Walvis met uitsterven bedreigd

Sinds 1986 is de walvisvangst wereldwijd verboden. Er zijn in dat opzicht veel internationale verdragen gesloten. Maar papier is geduldig. Want er wordt nog steeds op walvissen gejaagd, vaak onder het voorwendsel van ‘research’. Vooral de Japanse walvisvaart is daar berucht om. Tienduizenden walvissen hebben er sindsdien aan moeten geloven. De Zuidelijke IJszee is een walvisbiotoop. De Sea Shepherd Conservation Society is een organisatie die actief toezicht houdt op de naleving van de internationale verdragen opdat de walvissen daar met rust worden gelaten.

Inhoud

• De warmbloedige walvis
• Baleinen en tanden
• De walvisvangst in vervlogen tijden
• Illegale walvisvangst
• Bedreiging van dolfijnen en tuimelaars
• Walvisindustrie
• Bedreigde baardwalvissen
• Noordse vinvis
• Bultrug
• Gewone vinvis
• Groenlandse walvis
• Blauwe vinvis
• Bedreigde tandwalvissen
• Noordelijke butskop
• Potvis
• Griend
• Zwaardwalvis (orka)
• Narwal
• Paul Watson en de Sea Shepherd

De warmbloedige walvis

De walvis is een warmbloedig dier en behoort tot de pakweg negentig soorten warmbloedige zoogdieren die zich aan een leven in zee hebben aangepast. De walvisachtigen zijn onder te verdelen in twee grote groepen: de baard- en tandwalvissen. Samen vormen ze in het dierenrijk de orde Cetaecae van grootste zoogdieren. Over de hele wereld zwerven ze rond in de zeeën. De baleinwalvis leeft in de poolwateren en trekt ’s winters naar de tropische zeeën. In de Noordzee ziet men vooral bruinvissen. De potvissen en bultruggen zijn er zeldzaam.

Baleinen en tanden

De walvis baart levende jongen. Ook zijn walvissen gewerveld. Ze hebben dus botten en geen graten, zoals de vissen. Daarnaast hebben ze longen en moeten dus af en toe boven water komen om te ademen. Baleinwalvissen eten kleine zeedieren, zoals garnalen. Ze zeven het ‘kleinspul’ uit het water door met open bek te zwemmen. De krill blijft dan in de baleinen hangen. Baleinen zijn rijen benige platen (baarden) in de bek van de walvis. Daarmee zeeft hij het krill uit het water. De blauwe vinvis – het grootste dier ooit – behoort tot die groep.

Blauwe vinvis
Sommige walvissoorten, waaronder de grijze walvis, hapt modder uit de zeebodem en zeeft eruit wat van zijn gading is, zoals wormen en kreeften. De tandwalvis heeft scherpe tanden en jaagt op vissen en zeezoogdieren. Walvissen worden groot en zwaar. De blauwe vinvis weegt gemiddeld 100 ton, wordt ongeveer 25 meter lang en een pasgeboren ‘kalfje’ heeft het gewicht van een volwassen olifant, het zwaarste landdier. Ze communiceren met behulp van geluiden.

De walvisvangst in vervlogen tijden

De walvisvangst is van alle tijden, alleen al voor de consumptie en de winning van lampolie. De huid werd bovendien gebruikt om schoenen van te maken. Er werd indertijd vooral gejaagd op de Groenlandse walvis en de noordkaper. Daardoor waren deze soorten bijna uitgeroeid in het noorden van de Atlantische Oceaan en de Grote Oceaan.

Illegale walvisvangst

Hoewel er wereldwijd een vangstverbod geldt, zijn de meeste walvissen hun leven niet zeker. Onder de dekmantel van ‘wetenschappelijk onderzoek’ wordt erop gejaagd. Ook vindt er kaalslag plaats in de jachtgebieden van de walvis. Om maar te zwijgen van de oceaanvervuiling door pesticiden, olie- en gasboringen in juist die gebieden waar de walvis zijn voedsel vandaan haalt. Ondanks de internationale verdragen lappen Japan en Noorwegen deze handvesten en afspraken aan hun laars. Jaarlijks moeten er ruim duizend walvissen aan geloven.

Bedreiging van dolfijnen en tuimelaars

Een groot gevaar voor alle walvisachtigen is dat ze verstrikt raken in de netten van vissers. Ze kunnen dan niet meer naar de oppervlakte om te ademen. In de kabeljauwnetten komen op die manier jaarlijks duizenden tuimelaars om. Tonijnen volgen dolfijnen. Tijdens de jacht profiteren ze van hun uitmuntende gehoor en oriëntatievermogen. Aldus sterven heel wat dolfijnen in de netten van tonijnvissers. Dolfijnen moeten worden vrijgelaten vóór het binnenhalen van die netten, maar dat valt moeilijk te controleren.

