Zoogdieren: onevenhoevigen

Een orde binnen de zoogdieren is de orde van onevenhoevigen. Dit zijn dieren met hoeven, die één of drie hoeven per poot hebben. Tot deze groep behoren paarden, ezels, zebra’s, neushoorns en tapirs. Onevenhoevigen zijn planteneters, te vinden op graslanden, in bossen en in halfwoestijnen. Sommige onevenhoevigen zijn gedomesticeerd.

Waar leven onevenhoevigen?

Ezels leven in Azië en Afrika. In Azië leeft de Aziatische wilde ezel. Deze ezel leeft op de steppes en in de halfwoestijn. In Oost-Afrika komt de Afrikaanse wilde ezel voor, die eveneens in de halfwoestijn te vinden is. Zebra’s kennen drie soorten, die alle drie in Afrika voorkomen. De Grévy-zebra leeft in Ethiopië, Somalië en Kenia, de Burchell-zebra in Somalië, Soedan, Zuid-Afrika en Namibië en de bergzebra in Angola, Namibië en Zuid-Afrika. Het Przewalskipaard telt eigenlijk geen echt wilde exemplaren meer sinds in 1968 de laatste werd gezien. Wel is hun aantal in gevangenschap weer toegenomen en zijn er Przewalskipaarden uitgezet in een nationaal park in Mongolië.

Er zijn vier soorten tapirs: de Indische die in het regenwoud van Zuidoost-Azië leeft, de Midden-Amerikaanse in de regenwouden van Midden-Amerika, de Zuid-Amerikaanse in de regenwouden en wetlands in het midden en noorden van Zuid-Amerika en de bergtapir die in bergweiden en –wouden in Amerika leeft. Neushoorns tellen vijf soorten. De witte en de zwarte neushoorn komen voor in het oosten en zuiden van Afrika. De Indische neushoorn is te vinden in India en Nepal, de Javaanse alleen nog op Java en de Sumatraanse neushoorn komt voor op Sumatra, Borneo en in Maleisië.

Uiterlijk

De grootste en zwaarste onevenhoevige is de witte neushoorn. Dit dier weegt zo’n 2000 kilo, maar kan zelfs meer dan 3 ton zwaar worden. De olifant is het enige landdier dat zwaarder wordt. Van kop tot romp wordt de witte neushoorn ongeveer 4 meter. De Sumatraanse neushoorn daarentegen wordt ‘slechts’ 2 tot 2,5 meter met een gewicht van 450 tot 900 kilo. Neushoorns hebben drie hoeven aan elke poot en zijn voorzien van een dikke huid. De kenmerkende hoorn bestaat uit keratine. Ze zijn bijziend, maar kunnen wel zeer goed ruiken en horen.

Paarden en ezels lijken op elkaar, maar ezels zijn kleiner, hebben langere oren en een staart met een kwast. Ook zebra’s lijken op paarden en ezels, hoewel zebra’s zijn voorzien van hun kenmerkende gestreepte zwart-witte vacht. Elk dier heeft een uniek patroon, mogelijk om elkaar te herkennen. Paarden, ezels en zebra’s hebben alle drie één grote hoef per poot. Tapirs zijn allemaal rond de 2 meter lang en hebben net als neushoorn drie hoeven per poot. Ze hebben wel wat weg van varkens, hoewel de snuit er heel anders uitziet. Tapirs hebben namelijk een lange bovenlip die ze gebruiken om hun maaltijd bij elkaar te zoeken. De in Amerika levende tapirs hebben allemaal een bruine kleur; de Indische tapir heeft een opvallende zwart-witte vacht.

Voedsel

Onevenhoevigen zijn allemaal planteneters. Zebra’s en paarden eten voornamelijk gras. In Oost-Afrika trekken elk jaar vele zebra’s, samen met gnoes en gazelles, in een enorme kudde over de graslanden. Wanneer het regenseizoen begint, trekken ze naar de open graslanden waar dan genoeg voedsel is. In het droge seizoen trekken ze naar de savanne waar bomen staan. Ook ezels eten veel gras, aangevuld met kruiden en vetplanten die ze tegenkomen. Neushoorns eten naast veel gras andere plantendelen zoals bladeren, takken en ook fruit. Het menu van tapirs verschilt niet veel van de andere evenhoevigen: zij eten gras, scheuten, vruchten en waterplanten.

Gevaar

Onevenhoevigen hebben verschillende manieren om te reageren wanneer er gevaar dreigt. Neushoorns zijn vreedzaam en gaan gevaren meestal uit de weg. Soms stormen ze echter op het gevaar af. Het kan zijn dat dit slechts een waarschuwing is, maar het kan ook direct een echte aanval zijn. Helaas zijn neushoorns niet bestand tegen de wapens van stropers die de hoorn van deze dieren willen hebben. Sommige mensen geloven dat de hoorn genezende krachten heeft. Ook tegen de afname van hun leefgebied kunnen neushoorns niet doen. Hierdoor is het aantal neushoorns drastisch afgenomen. Door beschermingsprogramma’s gaat het met bijvoorbeeld de Indische en de witte neushoorn wel weer beter dan enkele decennia terug.

Zebra’s leven in kudden. Zo zijn er vele individuen die een gevaar, zoals leeuwen en hyena’s, op de weidse grasvlaktes kunnen waarnemen. In dat geval wordt de kudde gewaarschuwd en vluchten de zebra’s. Ze hebben sterke poten waarmee ze een hoge snelheid kunnen behalen. Tapirs kunnen eveneens een redelijke snelheid bereiken om een schuilplek te zoeken in de struiken of in het water, zodat roofdieren als poema's en jaguars ze niet te pakken krijgen.

Domesticatie

Paarden zijn al eeuwen geleden door mensen gedomesticeerd. Tegenwoordig bestaan er vele verschillende rassen in verschillende groottes en kleuren. Ze zijn ingezet als werkpaard in bijvoorbeeld de landbouw, als vervoermiddel, in verschillende oorlogen en tegenwoordig ook puur voor het plezier en om wedstrijden mee te houden. Ook ezels zijn gedomesticeerd, bijvoorbeeld om gebruikt te worden als lastdier. Al deze ezels stammen van een vorm van de Afrikaanse wilde ezel af.