Goedkeuring en houden van dekhengsten

Een dekhengst is een hengst die wordt gehouden voor de fokkerij. We noemen zo'n dier ook wel vaderdier. Meestal dekt de hengst namens of via een stamboek. In dit geval moet de hengstenhouder/eigenaar van de hengst aan allerlei verplichtingen voldoen. Een hengst houden vergt ook nogal wat van de accommodatie, niet iedere stal is geschikt om een hengst in te houden.

Waarom een paard als dekhengst houden?

Voor de fokkerij zijn alleen de meest gezonde, goed gebouwde en bewegende dieren geschikt. In veel stamboeken zijn daarnaast nog aanvullende eisen, denk bijvoorbeeld aan de sportprestaties van een hengst, of aan zijn afstamming. Hengsten moeten aan strengere eisen voldoen dan merries. Dit is omdat een hengst heel veel nakomelingen kan geven (in sommige gevallen enkele honderden per jaar) en slechte eigenschappen dus meer kansen zich in de fokkerij te verspreiden dan bij een merrie, die hoogstens een nakomeling per jaar kan brengen. Een hengst wordt dus als dekhengst ingezet als hij een meerwaarde heeft voor de fokkerij van zijn ras.

Hoe wordt een paard een goedgekeurde hengst?

Ieder stamboek stelt zijn eigen eisen aan de hengsten. Deze eisen zijn vastgelegd in de keuringsreglementen. De hengst moet ten minste aan de rasbeschrijving voldoen. Ook wordt de afstamming tegen het licht gehouden. Daarnaast moet de hengst altijd aan een aantal veterinaire eisen voldoen.

Bij ponystamboeken wordt vaak alleen klinisch gekeurd; dat wil zeggen dat een dierenarts het paard beoordeelt zoals hij dit voor zich ziet. Bij grotere stamboeken en bij rassen waar specifieke gezondheidsproblemen spelen, is aanvullend veterinair onderzoek vaak een voorwaarde. Zo kan een stamboek bijvoorbeeld eisen dat van iedere kandidaat voor de hengstenkeuring röntgenfoto's van het beenwerk worden gemaakt. Ook wordt in diverse stamboeken op erfelijk overdraagbare aandoeningen getest. Bijvoorbeeld SCID bij de arabier en HYPP bij de quarter horse. Ook is bij veel stamboeken een test verplicht om vast te stellen of de hengst vruchtbaar is.

Daarnaast stellen stamboeken soms nog als eis dat het dier een verrichtingstest moet afleggen. Hier wordt het dier getest op zijn geschiktheid als sportpaard. Veel stamboeken geven hiervoor vrijstellingen als het dier zich al heeft bewezen door goed mee te komen in de sport. Ook het stalgedrag wordt soms beoordeeld door de hengst een periode op stal te observeren. De meeste stamboeken organiseren ieder jaar een hengstenkeuring, vaak in de winter. Deze kan van een dag tot enkele dagen duren. Keuringen bestaan uit diverse onderdelen. Vaak gevraagd:

• de veterinaire keuring
• bewegen aan de hand op een harde ondergrond
• bewegen aan de hand in een rijbaan
• los bewegen, soms in een rijbaan, soms in een kooi
• vrijspringen
• tonen onder een ruiter

Als de hengst wordt goedgekeurd

Een hengst die voldoet aan alle eisen wordt goedgekeurd. Hiermee begint het voor de hengstenhouder pas. Vaak moet de hengst nu gaan bewijzen dat hij een prima vaderdier is, en moet de hengstenhouder het jaar erop een collectie veulens tonen. Als de veulens van te lage kwaliteit zijn wordt de vader afgekeurd. Om te voorkomen dat een hengst mogelijk veel slechte invloed op de fokkerij heeft, hanteren enkele stamboeken een dekbeperking voor de jonge hengsten. Dit wil zeggen dat een hengst in een jaar maar een beperkt aantal nakomelingen mag verwekken. Als de hengstenhouder dit aantal overschrijdt volgt een boete.
Nadat de veulens beoordeeld zijn vervalt deze beperking. Ook als de nakomelingen ouder zijn, beoordelen sommige stamboeken weer of de hengst aan de verwachtingen voldoet.

