Werelderfgoed Waddenzee – Unesco Worldheritage

De Waddenzee van Nederland en Duitsland staat sinds 2009 op de Unesco werelderfgoedlijst van natuurlijk erfgoed. Denemarken was toen nog niet zover, maar het land wilde op termijn wel aansluiten. In 2014 sloot Denemarken aan en sinds dat jaar is de gehele Waddenzee werelderfgoed. De Waddeneilanden en de waddenkust van het vasteland van de drie landen vallen grotendeels buiten het werelderfgoed. Het uitgestrekte gebied, dat er steeds weer anders uitziet door de werking van het getij, heeft de erkenning verdiend vanwege de unieke natuurwaarden.

Unesco Werelderfgoed

De Waddenzee van Texel tot Fanø in Denemarken is uitgeroepen tot werelderfgoed door Unesco, de VN-organisatie voor onderwijs, wetenschap, cultuur en communicatie. Op 26 juni 2009 kregen het Nederlandse en Duitse deel het predicaat Werelderfgoed en het Deense wad volgde op 23 juni 2014. De erkenning betekent dat de Waddenzee unieke natuurwaarden bezit. Het gebied is op drie punten uniek:

1. Natuurlijke kracht en dynamiek
2. Uniek en gevarieerd
3. Jong en oorspronkelijk

Natuurlijke kracht en dynamiek

De Waddenzee is een dynamisch landschap dat nergens ter wereld zo uitgestrekt te zien is. Het gebied verandert dagelijks onder invloed van eb en vloed en het weer. Stroming, zout en zoet water, natte en droge gebieden: het vraagt aanpassingsvermogen aan de wisselende omstandigheden van alle dieren en planten die er leven.

Uniek en gevarieerd

De Waddenzee meet 10.000 km² en is daarmee het grootste aaneengesloten systeem van wetlands, zand- en moddervlakten die droogvallen tijdens eb. Dat is zo uniek dat het de werelderfgoedstatus verdiende. Het gebied is erg belangrijk voor trekvogels, die er een tussenstop maken om de foerageren. Elk jaar schuiven 10 tot 12 miljoen trekvogels aan voor een maaltijd tijdens hun reis naar het zuiden of noorden. Hun trektochten zijn soms tienduizenden kilometers lang en het waddengebied is voor hen van essentieel belang. De variatie zit in droge en natte delen, geulen en zandlaten, mosselbanken en slikken, kwelders en zandstranden, duinen en zeegrasvelden.

Jong en oorspronkelijk

Het waddengebied is een vrij jong gebied. Het is ontstaan na de laatste ijstijd, zo’n 7000 jaar geleden. Daar komt bij dat het wad door de omstandigheden en de veranderlijkheid van het getijdengebied elke dag weer anders en nieuw is. De veranderingen gaan maar door. Er komen nieuwe duinen en kwelders, er ontstaan zandbanken en andere verdwijnen onder water, geulen slibben dicht of worden door de stroming steeds dieper. Hoe het wad ontstaan is kan men elke dag zien aan de kleine dingen die veranderen; hoe een schelpje het begin van een duin wordt en hoe de stroming zich kan verleggen.

Kenmerken Werelderfgoed Waddenzee

• Grootste aaneengesloten getijdensysteem van modder- en zandplaten ter wereld, met ongestoord verlopende natuurlijke processen;
• continu gevormd door de getijden, wind en zand, van 10.000 jaar geleden tot nu;
• strekt zich uit over 500 kilometer langs de Noordzeekust van Nederland, Duitsland en Denemarken, met een oppervlakte van 11.500 km²;
• pleisterplaats voor 10.000 soorten planten en dieren;
• een van de belangrijkste gebieden voor trekvogels van de wereld, vanwege de 10 tot 12 miljoen die er foerageren tijdens hun trek;
• onvervangbaar voor de wereldwijde biodiversiteit;
• goed beschermd als natuurgebied en nationaal park en natuurgebied;
• één ecosysteem onder beheer van drie landen: Nederland, Duitsland en Denemarken;
• veel vissoorten gebruiken de Waddenzee als kraamkamer, ongeveer 20 soorten verblijven er permanent;
• de Waddenzee kent meer dan 10.000 diersoorten en is van belang voor de biodiversiteit van de wereld;
• Neuwerk, deel van het nationale park Hamburgisches Wattenmeer, is het enige bewoonde gebied binnen het werelderfgoed;
• er komen tien miljoen gasten die goed zijn voor 50 miljoen overnachtingen. Daarnaast komen er nog 30 tot 40 miljoen dagjesmensen;
• langs de gehele waddenkust liggen 50 Waddencentra waar informatie te vinden is over het gebied;
• op het vasteland langs het werelderfgoed wonen ongeveer 3,7 miljoen mensen;
• op de Waddeneilanden wonen ongeveer 75.000 mensen.

