Voeding bij paarden: bietenpulp

Bietenpulp als paardenvoer, daar gaan allerlei verhalen over te ronde. Zeer goed, zeer slecht. Moet 12 uur weken, mag droog gevoerd worden. Bevat geen voedingswaarde, bevat evenveel energie als haver. Heeft een hele scheve Ca-P verhouding, je mag er kg's van voeren zonder te corrigeren. Veroorzaakt hoefbevangenheid, voorkomt hoefbevangenheid. Wat is bietenpulp? Wat doet het? Wat lijkt de waarheid te zijn van de bovenstaande opmerkingen? Er is een hoop over dit voermiddel te vertellen.

Inleiding

Bietenpulp is een ruwvoer met een scheve Ca-P verhouding, het kan gebruikt worden om hooi of voordroog te vervangen. Maar ook om een paard extra MJ binnen te laten krijgen zonder de hoeveelheid krachtvoer omhoog te moeten schroeven. 1kg (als ik een gewicht noem, bedoel ik altijd het droog gewogen gewicht) bietenpulp bevat evenveel energie als een kg haver, alleen dan zonder de 61% zetmeel+suiker. De meeste paarden vinden het lekker, zeker de gemelasseerde versie, en paarden die moeite hebben met kauwen krijgen geweekte bietenpulp juist wel goed weg vaak. Al met al kan het een zeer nuttige toevoeging zijn voor het totale rantsoen van het paard.

Geweekt of ongeweekt

Hierover is in Nederland de algemene mening heel duidelijk: weken, 4-5L water per kg bietenpulp! Ook brok waar (wat) bietenpulp in verwerkt zit moet geweekt worden. Dit om het risico op slokdarmverstopping en maagscheuring te minimaliseren. Dit laatste kan gebeuren indien het paard heel veel bietenpulp eet. De maag van een paard is maar 18L groot en mag maximaal voor 9 liter met eten gevuld worden. Bietenpulp neemt ongeveer 4x zijn eigen gewicht aan water op, waardoor je met 1kg bietenpulp al aan 5-6L vulling zit. Als het paard dan 3kg droge bietenpulp opneemt, kan dit dusdanig uitzetten bij het drinken dat de maag kan scheuren. Mocht het paard dus de voerton van het bietenpulp opengebroken hebben (en flink van hebben gegeten), dan moet de hoeveelheid water beperkt worden tot 2L per keer. Met enige regelmaat water aanbieden, maar zeker niet te vlot achter elkaar. Neem direct contact op met de dierenarts voor een behandelplan.

In het buitenland zijn ze niet altijd overtuigd van het per se geweekt voeren. Daar wordt bietenpulp regelmatig droog gevoerd. Daar wordt vaak als richtlijn aangegeven, als het paard geen geschiedenis heeft met slokdarmverstopping of schrokt, dan hoeft het niet geweekt te worden. Ook uit voerproeven blijkt dat paarden niet per se het voer geweekt hoeven te hebben. Toch adviseer ik dringend het zeker voor het onzekere te nemen en geen ongeweekte bietenpulp te voeren. Mocht dit wel veel handiger zijn, in ieder geval niet meer dan een 0.5kg per keer en opletten dat je dan niet een pulpsoort neemt die extra snel vocht opneemt (zoals bijvoorbeeld Pavo Speedibeet of D&H Kwikbeet). De tijd dat de bietenpulp geweekt moet worden, is men het ook niet over eens. Met koud water verschillen de meningen tussen 2 uur en 12 uur, warm water tussen een 0.5 uur en 6 uur. Als de ergste zwelling eraf is, is het gevaar van eventuele slokdarmverstopping of scheuring van de maag verdwenen. Er zijn speciale snelwekende bietenpulpsoorten op de markt (Speedibeet en Kwikbeet), deze zijn na 10 minuten weken al te gebruiken.

Overgebleven water na weken

Sommige mensen weken de bietenpulp niet alleen, maar spoelen de bietenpulp ook grondig na. Het water dat eruit komt is bruin, dit wordt toegeschreven aan de suikers. Hoewel er zeker wel wat suiker in bietenpulp zit, zit er in bietenpulp ook vrij veel tannine. Dit veroorzaakt de bruine kleur, net zoals dit de donkere kleur in thee veroorzaakt.

