Jakobskruiskruid - een giftige plant voor mens en dier

Jakobskruiskruid is een tweejarige, giftige plant die dodelijk kan zijn voor koeien, paarden en varkens. In het eerste jaar vormt de plant rozetten. In het tweede jaar bloeit Jakobskruiskruid met zeer giftige bloemen. Ook het blad is van de plant is giftig. Jakobskruiskruid bevat alkaloïden die de lever aantasten en leverontsteking veroorzaken. Bij aanraking kan er een allergische huidreactie optreden. De plant is ook giftig voor mensen. Jakobskruiskruid groeit goed op onbemeste, schrale grond en kale plekken in een weiland.

Jakobskruiskruid, een giftige plant

Jakobskruiskruid is een tweejarige plant die in het eerste jaar rozetten vormt en bloeit in het tweede jaar. Vanaf juli tot oktober bloeit de plant met een schermvormige tuil van gele bloemen en een hart in het midden. Jakobskruiskruid bevat alkaloïden, een giftige stof die de plant onaantrekkelijk maakt voor de vraatzucht van insecten. De bloemen van de plant zijn zeer giftig. Ze bevatten twee keer zoveel gif als de bladeren.

Waar groeit Jakobskruiskruid?

De plant kan tot 90 cm hoog worden en groeit vooral op niet bemeste, schrale grond. Dit kunnen bermen, natuurgebieden en schrale weilanden zijn. Jakobskruiskruid komt steeds meer voor omdat stukken grond worden teruggegeven aan de natuur. Door verschraling van de grond groeien er meer bloemen en planten. Alle soorten uit de familie van de kruiskruiden en kruiskruidachtigen zijn giftig.

Een belangrijke plant voor insecten

Jakobskruiskruid is een windverspreider. De meeste zaden vallen echter in de buurt van de bestaande plant. Zaden die wel verder komen moeten op een geschikte plek landen om te kunnen ontkiemen. Jakobskruiskruid is behalve giftig ook belangrijk voor insecten zoals bijen, zweefvliegen en vlinders, die er nectar en stuifmeel uithalen.

Dieren houden niet van de bittere smaak

Dieren eten deze plant normaal gesproken niet (tenzij er een gebrek is aan voedsel) omdat ze niet houden van de bittere smaak. De geur en bittere smaak verdwijnen echter bij het hooien waardoor dieren de plant wel eten, met alle gevolgen van dien.

Hoe ontstaat een vergiftiging bij dieren?

Jakobskruiskruid bevat alkaloïden die de lever aantasten en een leverontsteking veroorzaken. Alle delen van de plant bevatten giftige stoffen. In de lever wordt de giftige stof omgezet in een stof die nog schadelijker is. Hierdoor beschadigen de levercellen. Lichaamseigen stoffen worden niet goed meer verwerkt en hopen zich op, waardoor ze het lichaam vergiftigen. Het centrale zenuwstelsel en het hart worden aangetast. Opgehoopte ammoniak kan de hersenfunctie verstoren waardoor het dier suf kan worden of gevaarlijk.

Wanneer treden ziekteverschijnselen op?

Kleine hoeveelheden alkaloïden leiden niet direct tot ziekteverschijnselen. Gifstoffen worden binnen 24 tot 48 uur uitgescheiden, via de nieren of de melk. De verschijnselen treden op wanneer het dier grote hoeveelheden heeft gegeten of bij inname van kleine porties over een langere periode. Het kan dan enkele jaren duren voordat het dier ziek wordt. Er ontstaat een acute leverontsteking als het dier grote hoeveelheden jakobskruiskruid in korte tijd heeft gegeten.

Symptomen van leververgiftiging

• Traagheid
• diarree
• verschijnselen van zonnebrand
• vermagering
• gebrek aan eetlust
• geelzucht
• een wankelende gang of coördinatiestoornissen
• veel drinken
• onrust

Een allergische huidreactie door aanraking

Aanraking van de plant kan een allergische huidreactie veroorzaken. Dit wordt niet veroorzaakt door de alkaloïden maar door sesquiterpene lactonen. Deze bevinden zich ook in andere soorten van de paardenbloemfamilie.

Diagnose en behandeling

Leverbeschadiging kan worden vastgesteld door bloedonderzoek. De meeste zieke dieren kunnen nog behandeld worden en genezen met behulp van medicijnen voor de leverontsteking. De behandeling bestaat uit het geven van een ontstekingsremmer en eventueel uit het toedienen van een infuus. Als de lever te ver is aangetast is behandeling niet meer mogelijk en zal het dier dood gaan.

De bestrijding van Jakobskruiskruid

Het bestrijden van jakobskruiskruid is niet eenvoudig. De plant groeit graag op kale plekken in het weiland. Door kale plekken te repareren kan de groei worden beperkt. De plant kan ook handmatig worden verwijderd. Let er dan wel op dat er geen stukjes wortel achterblijven anders groeit de plant weer aan.

Bijvoeren met hooi

Zolang er voldoende voedsel beschikbaar is, zullen de dieren niet van de plant eten. Voer ze bij met hooi zodra het voedselaanbod afneemt. Controleer het hooi op de aanwezigheid van jakobskruiskruid, of vraag de leverancier naar de afkomst.