Op wacht zetten

Het KWPN (Nederlandse warmbloedenfokkerij) zet een hengst soms op wacht. Dat gebeurt als de hengstencommissie twijfelt aan de waarde van een hengst in de fokkerij. Als de al bestaande nakomelingen van een hengst zich alsnog positief ontwikkelen dan mag het dier weer voor de fokkerij gebruikt worden.

Definitieve goedkeuring

Als een hengst aan alle voorwaarden van een stamboek voldaan heeft en zijn nakomelingen ook, wordt de hengst definitief goedgekeurd. Dan zal deze niet meer worden afgekeurd maar mag onbeperkt merries blijven bevruchten tot zijn dood.

Een dekhengst houden

Een dekhengst houden is vaak een kostbare zaak. Niet alleen komen veel kosten voor alle verplichtingen van een stamboek neer op de hengstenhouder, ook de huisvesting van een hengst moet aan meer eisen voldoen dan die van een ander paard. Zeker in het voorjaar zal een hengst door zijn hormonen lastiger in de hand te houden zijn dan een ruin of merrie. Sommige hengsten kunnen zelfs in het voorjaar prima tussen merries staan. Maar veel dekhengsten zullen door de stress die dat met zich meebrengt gefrustreerd raken en problematisch gedrag gaan vertonen of zelfs zichzelf verwonden.

Een stalgebouw met alleen hengsten en ruinen is dan een betere optie. Om goed met hengsten om te gaan is veel ervaring met paarden noodzakelijk. Omdat hengsten soms wat heftiger reageren op andere paarden, en dominanter zijn is een ervaren ruiter/begeleider nodig.

Dekgeld

Als een paardeneigenaar besluit zijn merrie door een hengst te laten dekken, is in de meeste gevallen dekgeld verschuldigd.
Dit kan uiteenlopen van enkele honderden euro's bij de kleinere ponystamboeken, tot duizenden euro's voor gewilde rijpaardhengsten. Bij de Engelse Volbloed gaat het soms om nog hogere bedragen.

In kleine stamboeken dekt een hengst vaak slechts enkele merries per jaar. De hengstenhouder komt dan vaak niet uit de kosten van goedkeuring en onderhoud van zijn hengst. In de grotere rijpaardstamboeken kunnen de aantallen te dekken merries oplopen tot enkele honderden per jaar. Een hengst ter dekking stellen wordt dan een lucratieve zaak. Geliefde hengsten uit grote stamboeken brengen dan ook zeer hoge bedragen op.

KI of natuurlijk dekken

Een hengst kan middels kunstmatige inseminatie dekken. Dan mag de hengst op een fantoom dekken, dit is een soort kunstpaard. Het sperma wordt dan gewonnen en verwerkt voor gebruik. Het voordeel is dat de hengst geen risico op blessure van een kwade merrie loopt. Ook kan de hengst geen ziektes oplopen, en deze dus ook niet doorgeven. Verder is het zeker bij grote aantallen te dekken merries soms handiger als de spermaproductie in porties kan worden verdeeld.

Het sperma van de hengst kan vers worden gebruikt maar ook worden ingevroren. Dit heet diepvriessperma. Zowel vers sperma als diepvriessperma kan worden verzonden. Zo kan de merrie gewoon in haar eigen omgeving blijven. Dit vergroot de kans op bevruchting omdat er geen stress optreedt.

Bij ponyrassen is natuurlijk dekken gebruikelijk. Dit kan uit de hand: de hengst staat apart en wordt aan een halster bij de merries gebracht. De hengstenhouder weet precies wanneer de dekkingen hebben plaatsgevonden. Ook wordt de hengst wel bij de merries gezet die hij mag dekken. Dit is de meest natuurlijke manier van dekken. Soms wordt beweerd dat dit de kans op bevruchting vergroot. Het gevaar voor zowel hengst als merrie op blessures wordt zo natuurlijk ook vergroot!