Walvisindustrie

Vroeger leverde de walvisjacht geen problemen op. Later werden de schepen voor de walvisjacht groter en sneller, waardoor het aantal walvissen daalde. De invoering van de harpoen, in 1868, droeg daar flink aan bij. Met stoomschepen konden ook snelle walvissen, zoals de vinvis, makkelijk worden achtervolgd. Aanvankelijk maakte zich daar vrijwel niemand zorgen over.

Beschermd gebied
Na de Tweede Wereldoorlog begon de situatie onrustbarender te worden. Zelfs Japan en Noorwegen krabden zich achter de oren en riepen om meer controle. In 1946 leidde dat tot de oprichting van de Internationale Walvisvaart Commissie (IWC). Deze afspraken hielpen onvoldoende. In 1986 werd de jacht op walvissen verboden. In 1994 kwam er in de zuidelijke Oceaan rond Antarctica een beschermd gebied voor de walvissen (50.000 km2). Maar de jacht blijft doorgaan, zelfs in het walvisreservaat.

Bedreigde baardwalvissen

Deze walvissen (Mysticeti) worden ook wel baleinwalvissen genoemd. In tegenstelling tot de tandwalvissen zijn ze voorzien van baleinplaten die als een soort zeef fungeren om voedsel uit het water te filteren.

Noordse vinvis

• Lengte: ♂ 15 m, ♀ 16 m
• Gewicht: 15-17 ton
• Biotoop: alle oceanen

Bultrug

• Lengte: ♂ 14,5 m, ♀ 15 m
• Gewicht: 35-45 ton
• Biotoop: alle oceanen

Gewone vinvis

• Lengte: ♂ 21 m, ♀ 22 m
• Gewicht: 40-50 ton
• Biotoop: alle oceanen

Groenlandse walvis

• Lengte: ♂ en ♀ 15 m
• Gewicht: 60 ton
• Biotoop: ondiepe wateren

Blauwe vinvis

• Lengte: ♂ 25 m, ♀ 26 m
• Gewicht: 95-145 ton
• Biotoop: alle oceanen

Bedreigde tandwalvissen

Deze walvissen (Odontoceti) hebben tanden, maar ook een spuitgat. Hun voedsel bestaat uit vissen en inktvissen.

Noordelijke butskop

• Lengte: ♂ 9 m, ♀ 7,5 m
• Gewicht: ♂ 4 ton, ♀3,5 ton
• Biotoop: Noord-Atlantische Oceaan en Noordelijke IJszee

Potvis

• Lengte: ♂ 18,5 m, ♀ 11 m
• Gewicht: ♂ 40 ton, ♀ 22 ton
• Biotoop: warme gematigde zeeën, waaronder de Noordzee, maar ook de poolzeeën

Griend

• Lengte: ♂ 6 m, ♀ 5 m
• Gewicht: ♂ 4,5 ton, ♀ 2 ton
• Biotoop: diepe, koude wateren

Zwaardwalvis (orka)

• Lengte: ♂ 8 m, ♀ 7 m
• Gewicht: 7-8 ton
• Biotoop: alle oceanen

Narwal

• Lengte: ♂ 4,5 m, ♀ 4 m
• Gewicht: 1 ton
• Biotoop: Noord-Atlantische Oceaan en de Aleoeten (Grote Oceaan)

Paul Watson en de Sea Shepherd

In de Zuidelijke IJszee is een gebied van 50.000 km² aangewezen ter bescherming van de walvisbiotoop. Toch wordt er nog op walvissen gejaagd, ondanks de internationale verdragen en afspraken. Ook in het walvisreservaat bij Antarctica. De Sea Shepherd Conservation Society is een organisatie die zich actief bezighoudt met de naleving van het verbod op de walvis- en zeehondenjacht. Paul Watson van de Sea Shepherd beschouwt zichzelf als een politieman die de naleving van de gesloten verdragen indien nodig met geweld wil handhaven terwijl de Internationale Walvisvaart Commissie (IWC) de controle op de walvisjacht dreigt te verliezen. Menige burger zegt er moedeloos van te worden, en machteloos. Voor velen is Paul Watson van de Sea Shepherd dan ook een icoon in roerige tijden, een soort Robin Hood, een rotsvast baken in woelige wateren.

Machteloos
Toch kan iedereen zijn steentje bijdragen aan de bescherming van de walvis. Zoals geen tonijn meer kopen totdat zeker is dat er geen dolfijnen meer ‘per ongeluk’ sterven in de vissersnetten. Of producten boycotten uit landen die nog steeds op walvissen jagen. Iedereen heeft daar natuurlijk een mening over. Er zijn kortom voor- en tegenstanders van een boycot. Weer anderen zullen zeggen dat het een druppel op een gloeiende plaat is. Of het allemaal helpt? Door zelf iets te doen, voelt men zich in elk geval niet meer zo machteloos.

Lees verder

• Het spookachtige zeepaardje (Hippocampus)
• Bedreigd door een haai – wat moet je (niet) doen?
• De tijgerhaai (Galeocerdo cuvier) – een gevaarlijke jager
• De sidderaal – een levende accu
• Barracuda’s (Sphyraenidae) – tijgers van de wereldzeeën