Moet je bang zijn van kwallen?

Kwallen vind je in alle oceanen, dus ook in de Noordzee. Sommige soorten kunnen best voor pijnlijke steken zorgen. Toch zijn de kwallen aan onze kust niet gevaarlijk.

Holtedieren

Kwallen behoren tot de ongewervelde holtedieren. Ze bestaan voor 95% uit water en laten zich meedrijven door de stroming van de zee omdat ze zelf niet kunnen zwemmen. Ze hebben tentakels met stekende delen die gif injecteren. Dat doen ze om prooidieren te verlammen of doden. Bij mensen kan het de huid irriteren of zelfs voor zwellingen zorgen. Althans de soorten die aan onze kusten voorkomen. De doorschijnende soorten zijn niet gevaarlijk, de gekleurde kunnen pijnlijke steken veroorzaken. Zo heb je de blauwe haarkwal bijvoorbeeld en de bruine kompaskwal. Als je door hen gestoken wordt lijkt het of je in de brandnetels bent gevallen. Vandaar dat kwallen ook neteldieren worden genoemd.

De gevaarlijkste soorten in Europa bevinden zich in het mediterrane gebied voor de kusten van Spanje: het Portugese oorlogsschip bijvoorbeeld heeft tentakels die tot 70 meter lang kunnen worden. Haar gif valt te vergelijken met het gif van een slang. Sommige zomers worden er zelfs tot 500 exemplaren waargenomen. In augustus 2010 overleed er voor het eerst een mens ten gevolge van een beet van een Portugees oorlogsschip voor de kust van Sardinië. Voor de kusten van Japan, China en Korea komen de grootste kwallen ter wereld (tot twee meter) voor die tot 200 kilo kunnen wegen en die in staat zijn met hun gif 60 mensen te doden.

Hoe steken ze?

Op de tentakels van de kwal zijn er stekende delen die men nematocysten noemt. Het zijn een soort van pijltjes, gifkliertjes met holle naaldjes, waarmee ze hun slachtoffer treffen. Bij de mens wordt hiermee de huid doorboord. Hierdoor ontstaat een ‘brandplek’, een rode vlek die fel jeukt en zelfs pijn kan doen. In welke mate hangt af van het soort van gif en de hoeveelheid die geïnjecteerd wordt. Op zich is dat niet zo erg en draag je de gevolgen van een steek gedurende drie tot tien dagen. Word je verschillende malen gestoken kan het leiden tot hoofdpijn, ademhalingsproblemen of zelfs braken. Vooral kinderen kunnen heviger reageren en ook blaasjes vertonen en/of koorts krijgen.

Wat kan je ertegen doen?

• Als je voelt dat je door een kwal bent gestoken, dien je je zo snel mogelijk van de kwal te verwijderen en naar het strand terug te zwemmen.
• Wrijf of krab zeker niet omdat de neteldeeltjes nog gif kunnen afscheiden.
• Spoel de wonde enkel met zeewater af (want zoet water of kraantjeswater verergert de pijn) of helemaal niet.
• Verwijder met een handschoen of met een pincet de resten van de tentakels.
• Behandel de huid met azijn om de nematocysten te desactiveren.
• Smeer een pijnstillende zalf op de plek, eenzelfde soort als men gebruikt tegen insectenbeten.
• Heb je serieuze problemen raadpleeg je best een arts.

Toename van het aantal kwallen

Wereldwijd is men tot de constatering gekomen dat het aantal kwallen flink toeneemt. Ze komen steeds vaker voor in grote groepen in de Middellandse Zee, de Noordzee en in Zuidoost-Azië. Dit stelden professoren vast uit universiteiten van Queensland (Australië), Miami (VS), Swansea (Groot-Brittannië) en Westkaap (Zuid-Afrika). Reden daarvan is de overbevissing door de mens. Vissen eten namelijk kwallen op en vermits ze in aantal verminderen begint de kwallenpopulatie de vissenpopulatie te overvleugelen en wordt ze de dominante soort.

In november 2007 kostte een kwallenplaag voor de Noord-Ierse kust het leven aan 100.000 zalmen in een kwekerij. De kleine kwallen spoelden aan in een massa van 25 vierkante kilometer en was haast 14 meter diep. Ze doodden de vissen met hun beten.
Ook de opwarming van de aarde is verantwoordelijk voor de toename van bepaalde kwallensoorten.

De noordenwind zorgt ervoor dat er elk jaar een groot aantal haarkwallen aan onze kusten aanspoelen. Best is deze kwallen niet aan te raken vermits de neteldeeltjes nog actief kunnen zijn.