Neushoorn en zijn waardevolle hoorn

De neushoorn is een geweldig mooi, groot en sterk dier, dat in Afrika en Azië leeft. Heel vroeger ook in Europa. Het is een van de vijf grote wilde dieren die in Afrika de Big Five wordt genoemd. Het dier wordt bedreigd door stropers, die hem niet doden om het vlees maar om de hoorn. Er is levendige handel in hoorn, dat tot stof gemalen in medicamenten van de traditionele geneeskunde terechtkomt. Zonder wetenschappelijk bewijs geloven velen dat hoorn genezende krachten bezit. Het kost de neushoorn de kop; de soort is om zijn handelswaarde gedecimeerd.

De hoorn die verdwijnt in medicijnen

• Neushoorn
• Hoorn van de neushoorn
• Twee hoorns
• Verdediging
• Traditionele geneeskunde
• Bloedneus en kanker
• Stropers
• Legaliseren?
• Dierentuin

Neushoorn

De neushoorn kwamen voorheen over de hele wereld voor en zijn er al sinds de prehistorie. Tegenwoordig lopen ze alleen nog Afrika en Azië. Er zijn vijf soorten (witte neushoorn, zwarte neushoorn, Javaanse, Indische en Sumatraanse neushoorn). In 1977 waren er nog 100.000 neushoorns en in 2017 zijn daar ongeveer nog 25.000 van over.

Big Five

Een neushoorn kan wel 1700 kilo zwaar worden en hoort bij de Big Five, de vijf grote dieren van Afrika (olifant, leeuw, buffel, luipaard en neushoorn). Het zijn grote, wilde en gevaarlijke dieren die het lastigst zijn om te voet te bejagen. Jagers maakten er een sport van om in een Big Game de Big Five te scoren. Tegenwoordig zijn het de fotografen die de grote vijf voor de camera zoeken.

Hoorn van de neushoorn

De neushoorn wordt gestroopt om zijn hoorn, een huiduitgroeisel op de neus van zijn kop. De hoorn bestaat uit hoornstof, keratine, en is te vergelijken met het materiaal waar nagels en haren uit bestaan. De hoorn groeit elk jaar zo’n centimeter of zeven. Toch groeit hij de neushoorn niet boven het hoofd, omdat de hoorn door het gebruik ook slijt. Na slijtage of breuk groeit de hoorn weer aan, ook als hij is afgezaagd.

Twee hoorns

De witte en zwarte neushoorn leven in Afrika. Zij hebben, net als de Aziatische Sumatraanse neushoorn, twee hoorns op de neus, een kleine en grote. De Indische en Javaanse neushoorn hebben één hoorn die doorgaans niet langer wordt dan 30 centimeter. Zo groot wordt ook de hoorn van de Sumatraanse neushoorn. Bij de witte neushoorn kan de voorste en grootste hoorn uitgroeien tot 90 centimeter lengte en die van de zwarte kan nog groter worden, tot wel 1,5 meter. De kleine hoorn van de zwarte neushoorn kan 50 centimeter lengte halen.

Verdediging

De puntige hoorn is het verdedigingswapen van de neushoorn. Ze verdedigen er hun territorium, hun jongen en zichzelf mee. Een aanvallende neushoorn kan een snelheid tot wel 50 kilometer per uur halen en als hij het bijvoorbeeld voorzien heeft op een in zijn territorium dringende auto, kan hij zonder moeite door het portier stoten. De hoorn is ook de trots van de neushoorn die wordt ingezet als uiterlijk kenmerk om vrouwtjes te imponeren en mogelijke concurrenten op de partnermarkt af te schrikken.

