Bultrug en griend zijn walvisachtigen

Het komt veel vaker voor dat een bepaalde walvissoort dichtbij de kust zwemt of aanspoelt op het strand. De bultrug is zo'n soort die af en toe het Nederlandse nieuws haalt. De bultrug is een schitterend beest die kan "zingen" en allerlei capriolen in het water maakt. Waar komen de bultruggen eigenlijk normaliter voor? Eén ding is zeker, de Nederlandse kust hoort niet tot zijn leefgebied. Naast de bultrug komt de griend ook dichterbij de kust. Meestal stranden deze in een massastranding en dan veelal in het Zuidelijk Halfrond.

Inhoud

• Bultruggen in Nederland
• De bultrug
• Strandingen bultrug
• Strandingen in Nederland
• Voortplanting
• Voeding
• Wanneer is een jong volwassen
• Kenmerkend voor de bultrug
• Zingen
• Bedreigingen
• Griend
• Jacht
• Strandingen

Bultruggen in Nederland

Bultruggen komen steeds vaker voor langs de Nederlandse kust. Dat was bijvoorbeeld het geval in 2015 en 2017. Zou het straks normaal worden om een bultrug te zien? Eerlijk gezegd niet, want een bultrug komt normaal gesproken niet voor in de Noordzee.

De bultrug

De bultrug leeft in alle oceanen, dus zowel in de polaire als tropische wateren. Ook leven ze in de wateren van de Noordpool, Atlantische en Stille Oceaan, evenals de wateren rond Antarctica en de Beringstraat. Ze zwemmen het liefst in diep water, maar ze durven ook dichter bij de kust te komen. Dit in tegenstelling tot andere vinvissen. Ze volgen steeds de zelfde route. Ze foerageren in gematigde en polaire wateren. Tijdens het overwinteren verblijven ze in tropische wateren. Daar paren ze en worden de jongen geboren.

Strandingen bultrug

De Noordzee is dus eigenlijk niet een gebied waar ze voor horen te komen. In 1755 was er namelijk voor het laatst een bultrug in de Noordzee gezien. De laatste jaren gebeurt het echter vaker dat een bultrug in Nederland aanspoelt. Vermoedelijk komen er meer bultruggen voor dan vroeger. Ook kan een voedseltekort in de andere zeegebieden een rol spelen, waardoor bultruggen dus uitwijken naar andere gebieden waar meer voedsel is.

Strandingen in Nederland

• 7 oktober 2003 Maasvlakte
• 20 december 2003 Katwijk
• 22 juni 2004 Vliehors, Vlieland
• 8 oktober 2009 Ameland
• 18 oktober 2010 Katwijk
• 23 maart 2012 Texel
• 22 december 2012 Razende Bol

Voortplanting

Het paren en baren van de jongen vindt plaats tijdens de winterperiode in de warme tropische wateren. De draagtijd is 11 à 12 maanden. Er wordt om de twee tot vier jaar één kalf geboren. Een kalf is bij de geboorte tussen de 3 en 5 meter lang en weegt tussen de 900 en 2.000 kilo.

Voeding

De moeder geeft het kalf iedere dag ongeveer 100 liter rijke moedermelk. Dit doet ze totdat het kalf ongeveer vijf tot zeven maand oud is. De melk heeft een vetpercentage van 45% tot 60%. Na deze periode krijgt het kalf vast voedsel.

Wanneer is een jong volwassen

Het duurt vier tot zeven jaar totdat een jonge bultrug volwassen wordt. Een bultrug is geslachtsrijp als het tussen de zes en tien jaar oud is. Of zodra het mannetje een lengte van 11,5 meter en het vrouwtje een lengte van 12 meter heeft bereikt. Een volwassen bultrug weegt tussen de 25.000 en 30.000 kilo. Een bultrug kan tussen de 40 en 50 jaar oud worden.

