Het tegenstrijdige in het succes van zoogdier gemeenschappen

Het waren de zoogdieren die de sociale insecten voorbij streefden en de meest verreikende en effectieve sociale orga-nisaties creeerden die de wereld ooit gekend heeft. Maar dat uiteindelijk succes van zoogdiergemeenschappen heeft iets tegenstrijdigs in zich. Op het eerste gezicht lijken alle factoren eerder een individueel bestaan in de hand te werken, dan een leven in groepsverband.

Fysieke bouw

Zo doet de fysieke bouw van zoogdieren samenwerking in groepsverband minder belangrijk lijken dan dit is voor de insecten. Zoogdieren kunnen zonder ernstige moeilijkheden veel groter worden dan insecten. Het inwendig skelet van zoogdieren groeit met dezelfde snelheid als hun lichaam. Het is dus niet nodig om in ieder stadium van de groei te worden afgeworpen en vernieuwd terwijl dit proces veel van de insecten vergt en voor hen gevaarlijk is. Het ademhalingssysteem van de zoogdieren (waarbij met behulp van longen, een sterke hartpomp en bloedvaten) zuurstof naar het weefsel wordt vervoerd, is voor zoogdieren heel wat efficienter dan het buisjessysteem van de insecten, dat de lucht direct naar het weefsel leidt.

Lichaamsgrootte

De meeste zoogdieren zijn groter dan alle leden van een mieren-, bijen- , wespen- of termietenkolonie bij elkaar. Door die grootte kunnen de zoogdieren veel ecologische mogelijkheden doelmatiger benutten. Ook hebben zoogdieren een goede bescherming tegen de meeste vijanden. Die lichaamsomvang gaf hen een mate van veiligheid die de sociale insecten alleen konden bereiken door tezamen te vechten of tezamen goed verdedigde woonplaatsen te bouwen.

Kwetsbaarheid voor kou

Hun omvang maakt zoogdieren minder kwetsbaar voor kou, zodat ze het groepsleven niet nodig hebben om warm te blijven.
Het grote lichaam en het warme bloed beschermen zoogdieren tegen lage temperaturen, die voor kleine, afzonderlijke insecten dodelijk zouden zijn. Om de koude te ontlopen graven mieren dikwijls gemeenschappelijke holen, diep onder de grond. Een individueel insect van dezelfde grootte als de mier zou daartoe nooit in staat zijn, zeker niet op dezelfde effectieve manier als de mieren dat doen. Een alleen levend zoogdier daarentegen kan ook bovengronds veel kou verdragen en als dat nodig is zonder al te veel moeite zijn eigen schuilplaats graven.

De lichaamstemperatuur van zoogdieren kan zich ook aanpassen aan hoge temperaturen. Voor hen is het niet bepaald noodzakelijk om met gezamenlijke inspanning van een groot aantal individuen een weerbestendig nest te maken. Het is geen aanleiding om een samenleving van zoogdieren te vormen.

Het grootbrengen van jongen

Ook voor het grootbrengen van hun jongen hebben zoogdieren niet zo'n hechte sociale organisatie nodig. Een van de belangrijke voordelen die de insecten kregen toen ze in groepsverband gingen leven, was dat ze de verzorging van de jongen van de volgende generatie aan de werksters van de kolonie konden overlaten. Alleen-levende insecten kun-nen hun nazaten lang niet zo veilig en effectief groot brengen. Terwijl individuele zoogdieren een bijna even goede methode hebben. De jongen van zoogdieren blijven lang in het lichaam van de moeder, zodat ze vrij groot geboren worden. Ze worden gevoed met melk en ander voedsel totdat ze in staat zijn om voor zichzelf te zorgen. Ook hiervoor is samenwerking niet bepaald noodzakelijk en vormt dat geen sterke drijfveer tot het vormen van een gemeenschap.

Gemeenschappen

Ondanks alle genoemde factoren hebben veel zoogdieren gemeenschappen gevormd, omdat het leven in groepsverband
hen bepaalde voordelen bood. Voor zoogdieren die moeten leven in een omgeving waar zich veel roofdieren bevinden, is het groepsleven om defensieve redenen voordelig. Als muskusossen worden omsingeld door wolven, vormen zij een kring rond hun jongen en verdedigen ze zich met hun naar buiten gerichte horens. Prairiehonden waarschuwen hun groepsgenoten met hun gejank voor naderend onheil. Aan de andere kant kunnen ook de roofdieren gebruik maken van de voordelen van samenwerking. De hedendaagse wolven en wilde honden jagen in troepen, die grote prooien met meer succes en minder levensgevaar kunnen aanvallen dan individueel jagende dieren.

Waarschijnlijk zijn de voorouders miljoenen jaren geleden begonnen met de ontwikkeling van deze vorm van samenwerking. Vergelijkbare sociale gedragspatronen van andere tegenwoordige zoogdieren zijn waarschijnlijk in diezelfde periode ontstaan.