Ratelpopulier, Populus tremula L

De ratelpopulier, ook wel bekend als de trilpopulier, esp of, in het Latijn, Populus tremula L., maakt een karakteristiek geluid in de wind. Hij kan tot dertig meter hoog groeien, maar doet dit maar zelden. Hij is te vinden aan bosranden, in duinen en op open plekken in Europa, Oost-Siberië, Klein-Azië en Noord-Afrika. Hij kan zich zowel geslachtelijk als ongeslachtelijk voorplanten. In verschillende oude culturen heeft de ratelpopulier een plekje, vaak positief.

Taxonomische indeling

• Klasse: Spermatopsida
• Orde: Fabiden
• Familie: Saliceae
• Geslacht: Populus
• Soort: tremula L.

Namen

De ratelpopulier, of Populus tremula L., zoals hij in het Latijn heet, staat ook wel bekend onder de namen trilpopulier en esp. De naam populier komt van ‘paipolos’, dit betekend trillen. Het slaat op het trillende beweging die de bladeren in de wind maken. In dit artikel zal ik voor de duidelijkheid naar hem verwijzen als ratelpopulier.

Omschrijving

De ratelpopulier wordt tot dertig meter hoog, maar slechts weinigen groeien tot deze hoogte. De boom groeit alleen zo hoog bij weinig lichtinval. Het schors is lichtgegroefd en grijsbruin bij jonge bomen en donkergrijs en ruw bij oudere bomen. Bij hoge bomen kan de helft van de stam zonder takken zijn. De bladeren hebben lange stelen, die bij ieder zuchtje wind bewegen. De bladeren zijn rondachtig met ondiepe groeven in de rand. Van boven zijn ze donkergroen, van onderen licht grijsgroen.

Verspreiding

De ratelpopulier komt voor van Europa tot in Oost-Siberië. Verder is hij in Klein-Azië en Noord-Afrika te vinden. Hij is op deze plaatsen te vinden in de zon, op redelijk droge, zure grond. Aan de hoeveelheid nutriënten stelt hij geen zware eisen. De plaatsen waar hij staat zijn te vinden aan bosranden, tussen het struikgewas, in de duinen en op open plekken in de bossen.

Voortplanting

De ratelpopulier is tweehuizig. Mannelijke en vrouwelijke bloemen groeien dus niet aan dezelfde boom. Van februari tot april bloeit de ratelpopulier. De bloemen groeien in katjes. De mannelijke katjes worden tot tien centimeter lang en hebben vier tot twaalf meeldraden. De vrouwelijke worden tot vier centimeter met rode schutbladeren en grijze haartjes. Na het loslaten van het stuifmeel vallen de mannelijke katjes af. Het stuifmeel wordt door de wind verspreid. Als een vrouwelijk katje bestuift wordt, blijft ze tot in mei hangen. Daarna opent de vrucht en komt het zaad vrij. Het zaad in omgeven door pluisjes, die door de wind meegevoerd worden. Ook lege pluisjes, zonder zaadjes, worden door de wind meegevoerd.
De ratelpopulier kan zich ook ongeslachtelijk voorplanten door middel van worteluitlopers of enting.

Aanplant

De ratelpopulier wordt regelmatig aangeplant voor bosaanplant en in parken. Vroeger werd hij bij de bruidssuite van hotels geplant. Het ruisen van de bladeren zou het jonge stel goeddoen. Het hout van de ratelpopulier wordt gebruikt voor papier en lucifers.

Ziekten

Gevaren voor de ratelpopulier zijn onder andere populierenroest en de bladvlekkenziekte.

Mythen en legenden

In veel oude culturen komt de ratelpopulier voor. Hij wordt vaak geassocieerd met een boomgeest of een fee, vanwege het ruisende geluid.

De onderwereld

De ratelpopulier komt in veel oude verhalen voor. In de oudheid werd hij gezien als de boom der helden. Een kroon van het blad van de ratelpopulier zou een mens in staat maken de onderwereld te bezoeken en levend terug te keren.

Schilden

De Grieken en Kelten gebruikten het hout om schilden te maken, aangezien het houd erg licht is. Deze schilden zouden magische krachten bezitten.

Feeënboom

In de Schotse Hooglanden werd de ratelpopulier als een magische boom gezien. Hij mocht niet worden gekapt, want het was een feeënboom. Als je een blad van deze boom op je tong legde, zou je beter uit je woorden komen.

Christendom

In het Christendom wordt de boom minder positief afgeschilderd. De ratelpopulier zou trillen van schaamte, omdat het kruis waaraan Christus gekruisigd is van zijn hout gemaakt zou zijn. (Dit wordt overigens van meerdere bomen beweerd)