Een zieke vis hoeft nog geen dode vis te zijn!!

Vissen behoren tot de meest populaire huisdieren. Toch overlijden bijvoorbeeld goudvissen gemiddeld 9 maanden na aankoop of worden door het toilet gespoeld als ze ziek zijn omdat men vaak denkt dat een zieke vis toch dood gaat. Soms wordt er eerst nog wel wat aangerommeld met middeltjes. Hopelijk geeft dit artikel een beeld van de mogelijkheden die er zijn om ook zieke vissen te helpen. Vaak maakt het verbeteren van de leefomgeving al een wereld van verschil. Vissen behoren tot de meest poulaire huisdieren in Nederland. Toch is het vaak erg moeilijk een oplossing te vinden als een vis ziek wordt. Veelal vindt men de dierenarts toch wat duur en het kost ook moeite er een te vinden die iets weet over vissen. Vaak denken mensen dat ze met het blote oog een bacteriele of parasitaire infectie wel kunnen herkennen en worden er lukraak allerlei middeltjes in de bak gegoten zonder vooraf een echte diagnose te stellen. Er wordt een zo "breed mogelijk middel" ingezet.
Het resultaat kan nogal wisselen. Als bijvoorbeeld een parasiet verschillende ontwikkelingsstadia heeft die zich allemaal in de bak afspelen, maar waarvan slechts één stadium gevoelig is voor dat "brede middel" dan laat het resultaat zich raden: eerst een (ogenschijnlijke) verbetering, maar als de andere stadia zich ontwikkelen komt het probleem gewoon terug.
Deze aanpak is dus niet echt ideaal en het is beter de zaak breder aan te pakken.

Het hele lichaam van een vis staat in verbinding met zijn omgeving: water. Deze omgeving is in een vijver of aquarium natuurlijk vrij beperkt. Deze omgeving groeit niet mee met de vis, maar de vis en de planten groeien wél (vissen passen zich NIET aan aan de grootte van de bak!!) en de afvalstoffen nemen toe als de vis zich ontlast (en de vis dus uiteindelijk in z'n eigen afvalstoffen zwemt). Ook veel voeren of teveel vissen in een te kleine bak is van invloed op de omgeving terwijl het juist zo belangrijk is in een aquarium of vijver een uitgebreid biologisch evenwicht te handhaven.

Eigenlijk leeft een vis in evenwicht met alle ziekteverwekkers (bacterien, virussen, schimmels etc.) als zijn afweer optimaal is. Vissen zijn echter extreem gevoelig voor stress en kunnen er zelfs aan doodgaan!! Wat veroorzaakt stress?

• Fysische factoren (zoals snelle temperatuurswisselingen, watervervuiling, teveel of te weinig voer enz.)
• Chemische factoren (slechte waterkwaliteit/ samenstelling, zuurstof tekort, medicijvergiftiging, organische vervuiling enz.)
• Biologische factoren (teveel vissen, agressieve vissen, predatie enz.)

De zieke vis:

Als één of meer factoren een rol spelen/ niet optimaal zijn kan de afweer van een vis afnemen en wordt hij ziek. Wat doe je dan??

Stap 1:

Vraag jezelf af hoelang het probleem bestaat en of er slechts één vis ziek is (vaak een lokaal probleem) of dat meerdere/ alle vissen ziek zijn (wijst op een algeheel probleem). Zijn er nog dingen veranderd: nieuwe vissen gekocht? Voerverandering?
Hoe zit het met het filter: verstopt? Werkt het nog wel?

Stap 2:

Controleer de Waterkwaliteit, de Watersamenstelling én de Watertemperatuur. Zoals al aangegeven is een optimale leefomgeving van erg groot belang!! Veel problemen ontstaan JUIST omdat die omgeving niet optimaal is. Het is dus belangrijk hier iets over te weten. De waterkwaliteit is voor álle vissen van belang, de watersamenstelling en -temperatuur kan per vissoort anders zijn. In de handel zijn goede testkits te verkrijgen. Deze zijn misschien wat duurder maar vaak ook betrouwbaarder!! Laat je dus niet afschepen met een simpel lakmoespapiertje of teststrookje. Het corrigeren van afwijkingen die hierbij gevonden worden lost vaak al 90% van de problemen op!!

Stap 3:

Kijk naar de vissen! In 1e instantie kijk je dan naar afwijkend gedrag (luchthappen, sloomheid, door de bak schieten/ schuren, scheefzwemmen, bij de waterinlaat zwemmen enz.) maar ook naar een abnormale kleur (donkere plekken, meer slijm, doffe ogen enz.) en vorm (dikke buik, mager, bulten, uitpuilende ogen enz.) en andere afwijkingen (wonden, gerafelde vinnen enz.).