Suikergehalte

Ondanks dat bietenpulp van suikerbieten gemaakt wordt, bevat het over het algemeen zeer weinig suiker. Het is namelijk het restproduct nadat de suiker er zo veel mogelijk uitgehaald is. Het suikergehalte van bietenpulp wisselt per merk. Er is ongemelasseerde bietenpulp, dit bevat gemiddeld gesproken 5% suiker (hooi bevat 10% suiker), maar er is ook gemelasseerde bietenpulp. Gemelasseerd betekent: met melasse behandeld. Melasse bestaat voor 50% uit suiker en smaakt daardoor erg zoet. Gemelasseerde bietenpulp wisselt qua suikergehalte. Het begint bij 8% suiker, maar dat loopt soms op tot 20% suiker. Over het algemeen is aan te raden niet boven de 10% suiker te gaan bij paarden die gevoelig zijn voor suiker, en niet boven de 15% te gaan voor paarden die geen last hebben van suiker (en voor de rest niet veel suiker+zetmeel in hun dieet hebben).

Voedingswaarde

DE (MJ)	12.0-13.1
EWPa	0.83-0.89
VEP	811 (gem)
VREP	37-42
Ruw eiwit	8.8-12%
Ruw vet	0.7-0.9%
Ruwe celstof	16-20%
Suiker	5-8%
Zetmeel	0-1%
Calcium	7-8.5 g/kg
Fosfor	0.9-1 g/kg

Er zijn een aantal dingen die opvallen bij deze voedingswaarde. Sowieso zit er speling in de gegevens, dit komt doordat het een natuurproduct is en verschillende gegevens zowel afhangen van de rassen die gebruikt zijn, de omstandigheden tijdens de teelt en de verwerking na de oogst.

De energiewaarde (MJ) wil ik specifiek nog even naar wijzen. Die van een kg haver zit tussen de 11,5 en 13MJ. Dit is dus vergelijkbaar met bietenpulp. Weidehooi heeft ongeveer 8.0MJ, dus je kan 1.5kg weidehooi vervangen voor 1kg bietenpulp of 1kg haver. Dit betekent dat je haver kan vervangen door bietenpulp. Dit is op meerdere punten verstandig, waaronder het zetmeel+suikergehalte (Z+S). Een paard mag maximaal 1.5g Z+S/kg paard/voerbeurt krijgen. Als een paard dus veel extra energie nodig heeft (naast onbeperkt hooi/voordroog) dan kan het zijn dat deze grens erg dicht in de buurt komt met haver voeren. Terwijl, als je een deel vervangt door bietenpulp, deze grens veel minder snel in de buurt komt. Ook helpt bietenpulp tegen maagzweren, terwijl haver (en andere krachtvoersoorten) de kans hierop juist vergroot. Bietenpulp is door de grote hoeveelheid energie in oplosbare vezels (pectines) en juist weinig Z+S ideaal als rustige dikmaker.

Er zijn dierproeven geweest om te kijken welk deel van het rantsoen van een paard uit bietenpulp mag bestaan. Bij 45% van het rantsoen (dit is 6kg bij 600kg paard) blijken geen problemen op te treden over het algemeen. Er worden op fora wel een enkele keer problemen genoemd, maar dit is zeer zeldzaam. Wel moet het rustig opgebouwd worden en er moet, bij deze hoeveelheden, gecorrigeerd worden voor de scheve Ca-P verhouding.

Ca-P verhouding

Zoals in de tabel te zien is, is de Ca-P verhouding scheef. Deze hoort zo te zijn, dat er dubbel zoveel Calcium (Ca) als Fosfor (P) is. Bij bietenpulp is deze verhouding ongeveer 8:1. Bij kleine hoeveelheden bietenpulp (tot 1kg per 5kg hooi) hoeft dit niet gecorrigeerd te worden. Als de hoeveelheid bietenpulp toeneemt of de hoeveelheid hooi afneemt, is dit echter wel nodig. Dit kan het beste door middel van haver (1kg haver op 1kg bietenpulp) of door middel van tarwezemelen (0.25kg tarwezemelen op 1kg bietenpulp). Er kan gekozen worden om te corrigeren tot een perfecte verhouding (2:1), maar er kan ook gekozen worden enkel te corrigeren tot een bepaalde marge van verhoudingen. De "excellente" marge is 1.5-2.5:1, waarbij voor bietenpulp 2.5:1 gebruikt wordt. Doordat hooi over het algemeen niet getest wordt, geef ik altijd aan om aan de veilige kant te gaan zitten. Daar komt de 1kg per 5kg hooi vandaan. Als het hooit getest is en rond de 5.8g Ca en 3.5g P zit, dan blijf je met 3kg bietenpulp nog net in de excellente marge als het bietenpulp betreft met 7g Ca en 1g P. Hiermee heb je echter wel de meest gunstige verhoudigen die er qua bietenpulp zijn in gedachte. Indien de "acceptabele" marge gebruikt wordt als grens, dan kan er gegaan worden tot de eerder genoemde 45% van het dieet van het paard, als de andere helft maar hooi is.