Kenmerkend voor de bultrug

Een bultrug is een acrobaat in het water. Zodra ze hoog boven water springen, maken ze schitterende capriolen.
Die capriolen zijn:

• breaching; volledig uit het water springen en op hun rug zwemmen met beide vinnen in de lucht
• tail lobbing; de enorme staartvin uit het water oprichten en hiermee op het wateroppervlak slaan
• flipper slapping; met de borstvinnen op het water slaan

Zingen

Ook kan een bultrug erg mooi "zingen". Het zijn de mannetjes die dit doen. Een lied kan wel een halfuur tot driekwartier duren en is tientallen kilometers verder te horen. In zo'n lied fluit, gromt, kreunt of huilt het mannetje. De bedoeling van dit zingen is om de vrouwtjes te versieren of om hun territorium af te bakenen. Maar hoe kunnen ze die geluiden eigenlijk maken? Ze hebben geen stembanden, hun bek beweegt niet en er ontsnapt geen lucht. Volgens onderzoekers verspreiden ze lucht door de buizen en kamers van hun luchtwegen en maken ze zo het geluid.

Bedreigingen

Helaas zijn er diverse bedreigen voor een bultrug. Zo kunnen ze te maken krijgen met:

• het verstrikt raken in netten
• geluidsoverlast
• vervuiling van de zee
• aanvaring met schepen
• de mens; vroeger werd er massaal op bultruggen gejaagd vanwege hun olie, vlees en beendermeel.

Griend

Een andere soort walvis die ook regelmatig aanspoelt en daarmee ook het nieuws haalt, is de griend. De griend komt in twee verschillende gebieden voor die ook nog erg uit elkaar liggen. Zo komen ze voor in de Noordelijke Atlantische Oceaan ('s winters rond de Warme Golfstroom) en het Middellandse Zeegebied (heel af en toe ook in de Noordzee). Tevens komen ze voor in de oceanen op het Zuidelijk Halfrond en op open zee in de koudere en gematigde wateren. In Europa komen ze (zomers) het meeste voor rond IJsland, Schotland en de Faeröer eilanden. Maar heel af en toe dus ook in de Noordzee.

Jacht

Grienden kunnen sterven wanneer ze verstrikt raken in vissersnetten. Maar er wordt met name op de Faeröer eilanden op hen gejaagd. In de jaren negentig werden er gemiddeld 1200 grienden gedood. Tijdens de traditionele jacht - waarin mannen met bootjes de grienden opjagen - wordt een groep grienden naar een baai gejaagd. Zodra ze in ondiep water komen, worden ze door mannen die vanaf de waterkant komen, gedood.

Strandingen

En helaas sterven grienden ook doordat ze aanspoelen en niet op tijd gered kunnen worden. De allereerste griend spoelde op 21 november 1594 aan in Zandvoort. Op 18 november 2018 spoelde de laatste griend in Nederland aan (anno 2020), namelijk bij Egmond aan Zee.

Massastrandingen
Ook komen er massastrandingen voor. Deze vinden veelal plaats in Zuid-Australië, Nieuw-Zeeland en het zuiden van Zuid-Amerika.

• De grootste stranding vond plaats in 1985. Toen spoelden zo'n vierhonderd grienden aan in Catherine Bay, Nieuw-Zeeland.
• Op 10 november 2006 was er een massastranding voor de oostkust van Nieuw-Zeeland. Het lukte milieuwerkers om veertig dieren te redden.
• Op 13 februari 2015 spoelden 200 grienden aan bij de stad Nelson (Nieuw-Zeeland, Zuidereiland). 140 dieren hebben de stranding niet overleefd.
• In 2019 spoelde tot twee keer toe een grote groep grienden aan in IJsland. De eerste stranding was op 18 juli. Toen spoelden er tussen de 50 en 60 grienden aan. Ze werden bij toeval vanuit een helikopter ontdekt. Helaas waren ze allemaal overleden. De tweede stranding was op 3 augustus en ongeveer 50 kilometer vanaf Reykjavik. Op strand strandden 50 grienden. Reddingswerkers hebben tientallen kunnen redden, maar helaas kwam de hulp voor 20 grienden te laat.