Mond- en klauwzeer (MKZ): symptomen, oorzaak en behandeling

In het voorjaar van 2001 werd Nederland voor het laatst geconfronteerd met de zeer besmettelijke virusziekte Mond- en Klauwzeer (MKZ). Voor het eerst sinds 1984 dook de ziekte weer in Nederland op, waar vijfentwintig gevallen werden vastgesteld. Naar schatting werden in totaal rond de 260.000 dieren op ongeveer 2.500 veehouderijen geruimd. Deze verregaande maatregel werd genomen om verspreiding van de ziekte te voorkomen. In sociaal opzicht trok zit een zware wissel bij de veehouders, hun directe omgeving en alle mensen die erbij betrokken waren. Nederland is anno 2024 officieel vrij van mond-en-klauwzeer.

• Wat is mond- en klauwzeer?
• Mond- en klauwzeer oorzaak en besmetting
• Incubatieperiode
• Mond- en klauwzeer symptomen
• Symptomen bij varkens en runderen
• Symptomen bij schapen en geiten
• Mond- en klauwzeer behandeling
• Preventie en bestrijding
• Ruiming van besmette dieren

Wat is mond- en klauwzeer?

Mond-en-klauwzeer (MKZ) of tongblaar is een zeer besmettelijke virusziekte bij evenhoevigen. Evenhoevige dieren zijn:

• runderen;
• varkens;
• schapen;
• geiten;
• wilde zwijnen;
• herten;
• reeën; en
• een aantal dierentuindieren.

Paarden, honden, katten en pluimvee zijn ongevoelig voor MKZ. De ziekte is voor de mens ongevaarlijk, ofschoon mensen wel gedurende enkele dagen drager kunnen zijn van het virus en het virus op die manier kunnen verspreiden.

Mond- en klauwzeer oorzaak en besmetting

MKZ wordt veroorzaakt door een picorna virus, welke 7 verschillende serotypen en ten minste 60 subtypen kent. Het virus is zeer besmettelijk en kan zich razendsnel over een veestapel verspreiden via dier-dier- en dier-mens-diercontact. Verspreiding van het virus kan plaatsvinden door zowel directe contacten tussen dieren als indirecte contacten waarbij de boosdoener wordt overgebracht via dierlijke producten, vervoermiddelen of mensen. Het virus kan zich echter ook over zeer grote afstand via de lucht verspreiden. Onder normale omstandigheden blijft het virus vrij lang infectieus:

• ongeveer 14 dagen bij normale temperaturen en in droog stalstof;
• ongeveer 8 dagen in vochtig stalstof ; en
• het virus kan jarenlang infectieus blijven bij een temperatuur van 20 graden onder nul.

Een doorgemaakte infectie met het ene type MKZ, geeft geen immuniteit of bescherming tegen een infectie met een ander type.

Incubatieperiode

De incubatieperiode (= de tijd tussen besmetting en de eerste ziekteverschijnselen) van MKZ varieert van twee tot veertien dagen.

Mond- en klauwzeer symptomen

Symptomen bij varkens en runderen

Bij varkens en runderen kan MKZ kunnen onder meer de volgende symptomen optreden:

• plotselinge kreupelheid;
• lusteloosheid en gebrek aan eetlust
• hoge koorts (40 tot 42 graden);
• speekselen, neusuitvloeiing;
• o.a. blaren op de bek of in de tussenklauwspleet; en
• sterfte bij jonge dieren.

Symptomen bij schapen en geiten

De ziekteverschijnselen bij schapen en geiten zijn vaak minder duidelijk en bestaan onder meer uit:

• plotselinge ernstige kreupelheid;
• gebrek aan eetlust;
• koorts;
• lusteloosheid;
• blaren op neus, tong, lippen, tandvlees, tussenklauwspleet en uier; en
• sterfte bij jonge dieren.

Mond- en klauwzeer behandeling

Preventie en bestrijding

MKZ wordt bedwongen door preventie en bestrijding. Er worden door de sector veel preventieve maatregelen genomen om te voorkomen dat er MKZ uitbreekt in Nederland. Ofschoon preventief vaccineren tegen MKZ in de Europese Unie niet is toegestaan, heeft het Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) besloten dat ook noodvaccinatie zal worden toegepast bij de bestrijding van MKZ-uitbraken.

Ruiming van besmette dieren

MKZ is een aangifteplichtige èn bestrijdingsplichtige ziekte. Dieren die ziekteverschijnselen vertonen, moeten onverwijld worden gemeld bij het klantcontactcentrum van de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). Zodra de besmetting is vastgesteld, neemt de NVWA de bestrijding ter hand onder aanvoering van het Ministerie van Economische Zaken. Een uitbraak van de ziekte wordt bedwongen door ruiming van alle besmette (en van besmetting verdachte) dieren.

Lees verder

• Q-koorts: symptomen, vaccinatie, gevolgen en behandeling
• Schmallenbergvirus: symptomen, oorzaak en behandeling