Het leven aan de kusten

Verspreid over de wereld zijn vele kilometers kust te vinden. Elke kust is weer anders, waardoor er vele verschillende dieren te vinden zijn. Sommige blijven altijd in het water, voor andere zijn de rotsen en stranden heel belangrijk. Zowel de dieren als planten die er leven hebben zich aangepast aan de getijden, die op bepaalde plekken voor grote verschillen in de waterstand zorgen. Zeewier en zeegras zijn veelvoorkomende planten, schelpdieren, garnalen, meeuwen en zeehonden enkele van de vele dieren.

De kust

Overal op de wereld zijn kusten te vinden, met aan de ene kant water, aan de andere kant het land. Sommige kusten bestaan uit rotsen en kliffen, andere uit zand- en kiezelstranden, weer andere uit lava of ijs. Dat betekent dat er grote verschillen zijn in bijvoorbeeld temperatuur, in planten, en dus is er ook een grote diversiteit aan dieren te vinden.

Van invloed op het leven van veel planten en dieren zijn de getijden. Deze worden bepaald door de zon en de maan en zorgen voor eb en vloed. Bij sommige kusten zijn de getijden nauwelijks merkbaar, bij andere zijn er grote verschillen tussen eb en vloed. Sommige planten groeien daar waar het water hen nooit kan bereiken, ook niet bij de hoogste getijden. Andere planten leven op plaatsen waar het water juist altijd aanwezig is. Voor sommige dieren vormt de vloed het teken om te gaan eten, voor andere juist eb.

Planten

In de wateren voor kusten komen veel zeewieren en zeegrassen voor. Tot de zeewieren, die bij de wieren of algen horen, behoren bijvoorbeeld groene zeesla, blaaswier, stierkelp en reuzenkelp. Sommige zeewieren zijn zeer klein, andere, zoals de stierkelp en de reuzenkelp, kunnen vele meters lang worden. Zeegrassen zijn geen wieren maar bloemplanten. Ze groeien in water dat in ieder geval een paar meter diep is, maar niet te diep. Ze vormen een soort weiden onder water die veel dieren aantrekken.

Op tropische kusten zijn mangroven te vinden. Dit zijn bomen die een heel eind landinwaarts groeien, op plekken waar de getijden bij eb zorgen voor zoutmoerassen. De bladeren van mangroven blijven boven water, ook tijdens de vloed. Ook deze gebieden vormen een leefomgeving voor allerlei dieren, zoals slangen en apen.

Dieren

Weekdieren

Voor weekdieren als mosselen en schaalhorens is de vloed het teken om actief te worden. Voor mosselen betekent actief worden echter niet dat ze op pad gaan om eten te zoeken. Zij hebben zich namelijk door middel van draden vastgezet op bijvoorbeeld rotsen. Wanneer het eb is, liggen ze niet meer in het water. Dan houden ze hun schelpen dicht zodat ze niet uitdrogen. Wanneer ze weer onder het water liggen openen ze hun schelpen. Het water komt dan naar binnen en de mossel filtert zijn maaltijd uit het water. Schaalhorens zitten bij eb ook vast aan hun ondergrond, waar ze zich aan hebben vastgezogen. Als het water stijgt laten ze los. De schaalhoren beweegt zich dan over de rotsen om er zeer kleine wieren vanaf te schrapen en op te eten. Wanneer de getijden het water weer doen dalen, verplaatsen de schaalhorens zich weer terug naar hun eigen plekje op de rots.

Stekelhuidigen en geleedpotigen

Stekelhuidigen die in de wateren van kusten leven zijn zeesterren en zee-egels. Geleedpotigen zijn onder meer garnalen, krabben en kreeften. Zowel zeesterren als kreeften eten graag schelpdieren als mosselen en oesters. Zeesterren vouwen zich om hun prooi heen en proberen dan de twee helften van de schelp uit elkaar te halen. Wanneer de helften iets uit elkaar gaan, duwt de zeester zijn maag buiten via zijn mond. De maag duwt hij door zijn slachtoffer heen om het lichaam van zijn prooi te verteren. Kreeften hebben twee sterke scharen die ze gebruiken om de schelpen van hun slachtoffers open te breken.

