De reuzenberenklauw – een mooie maar gevaarlijke plant

De reuzenberenklauw is een mooie en indrukwekkende plant om te zien. De bloemschermen van pakweg 50 centimeter doorsnede staan op stelen van wel drie tot vier meter hoog. Deze plant is dan ook in veel tuinen prominent aanwezig vanwege het decoratieve karakter ervan. De bladeren van deze oorspronkelijk uit de Kaukasus afkomstige schermbloemige zijn diep ingesneden. Onschuldig is de plant echter niet altijd. Na huidcontact kan er een venijnige, mogelijk gevaarlijke huidreactie ontstaan, maar alleen op zonnige dagen met veel ultraviolet licht.

Inhoud

• De reuzenberenklauw is een uitheemse plant
• Is de reuzenberenklauw onkruid?
• Gevaarlijke allergie
• Huidklachten
• Preventie en behandeling
• Andere planten met fototoxische eigenschappen

De reuzenberenklauw is een uitheemse plant

De in principe meerjarige reuzenberenklauw (Heracleum mantegazzianum) behoort tot de familie van de schermbloemigen en werd in de 19de eeuw in Europa populair als plant in tuinen en parken. Deze van oorsprong uit de Kaukasus afkomstige plant is door de diep ingesneden, klauwvormige bladeren verwant aan de gewone, maar veel kleinere berenklauw (Heracleum sphondylium).

Bermen
Inmiddels voelt de plant zich prima op zijn plek in de Nederlandse bermen die niet begraasd of gemaaid worden, ook al is het in feite een uitheemse bloeier. De reuzenberenklauw bloeit welig in juni en juli. De naam heeft hij te danken aan de zaden die op berenklauwen lijken.

Is de reuzenberenklauw onkruid?

Hoewel de meningen erover verdeeld zijn, wordt de reuzenberenklauw door velen als onkruid beschouwd, die andere planten letterlijk het licht in de ogen niet gunt. Die dominantie betreft vooral gebieden die niet begraasd worden. Daardoor kan de reuzenberenklauw zich ongebreideld uitzaaien, zoals langs autosnelwegen en spoorwegen, maar ook op braakliggende terreinen.

Giftig
De reuzenberenklauw is echter ook in andere opzichten niet zo onschuldig als het lijkt. Echt giftig is hij niet, maar tijdens het tuinieren kan het sap van deze plant in contact komen met de huid. Huidklachten als blaartjes, zwelling en roodheid treden vaak na een dag op, maar alleen als de huid ook in contact is geweest met ultraviolet licht. Dat heet met een mooi woord fytofotodermatitis.

Gevaarlijke allergie

Daar lijkt het in eerste instantie op. Toch krijgen personen die er gevoelig voor zijn niet altijd last van huidklachten als ze in contact komen met het sap van de berenklauw. Dat is op zich merkwaardig. Onderzoek heeft uitgewezen dat veel schermbloemigen furocumarine uitscheiden, een stof die in het sap van deze planten voorkomt. Furocumarine is een chemische verbinding en voorkomt insectenvraat. In de reuzenberenklauw is de hoeveelheid van die stof relatief groot. Nou wil het feit dat furocumarine de huid zeer gevoelig maakt voor ultraviolet licht met een golflengte van 3200 ångström (1 ångström = 0,1 nanometer = 1 tienmiljoenste millimeter).

Huidklachten

Typisch is dat er alleen huidklachten optreden bij mooi weer, op heldere, zonnige dagen in de zomermaanden. Ook onder de zonnebank kunnen die klachten ontstaan. In wezen is de reactie dus niets anders dan een huidverbranding, gelet ook op de symptomen. Ook de eikenprocessierups veroorzaakt klachten die daar in sommige gevallen op lijken.

Preventie en behandeling

Op zomerse, heldere dagen is het verstandig om wat afstand te houden van de reuzenberenklauw, er ontstaat dan in elk geval geen fototoxische reactie. Bij speeltuinen, waar dus veel kinderen komen, hoort die plant uiteraard niet thuis. Spoel na huidcontact de aangedane plaats grondig met water af en gebruik een goede zonnecrème (hoge factor). Als er sap van de berenklauw in de ogen komt, kan er (tijdelijke) blindheid ontstaan.

Gevaren
Er zijn dus nogal wat gevaren, waar rekening mee moet worden gehouden als u die plant in uw tuin hebt staan. Zeker als u kinderen hebt die er spelen en rondrennen, kan de reuzenberenklauw gevaarlijke klachten veroorzaken. Dat geldt ook als u een wandelingetje in de vrije natuur maakt. Vaak maaien en schoffelen is een goede manier om de reuzenberenklauw op termijn te weren uit de tuin. Ook een schimmelbehandeling van de plant biedt soelaas. Neem bij een erg heftige huidreactie eventueel contact op met uw huisarts.

Andere planten met fototoxische eigenschappen

Het is goed om te weten dat er nogal wat planten zijn die deze huidreactie kunnen veroorzaken. Maar zoals gezegd, de reuzenberenklauw maakt – in tegenstelling tot andere planten – relatief grote hoeveelheden van de stof furocumarine aan. Andere ‘giftige’ planten met fototoxische eigenschappen zijn onder meer:

• andere berenklauwsoorten;
• peterselie (Petroselinumcrispum);
• sint-janskruid (Hypericum perforatum);
• selderij (Apium graveolens).

Lees verder

• De eikenprocessierups dodelijk voor uw viervoeter
• Anatomie & fysiologie in 10 stappen – de huid