Traditionele geneeskunde

In Azië is hoorn een geliefd middel in de traditionele geneeskunde. Er zijn meer dieren die slachtoffer worden vanwege het (bij)geloof dat de exotische delen goede invloed hebben op de gezondheid. Onder meer de Californische bruinvis is indirect slachtoffers van stropers die voor de Chinese geneesmiddelenmarkt jagen op vissen. Wat de neushoorn betreft is er een diep geworteld geloof dat hoorn kanker kan genezen. Deze genezende werking is nooit wetenschappelijk aangetoond, maar zolang er geloof is en vraag naar het ingrediënt, is er voor stropers reden om te jagen op de dieren. Op de zwarte markt doet een kilo hoorn tienduizenden euro’s (in 2017 worden prijzen genoemd tussen de 30.000 en 50.000 per kilo). Die marktwaarde stimuleert stropers om, waar ze kunnen, hoorns van de neushoorns te scoren.

Bloedneus en kanker

In Azië wordt hoorn vermalen in medicijnen die ook worden ingezet bij hoge koorts, duizeligheid en bloedneus. Vanwege de prijs van het middel zijn het vooral de rijken die het gebruiken bij ziektes als kanker. De handel in hoorn is big business en de vraag naar de medicijnen houdt de stroperij in stand.

Afrodisiacum

Ook wordt gemalen neushoorn verwerkt in middelen, waarvan men ze lust opwekkende kwaliteiten toedicht. Vooral Chinezen geloven heilig in neushoorn als afrodisiacum.

Stropers

Stropers jatten zelfs opgezette neushoornkoppen uit musea en hoorns van neushoorns die in een dierentuin leven. Als de stropers op jacht gaan in het wild, doden ze meestal de neushoorn. Voor het verkrijgen van de hoorn is dat niet echt noodzakelijk, maar het is ingegeven door snelheid en gemak. Een afgezaagde hoorn groeit weer aan en dan kan de neushoorn verder leven en voor nakomelingen zorgen. Daar hebben de stropers geen boodschap aan. De stroperij kost jaarlijks meer dan duizend neushoorns het leven.

Legaliseren?

Een manier om stropen tegen te gaan is de handel van hoorn te legaliseren. Dan daalt de prijs van de hoorn en wordt stropen risicovoller en minder lucratief. Legalisering breekt het monopolie van stropers. In Afrika zijn er landeigenaren waar meer dan duizend neushoorns leven. Als de hoorns van die neushoorns wordt afgezaagd (geoogst), blijven de dieren leven. De hoorns worden bijna helemaal afgezaagd, tot net boven het bot en groeien in een jaar tijd weer helemaal aan. Afzagen van de hoorn is te vergelijken met het knippen van de nagels. Na een jaar kan er opnieuw worden geoogst. Tegenstanders van legalisering zijn juist bang dat er meer gejaagd gaat worden bij legalisering.

Dierentuin

In de dierentuin in Thoiry in Frankrijk is op 7 februari 2017 een neushoorn afgeslacht om zijn hoorn. Het gaat om de neushoorn met de naam Vince, die in Nederland in Burgers’ Zoo Arnhem in gevangenschap is geboren. Het dier is door de kop geschoten en met een kettingzaag van zijn hoorn beroofd. Het is de eerste hoornroof in een Europese dierentuin. In januari werden in Zuid-Afrika twee dieren in een dierentuin ontdaan van hun hoorn. Ook zij overleefden de roof niet.

Museum

In 2011 werd er zelfs een hoorn uit een museum gestolen. Het Natuurhistorisch Museum in Rotterdam kreeg op 26 augustus 2011 nachtelijk bezoek dat zich met grof geweld een weg naar binnen baande. De boeven namen twee hoorns van een neushoorn mee.

Begin augustus van 2011 verdwenen er twee hoorns uit het Afrikaans museum van Namen. Eerder werden het Museum voor Natuurwetenschappen in Brussel en het zoölogisch instituut in Luik slachtoffer van het dievengilde. Ook in Duitsland, Frankrijk, Portugal, Tsjechië en Zweden zijn diefstallen van hoorns gepleegd.