Stap 4:

Onderzoek!! Neem de zieke vis voorzichtig uit het water (draag hierbij plastic handschoenen om de slijmlaag niet te beschadigen!), leg hem op een natte handdoek en bekijk hem nauwkeurig.Dit onderzoekje op het droge mag niet langer duren dan 1 of 2 minuten dus werk snel!! Kijk vooral naar de kieuwen! Deze moeten rood en helder zijn!! Mocht dat niet zo zijn (bleek, slijm, afgestorven stukken/bloedingen) dan kan men hier een Kieuwmonster van nemen om onder de microscoop te bekijken. Van vreemde plekken op de huid kan men ook een preparaatje maken en dat onder de microscoop bekijken en van wonden kan men een swab nemen om op te sturen voor bacterieel onderzoek. Neem voor deze onderzoekjes geen dode vissen, omdat dan de uitkomst niet betrouwbaar meer is. Ander onderzoeken zoals bloedonderzoek, het maken van een rontgenfoto of echo en zelfs operaties zijn (zéker bij de wat grotere vissen) vaak ook mogelijk, al zal men hiervoor vaak een dierenarts op moeten zoeken. Zeker als er meerdere vissen zijn aangetast is het ook vaak een goed idee één of meer vissen op te sturen voor onderzoek (bijvoorbeeld naar het CIDC in Lelystad). Het opsturen van dode vissen maakt de uitslag er vaak niet betrouwbaarder op behalve als men wil testen op virussen (dan is het geen probleem een dode vis in te vriezen). Daarom is het beter een levend, ziek dier af te leveren dat men daar in kan laten slapen om er daarna een postmortaal onderzoek op te doen: men maakt de vis open en kijkt naar de organen en/of neemt monsters van die organen.

Uit het onderzoek volgt uiteindelijk (meestal) een diagnose.

Stap 5:

Behandelen! Na het stellen van een diagnose is het mogelijk een gerichte therapie in te stellen in een aparte behandelbak! Waarom is dat belangrijk?

• Men moet zich bedenken dat de meeste middelen die gebruikt worden óók schadelijk zijn voor de vissen en eventuele andere dieren!! Het is bekend dat bijvoorbeeld garnalen of anemonen (zeewateraquaria!) véél gevoeliger zijn voor medicijen dan vissen en dus kunnen sterven bij concentraties die bij de vissen werkzaam zijn! Je moet dus géén vissen in de gezelschapsbak proberen te behandelen!
• Het biologisch filter bevat bacterien. Als men nu medicatie in de bak gooit kan dit het biologisch filter onherstelbaar beschadigen met als gevolg dat het evenwicht verloren gaat!! Zoals vermeld is dat evenwicht juist erg belangrijk voor de gezondheid van de vissen en het probleem wordt dan dus juist ERGER in plaats van beter. Je kunt het filter natuurlijk op zichzelf laten draaien (nooit uitzetten!) maar het best is toch een zieke vis in een aparte bak te behandelen.
• De interactie tussen vis en omgeving is zo sterk dat het middel dat men gebruikt om bijvoorbeeld de parasiet te bestrijden uiteindelijk ook de vis bestrijdt; het is alleen de bedoeling dat de parasiet éérder doodgaat dan zijn gastheer, de vis. Het is dus belangrijk de juiste dosis te geven!
• Als men niet gericht behandeld maar zo breed mogelijk volgens het "schot hagel-principe" te werk gaat neemt de werkzaamheid van veel middelen af; Dit is vergelijkbaar met de resistentie problemen van bijvoorbeeld de Ziekenhuisbacterie die de laatste tijd zo vaak in het nieuws is geweest.
• Sommige aandoeningen hoeven op zich niet behandeld te worden met medicijnen maar daar kan men al heel veel bereiken met het verbeteren van de waterkwaliteit/ de omgevingsfactoren.

Als men nu een diagnose gesteld heeft haalt men de zieke vissen dus uit hun normale aquarium en zet ze in een aparte behandelbak!!!Deze bak kan je vullen met water uit de oorspronkelijke bak en elke dag verversen.
De voordelen van behandelen in de aparte bak zijn duidelijk: de vis(sen) en hun voedselopname kun je beter observeren, de vissen zijn makkelijker te vangen om te behandelen, je kunt de medicatie beter doseren (en hebt dus minder nodig) en het verwarmen van een kleine bak is minder kostbaar( NB: vissen zijn koudbloedige dieren en hun genezing is afhankelijk van de omgevingstemperatuur).

Conclusie

Uit dit artikel blijkt wel dat het onderzoeken en behandelen van zieke vissen goed mogelijk is. Veel mensen zullen misschien zoiets hebben van: "waarom al die moeite? Voor een paar euro heb je toch een nieuwe?" Tja, diezelfde mensen beseffen vaak niet dat bijvoorbeeld een simpele goudvis erg oud kan worden: wel een jaar of 20!! Ook kunnen goudvissen wel een 30 cm groot worden. In de praktijk worden ze dat vrijwel nooit. De meeste sterven vaak enkele maanden na aankoop of worden als ze ziek zijn door het toilet gespoeld of in de sloot gegooid om "naar zee te zwemmen". Toch zijn ook vissen levende wezens en als men die in huis haalt moet men ook daar goed voor proberen te zorgen. Deze informatie zal je op weg helpen om je vis goed te verzorgen, óók als hij ziek wordt.