Eiwitgehalte

Over bietenpulp wordt vaak gezegd dat het eiwitgehalte bijzonder laag is en dat dit een echt aandachtspunt betreft. Als het eiwitgehalte (VREP) vergeleken wordt met hooi, dan hangt het er echter heel erg vanaf welke bron er gebruikt wordt. Bietenpulp bevat de helft tot evenveel eiwitten als hooi (bij hetzelfde gewicht). Echter bevat hooi al ruim voldoende eiwitten. Indien er niet meer dan 45% van het dieet uit bietenpulp bestaat (minimaal de andere 45% uit hooi), dan krijgt het paard als het op energieniveau gevoerd wordt, toch voldoende eiwitten binnen.

Hoefbevangenheid

één van de oorzaken van hoefbevangenheid is (over)gevoeligheid voor suikers. Vaak is dit ook gekoppeld aan insulineresistentie (IR) of cushing (PPID). Hierdoor moet het suikergehalte vaak zo laag mogelijk zijn en zeker bij dieren die IR of PPID hebben, kan het zijn dat deze dieren alsnog aan moeten komen. Hiervoor is ongemelasseerde bietenpulp zeer geschikt. Het bevat een lager Z+S-percentage dan ander ruwvoer (hooi, voordroog, gras) en er zitten meer MJ in per kg waardoor er minder gegeten van hoeft te worden, waardoor de totale hoeveelheid Z+S nog verder daalt. Bij hoefbevangen dieren die af moeten vallen, kan het nog steeds zeer nuttig zijn. Dan kan een kg ongemelasseerde bietenpulp geweekt worden in 8L water in plaats van in 4L water, hierdoor heeft het dier eerder het gevoel vol te zitten en kan er daarnaast met een slowfeeder beperkt hooi bijgevoerd worden. Bij dieren die af moeten vallen is het van belang arm hooi te voeren en beperkt hooi te voeren. Toch mag een paard nooit langer dan 6 uur zonder ruwvoer staan en liever niet langer dan 3 uur. Dat is bij 1% lw aan ds ruwvoer voeren soms best heel lastig (een paard heeft minimaal 1% ds ruwvoer nodig). Door 0.2% lichaamsgewicht aan bietenpulp te voeren, gemengd met het gewicht x8 aan water, heeft het paard al snel een flinke emmer vol om leeg te slobberen. Als er daarnaast nog eens 1% lichaamsgewicht aan arm hooi gevoerd wordt (hooi heeft een ds-gehalte van 83%, bietenpulp is 90% ds) via een zeer vertragende slowfeeder (2x2cm mazen of 3x3cm mazen), verdeeld over 3 porties per dag waarbij de avondportie het grootste is, dan heeft het paard toch voldoende lang te eten, terwijl hij toch afvalt.

Conclusie

Bietenpulp is voor zowel magere paarden als dikke paarden een mogelijkheid. Waar het bij dikke paarden ingezet wordt om een vol gevoel te creëren door het met zeer veel water te mengen, kan het bij magere paarden juist een flink deel van het ruwvoer vervangen waardoor er meer MJ toegevoegd kunnen worden zonder dat er (volledig) naar krachtvoer gegrepen moet worden. Het is een zeer nuttig ruwvoer die voor een hoop dieren wat kan betekenen. Hoewel het blijkbaar bij een hoop paarden in kleine hoeveelheden droog gevoerd kan worden, is het risico van een slokdarmverstopping dan wel aanwezig, waardoor ik dit zeker ten strengste afraad. Ik raad aan om de bietenpulp in ieder geval 2 uur weken met koud water of een 0.5 uur weken met warm water (indien geen snelwekende bietenpulp). Ook is het verstandig om op de Ca-P verhouding te letten. Maar als hieraan voldaan wordt, is het een voermiddel dat zeer zeker zijn nut heeft.