Overgangsgebieden naar Noordzee

Het werelderfgoed omvat iets meer dan de oppervlakte van de Waddenzee. Het Werelderfgoed is 11.500 km², omdat ook de overgangsgebieden naar Noordzee worden meegeteld. De Waddeneilanden – op wat stukjes kwelder na - van Nederland, Duitsland en Denemarken en de mondingen van de Eems, Außenjade, Wezer en Elbe vallen weer buiten het erfgoedgebied. Het zijn wel beschermde natuurgebieden, die grotendeels onder het Europese netwerk Natura 2000 vallen.

Kantoor

Het Common Wadden Sea Secretariat (CWSS) is de organisatie die het Werelderfgoed Waddenzee international onder de aandacht brengt. CWSS heeft een kantoor in Wilhelmshaven:
Virchowstrasse 1
D-26382 Wilhelmshaven

In Nederland staat een Waddenkantoor in Leeuwarden:

Huis voor de Wadden

Ruiterskwartier 121 A
8911 BS Leeuwarden

Het Duitse Waddenkantoor staat ook in Wilhelmshaven:

Nationalparkverwaltung Niedersächsisches Wattenmeer

Virchowstrasse 1
26382 Wilhelmshaven

In Denemarken staat een Waddenkantoor in Gram:

Nature Agency Waddenzee

Skovridervej 3
DK-6510 Gram

Werelderfgoedgids

Langs de kust van de Waddenzee zijn worden wadgidsen opgeleid tot Werelderfgoedgids. In Nederland is de Waddenvereniging de organisator van de opleiding tot Werelderfgoedgids en de Werelderfgoedexcursies. De gidsen hebben kennis over het gebied en kunnen dat overdragen. Ze kunnen onder meer vertellen over de Big Five en Small Five van de Waddenzee en over het belang van het gebied voor planten, dieren en de mensen die er wonen en werken.

Werelderfgoedweken

De Waddenvereniging organiseert jaarlijks Werelderfgoedweken in de zomermaanden. In die weken worden excursies georganiseerd met als thema Werelderfgoed Waddenzee. Dat gebeurt samen met ondernemers uit het gebied, om niet alleen de waddennatuur onder de aandacht te brengen maar ook de lokale economie een impuls te geven. Als voorbeeld: voor de Vallende Sterrentocht wordt het schip van een lokale ondernemer ingezet om het wad op te varen en naar de sterrenregen te kijken.

Werelderfgoed Nederland

Nederland kent tien werelderfgoederen die door de Unesco zijn erkend. De oudste is Schokland en de nieuwste de Van Nellefabriek in Rotterdam. Alleen de Waddenzee in een natuurlijk erfgoed. De tien zijn:

1. Schokland en omgeving (1995)
2. Stelling van Amsterdam (1996)
3. De historische binnenstad van Willemstad op Curaçao (1997)
4. Molencomplex Kinderdijk-Elshout (1997)
5. Ir. D.F. Woudagemaal bij Lemmer (1998)
6. Droogmakerij De Beemster bij Purmerend (1999)
7. Waddenzee (2009)
8. Rietveld Schröderhuis in Utrecht (2000)
9. Grachtengordel van Amsterdam (2010)
10. Van Nellefabriek (2014)

Lees verder

• UNESCO Werelderfgoed Waddenzee - het tweede lustrum in 2019
• Werelderfgoed in Nederland en de Werelderfgoed Tours
• Eten van het wad: oester, garnaal, kokkel, mossel & alikruik
• Vissen en wadexcursie met wadgids Harmen Wijnberg