Ongewervelde dieren - Stekelhuidigen

Ongewervelde dieren zijn in verschillende groepen op te delen. Eén van deze groepen omvat de stekelhuidigen. Hiertoe behoren onder meer zeesterren, slangsterren en zeekomkommers. Al deze dieren leven in de zee. Kenmerkend voor deze groep zijn de stekels die ze bezitten. Op het menu staan onder andere weekdieren, wormen en zeewier.

Stekelhuidigen

De stekelhuidigen vormen een groep binnen de ongewervelde dieren. Tot deze groep behoren zeesterren, haarsterren, slangsterren en zeelelies. Ook zeekomkommers, zee-egels en sand-dollars zijn stekelhuidigen. Van al deze groepen bestaan ook weer vele verschillende soorten. Ze danken hun naam aan het feit dat veel stekelhuidigen een stekelig skelet bezitten. Alle stekelhuidigen leven in de zee. Op het land is geen enkele stekelhuidige te vinden, en ook in zoet water komt deze groep dieren niet voor.

Het lichaam van stekelhuidigen

Over het algemeen hebben stekelhuidigen een centraal middelpunt waaromheen het dier is opgebouwd. Vaak zijn ze voorzien van vijf armen die zich vanuit dit middelpunt naar alle kanten uitstrekken. Dit geldt voor veel zeesterren zoals de kamster, en ook voor veel slangsterren. Verschillende soorten stekelhuidigen hebben echter meer dan vijf armen, zoals de gestekelde zonnester. Deze zeester heeft veertien armen. Haarsterren hebben vaak tien armen, sommige hebben er zelfs nog veel meer. Ook bij zee-egels is het vijfvormige bouwplan terug te vinden, hoewel het niet zo herkenbaar is als bij veel zeesterren. Zee-egels hebben namelijk geen echte armen. Deze zijn aan de bovenkant vergroeid en het lichaam is daardoor bol van vorm. Zeekomkommers zien er ook heel anders uit. Zij hebben een lang, worstvormig en bobbelig lichaam zonder armen. Zeekomkommers hebben een bijzondere manier om zichzelf te beschermen tegen mogelijke vijanden. Ze kunnen namelijk een deel van hun organen uit hun lichaam duwen. Dit leidt tot een plakkerige substantie waar de vijand niet doorheen komt. Wanneer het gevaar geweken is, kan de zeekomkommer zichzelf regenereren.

Veel stekelhuidigen hebben een groot aantal stekels op hun lichaam. Met de stekels zijn deze dieren beter beschermd tegen vijanden. Ze hebben ook een hard skelet, hoewel de zeekomkommer hier een uitzondering op is. Dit dier heeft een zacht lichaam, dat wel bedekt is met een stevige huid. Daarnaast zijn stekelhuidigen voorzien van buisvoetjes, waaraan een zuignap zit. Deze groep dieren is te vinden in allerlei felle kleuren.

Beweging

Stekelhuidigen gebruiken hun buisvoetjes met zuignap om mee te bewegen. Zo hebben zeesterren aan de onderkant van hun armen meerdere rijen met deze kleine voetjes. Door deze te bewegen komt de zeester vooruit over de zeebodem. Ook zeekomkommers hebben drie rijen buisvoetjes waarmee ze zich verplaatsen. Zee-egels hebben, naast hun buisvoetjes, nog een manier om zich voort te bewegen. Zij gebruiken namelijk ook de vele stekels die ze hebben om op te ‘lopen’.

De meeste stekelhuidigen bewegen zich erg langzaam voort. Zo komen zeesterren niet meer dan twee meter per uur vooruit, en dat is dan de maximumsnelheid. Hiermee zijn ze nog langzamer dan slakken. Haar- en slangsterren zijn ook geen sprinters, maar ze zijn wel sneller dan zeesterren. Slangsterren zijn soms met vele duizenden tegelijk op een klein oppervlak op de zeebodem te vinden, waar ze allemaal door elkaar heen krioelen. Zeelelies bewegen zich helemaal niet door het water, zij zitten namelijk door middel van een steel vast aan de bodem.

Voedsel

Stekelhuidigen leven van onder meer zeewier, kreeften, wormen, mosdiertjes, koraaldiertjes, weekdieren als oesters en andere kleine voedseldeeltjes die in de oceanen ronddrijven. Zeesterren kruipen over de rotsen en de zeebodem, waar ze jagen op allerlei dieren als oesters, mosselen, kreeften en wormen. Tweekleppige dieren, zoals oesters, worden door zeesterren opengebroken, waarna hun weefsel verteerd wordt. Sommige soorten, zoals de gestekelde zonnester, een zeester, eet ook andere zeesterren. De doornenkroon, eveneens een zeester die zo’n veertig centimeter groot kan worden, beweegt zich over de koraalriffen. Daar eet hij koraaldiertjes, maar alleen de zachte delen van deze poliepen dienen als zijn voedsel.

Haarsterren en slangsterren halen kleine voedseldeeltjes uit het water. Haarsterren bewegen hun armen op en neer en kunnen er zo voedsel uitfilteren. Slangsterren, die armen van vijftig centimeter kunnen hebben, komen ’s nachts uit hun schuilplaats tevoorschijn om een maaltijd bij elkaar te verzamelen. Ook zij gebruiken hierbij hun armen, waaraan kleine haakjes zitten waar het voedsel aan vast blijft zitten. Zee-egels eten zeewier en mosdiertjes, hele kleine diertjes die meer op mos lijken dan op een dier. Zeekomkommers eten net als haar- en slangsterren allerlei kleine voedseldeeltjes.