Garnalen eten allerlei voedsel dat ze op hun weg tegenkomen, waaronder delen van dode dieren. Ook graven ze vaak gangen in met sediment bedekte kusten op zoek naar voedselresten. Wenkkrabben maken eveneens gebruik van het sediment om hun maaltijd bij elkaar te scharrelen.

Schildpadden

Voor zeeschildpadden zijn stranden belangrijk voor de voortplanting. Dit is namelijk de plaats waar de vrouwtjes hun eieren leggen. Ze dekt haar nest met eieren af met zand en gaat zelf weer terug de zee in. Wanneer de eieren na een aantal weken uitkomen, begint voor de jonge schildpadjes een gevaarlijke tocht naar de zee. Vele schildpadden beginnen gelijktijdig aan deze onderneming, maar een groot deel van hen zal het niet halen. Vogels, krabben en andere dieren zien namelijk een heerlijke maaltijd in de schilpadden. De dieren die wel in zee aankomen, eten daar eerst plankton, later ook grotere dieren. Soepschildpadden eten vooral zeegras.

Vogels

Bij kusten zijn vele soorten zee- en waadvogels te vinden, zoals meeuwen, wulpen, jan-van-genten, scholeksters, pelikanen, sterns, papegaaiduikers en fregatvogels. Waar mosselen en schaalhorens actief worden bij vloed en dan op zoek gaan naar voedsel, zijn meeuwen hier vooral mee bezig wanneer het eb is. Het zijn alleseters, die bij eb op zoek gaan naar aas langs de kusten. Verder eten ze ook vis die ze uit de zee vangen en eieren van andere vogels. Scholeksters eten onder meer mosselen, oesters en kokkels. Om de schelpen van deze weekdieren open te krijgen gebruiken ze hun sterke snavel. Ze slaan de schelpen kapot op de rotsen of wrikken ze open. Wulpen zijn net als scholeksters vaak te vinden op modderige kusten. Deze vogels hebben zeer lange, dunne snavels die geschikt zijn om diep mee in de modder te wroeten. Daar vinden ze wormen en andere dieren die als maaltijd van de wulp eindigen.

Fregatvogels leven bij tropische kusten. De mannetjes zijn, wanneer ze een vrouwtje willen verleiden, zeer opvallend; ze hebben een enorme keelzak die ze kunnen opblazen. De fregatvogel jaagt achter andere vogels aan tot zij hun voedsel laten vallen en de fregatvogel het op kan pikken. Verder vangt hij zelf vissen uit het water en worden jonge schildpadjes ook vaak zijn slachtoffer.

Zoogdieren

Kusten vormen ook een belangrijke leefomgeving voor zoogdieren als walrussen, zeeotters, zeeleeuwen, zeehonden, zeekoeien (eigenlijk lamantijnen en doejongs, die vaak zeekoeien worden genoemd) en robben. Al deze dieren zijn goed aangepast aan een leven in het water, maar waar walrussen, zeeleeuwen en zeehonden wel op het land komen om zich voort te planten, blijven zeekoeien in zee. Deze dieren worden zo’n drie tot vier meter lang maar zijn niet gevaarlijk. Het zijn planteneters die vele kilo’s zeegras eten. Zeehonden zijn tijdens de voortplanting vaak te vinden op ijzige, redelijk gladde kusten. Voor hen is het namelijk niet gemakkelijk om zich op het land voort te bewegen. Op vlakke kusten kunnen ze glijdend vooruit komen.

Zowel walrussen als zeeotters hebben schelpdieren op hun menu staan. Walrussen zijn grote zware dieren met lange slagtanden. Deze gebruiken ze, samen met hun snorharen, om voedsel te vinden op de bodem van de zee. Ook openen ze met hun tanden schelpdieren, om ze vervolgens op te zuigen. Zeeotters zijn regelmatig drijvend op hun rug in het water te vinden terwijl ze ondertussen eten. Ze maken gebruik van stenen om schelpdieren te openen.