Wat is een klophengst?

Normaal gesproken komt een hengstveulen met ingedaalde testikels ter wereld. Bij een klophengst blijven beide, of een van beide ballen, boven het scrotum hangen. Ze dalen dus niet in. Dit wordt in de medische wereld cryptorchidie genoemd. Dit kan de paardenhouder in lastige en zelfs gevaarlijke situaties brengen. Een klophengst castreren gaat anders dan bij een normale hengst.

Ontwikkeling bij het veulen en de jonge hengst

Normaal gesproken dalen de balletjes van een hengstveulen al in de baarmoeder in. Bij de geboorte zijn deze klein en hangen net onder het lieskanaal. Je kunt ze zelfs nog terug het kanaal in duwen. Na enkele maanden wordt dit onmogelijk, in het lieskanaal bevindt zich een ring die zich sluit. Als de testikels op dit punt nog niet zijn ingedaald, dan zal dit daarna ook nauwelijks meer mogelijk zijn. Bij sommige rassen, bijvoorbeeld het minipaard, kan dit proces wat langer duren, gevallen tot 2 jaar zijn bekend. Soms gebeurt het dat een of beide testikels in het lieskanaal of zelfs in de buik blijven zitten. De hengst ondervindt hier niet direct hinder van. Wanneer een of beide ballen niet indalen groeit het jonge paard op tot klophengst.

Wat gebeurt er als er een testikel niet indaalt?

Als het veulen ouder wordt en zich tot echte hengst begint te ontwikkelen, veranderen zijn hormonen. De hengst gaat onder andere meer testosteron aanmaken. Hierdoor krijgt hij de typische kenmerken van een hengst: meer halsspieren, meer bespiering rond schouders en schoft, 'hengstuitdrukking'. Ook wordt de hengst dominanter naar andere paarden en vertoont druk en afgeleid gedrag zodra er merries in de buurt komen.

Omdat de temperatuur in de buikholte hoger is dan in de balzak, wordt er bij een klophengst extreem veel testosteron aangemaakt. Door de overmatige invloed van dit hormoon zal een klophengst geen gewoon hengstengedrag meer vertonen, maar in een aantal gevallen ronduit gevaarlijk worden. De hogere temperatuur in lieskanaal of buik zorgt er tevens voor dat de spermaproductie niet op gang komt. De hengst is dus (gedeeltelijk) onvruchtbaar.

Het castreren van klophengsten

Normaal gesproken is een castratie bij het paard een vrij eenvoudige ingreep: de balzak wordt geopend, de testikels verwijderd. De operatie bij een klophengst is afhankelijk van waar de bal zich bevindt, vrij ingrijpend en risicovoller dan bij de gewone castratie.

De meest gebruikte methode is die over de lies. Hierbij wordt het paard onder narcose gebracht en worden de testikels operatief verwijderd. Een andere methode die alleen gebruikt kan worden indien de zaadballen in de buikholte liggen, is de para mediane castratie. De buikholte wordt geopend (laparotomie) naast en evenwijdig aan de voorhuid. Daarna worden de testikels opgespoord en verwijderd.

Ten slotte is het mogelijk om de hengst door middel van een kijkoperatie te castreren. Deze methode heeft als voordeel dat dit staand kan gebeuren en minder risicovol is dan algehele anesthesie. Hierbij wordt de zaadstreng onderbroken, met daarin de bloedvaten die naar de testikel lopen. Daardoor verschrompelt de testikel. De hormoonvorming is daarbij beëindigd en het paard kan een normaal leven als ruin tegemoet zien.

Is mijn paard een klophengst?

Wie meent een ruin te hebben gekocht, komt soms voor vreemde verrassingen te staan. In het voorjaar verandert het paard ineens in een onhandelbare Casanova. Of het paard is nog jong als het gekocht wordt, maar naar verloop van tijd begint het steeds dominanter gedrag te vertonen. Gillen, met voorbenen slaan, agressief naar andere paarden worden, wijzen op een onderliggend probleem. Soms wordt een dubbelzijdige klophengst moedwillig als ruin verkocht. Ook gebeurt het vaak dat alleen de ingedaalde testikel middels castratie verwijderd wordt. Het paard ziet er nu uit als ruin, maar is dat niet.

Wanneer een ruin verdacht gedrag vertoont, is een eenvoudige test mogelijk om te controleren of het hier gaat om een klophengst. Het testosteron in het bloed zal bepaald worden. Als dit niet boven de 25pg/ml komt, is het paard zeker een ruin. Wanneer het testosteronniveau boven de 100pg/ml uitkomt is er geen twijfel mogelijk dat het om een klophengst gaat. Bij de waarden tussen de 25 en de 100pg/ml is aanvullend bloedonderzoek noodzakelijk.

De klophengst niet castreren

In sommige gevallen zal besloten worden de hengst niet te laten castreren. Bijvoorbeeld omdat het om een ouder dier gaat waarbij het risico van de operatie te groot is. Of het gaat om een dier dat nauwelijks economische waarde heeft, waardoor de eigenaar de kosten niet wil maken. Ten slotte zijn er klophengsten die geen lastig gedrag ontwikkelen. Hoe dan ook, de eigenaar die ervoor kiest de klophengst 'hengst ' te laten, moet wel rekening houden met de speciale problemen die deze dieren kunnen veroorzaken. Weiden samen met merries is niet verstandig. In het geval van pony's kunnen deze maar beter niet door kinderen bereden worden. In het algemeen is het verstandig bij het houden van een klophengst, dezelfde voorzorgen in acht te nemen als bij een echte hengst.

Erfelijkheid cryptorchidie

Cryptorchidie is erfelijk. Het is dus beter om niet te fokken met een klophengst.