. Walvissen hebben geen uitwendige oren omdat ze geluiden met het hele lichaam waarnemen. De geluiden worden door het lichaam overgebracht naar het gehoororgaan, dit orgaan ligt achter de kaken.

Het zingen van een walvis

Tot nu toe zijn alleen zingende mannetjeswalvissen gehoord. Men weet niet precies waarom de dieren zingen. Het kan zijn om de vrouwtjes te lokken, of ze dagen andere mannetjes uit. Het lied van de bultrug is het ingewikkeldste en langste lied van de dierenwereld, ieder mannetje heeft zijn eigen lied, als het is afgelopen herhaalt hij het weer. Een lied duurt ongeveer een klein half uur!

Voorplanting en de jongen

Grijze walvissen leven in grote groepen, twee mannetjes vormen een paar met een vrouwtje. Een mannetje paart als eerste, het begeleidende mannetje moet zijn kans afwachten. Er zijn ook walvissen die met elkaar vechten om het recht om te paren. Bij potvissen gaat het heel anders, een alfamannetje leidt een school van vrouwtjes waarmee hij kan paren. De andere mannetjes zwemmen in een school met vrijgezellen, soms lukt het hen om te paren met een van de vrouwtjes uit de school van een alfamannetje.

De walviszwangerschappen duren tussen de negen en de achttien maanden, meestal komt er één jong uit voort. Een babywalvis wordt een kalf genoemd. Direct na de geboorte begint het zogen. Babywalvissen groeien heel snel, een orkajong kan wel een kilo per uur aankomen. Walvissen zijn ongeveer op hun vijfde geslachtsrijp.

Welke gevaren bedreigen walvissen?

• Een van de grootste gevaren is verdrinking. Een walvis moet altijd naar de oppervlakte kunnen om adem te halen. Als een walvis dit door bijvoorbeeld een verwonding niet meer kan dan proberen andere walvissen hem te helpen.
• De grootste walvissen hebben geen natuurlijke vijanden, maar de kleine walvissen, de jonge of gewonde wel. Zij moeten opletten voor orka’s en grote haaien.
• De walvisvaart bedreigt de walvissen, al is er een wereldwijd verbod op vangst.
• Andere gevaren: aanvaringen met schepen, verstrikt raken in netten, vervuiling van de zee.

Waar zou ik walvissen kunnen zien?

In Andenes (Noord Noorwegen) kun je een walvissafari doen. Andenes ligt zo een driehonderd kilometer boven de Poolcirkel. De tochten worden gehouden in de periode tussen eind mei en half september. Er zijn bedrijven bij wie je 100 procent garantie krijgt, wordt er geen walvis gezien tijdens een safari dan krijg je gratis een nieuwe safari aangeboden.