De Iepziekte, dodelijk voor iepen

De iepziekte, soms iepenziekte genoemd, heeft er in relatief korte tijd voor gezorgd dat negentig procent van de Nederlandse iepen moest worden omgehakt. De ziekte wordt veroorzaakt door schimmels, die verspreid worden door grote iepenspintkevers, kleine iepenspintkevers en wortelcontact tussen iepen. De schimmels gaan in de houtvaten van de iep zitten. De reactie die de boom hierop geeft zorgt ervoor dat er geen voedsel en vocht meer bij de takken en bladeren terecht komt. De boom sterft.

Wat is de iepziekte?

De iepziekte is een verwelkingziekte die bij iepen voorkomt. Verwelkingziekten worden veroorzaakt door bepaalde schimmelsoorten, en komen bij veel plantensoorten voor. Kastanjes, tomaten en aardbijen kunnen er bijvoorbeeld ook aan lijden. De schimmels komen via natte grond bij het wortelstelsel van de plant. Hier dringen ze de wortels binnen en verstoren de sapstroom. De plant verwelkt en sterft. De ziekte kan ook verspreid worden tijdens het snoeien.

Waardoor wordt de iepziekte veroorzaakt?

De iepziekte wordt veroorzaakt door de schimmels Ophiostoma ulmi en Ophiostoma novo-ulmi. Deze schimmels worden verspreid door de grote en kleine iepenspintkever. De schimmels groeien in de houtvaten van de boom. Als reactie produceert de boom een gomblaas om de groei van de schimmel te stoppen. Hierdoor raakt het houtvat zelf echter ook verstopt. De boom heeft geen toevoer van vocht en nutriënten meer. De schimmels kunnen zich echter nog verspreiden naar andere houtvaten, waardoor de hele boom afsterft.

De iepziekte heeft toegeslagen. Let op de dode takken / Bron: Ptelea, Wikimedia Commons (Publiek domein)

De symptomen van de iepziekte

De eerste symptomen van de iepziekte zijn het afsterven van de bladeren aan het einde van een tak. Ze verkleuren en gaan slap hangen. De bladeren krullen op, worden bruin en vallen van de boom. In plaats van op deze manier af te sterven, kan het bladmateriaal ook snel uitdrogen en nog weken aan de boom blijven zitten. Minder makkelijk van buiten te zien is de verkleuring van de jaarring. In en om de houtvaten wordt het hout donkerder. Om dit te zien moet de boom ofwel omgezaagd worden, ofwel moet de bast verwijderd worden.

De geschiedenis van de iepziekte

In 1918 werd de iepziekte in Noord-Braband en Noord-Frankrijk geconstateerd. De ziekte staat in het buitenland bekend onder de naam ‘Dutch Elm Disease’ omdat hij door Nederlandse onderzoekers is ontdekt. De agressievere variant die voor de grote sterfte onder de bomen zorgde is in Noord-Amerika ontwikkeld. Na het jaar 2000 kwam deze ziekte over naar Nederland, waar veel bomen eraan overleden zijn.

Hoe wordt de iepziekte verspreid?

Zoals al eerder vermeld kan de iepziekte verspreid worden door de grote en kleine iepenspintkever. Een andere manier waarop de ziekte verspreid wordt is door wortelcontact tussen de bomen. Als de wortels van een zieke boom de wortels van een gezonde boom raken, wordt de gezonde boom besmet. Iepen hebben van naturen veel wortelcontact met elkaar, dus iepen die dicht bij elkaar staan zullen elkaar snel besmetten.

Het voorkomen van de iepziekte bij een boom

De iepziekte kan worden voorkomen door bomen in te enten. Het inenten is echter duur en moet elk jaar herhaald worden. Hij wordt dus alleen gebruikt bij waardevolle en monumentale bomen. Een ander manier om de ziekte te voorkomen is het gebruiken van feromoonvallen. Dit zijn metalen buisjes bet lokstoffen die zijn ingesmeerd met bijenwas. Spinten vliegen hier in en komen in de val terecht. Zo zijn ze niet meer in staat de ziekte te verspreiden.

De bestrijding van de iepziekte in het algemeen

De iepziekte is zeer besmettelijk. Zelfs dood hout kan voor besmetting zorgen. Om dit te voorkomen moeten alle besmette bomen binnen drie weken gekapt worden en vervolgens verbrand. De bast moet worden verwijderd, want de iepenspintkever legt zijn eieren tussen de bast en het hout. Ook het gebruik van insecticiden kan helpen, maar er is geen middel bekend wat niet meer schade aan het milieu toebrengt dan het helpt.