Markervaccin of DIVA-vaccin kan preventief ruimen voorkomen

Een markervaccin of DIVA-vaccin is een vaccin dat aan een dier kan worden toegediend en wat het vervolgens eenvoudig maakt om vast te stellen of een dier een bepaalde infectieziekte onder de leden heeft. Dit is voor boeren erg belangrijk. Wanneer je namelijk weet dat een dier niet besmet is dan hoeft het ook niet preventief geruimd te worden in bijvoorbeeld het geval van een uitbraak van mond- en klauwzeer, varkenspest of vogelpest. Het gebruik van markervaccins of DIVA-vaccins is in de Europese Unie anno 2019 echter nog verboden.

Markervaccin of DIVA-vaccin

• Consequenties besmettelijke ziektes onder dieren groot
• Wat is een markervaccin of DIVA-vaccin?
• Bij welke ziektes kan een DIVA-vaccin ingezet worden?
• Gebruik in Nederland verboden

Consequenties besmettelijke ziektes onder dieren groot

Besmettelijke ziektes onder dieren zijn een nachtmerrie voor elke boer in Nederland. Uitbraken van ziektes als mond- en klauwzeer, de vogelgriep en de varkenspest hebben ertoe geleid dat enorme hoeveelheden dieren preventief zijn geruimd in een poging te voorkomen dat de ziekte zich verder zou verspreiden. Niet zelden heeft dit geleid tot het faillissement van boerenbedrijven, om nog maar niet te spreken van de grote emotionele consequenties die zo'n episode kan hebben voor de mensen die ermee te maken krijgen. Steekt zo'n ziekte eenmaal de kop op dan is het ondoenlijk om elk individueel dier te testen en daarmee de gezonde dieren te sparen. Het gebruik van een DIVA-vaccin (tot 1999 marker vaccin genoemd) zou hiervoor een oplossing kunnen zijn.

Wat is een markervaccin of DIVA-vaccin?

DIVA staat voor Differentiating Infected from Vaccinated Animals. Een DIVA-vaccin is een vaccin dat het mogelijk maakt om een onderscheid te maken tussen dieren die geïnfecteerd zijn met een bepaalde ziekte en dieren die ertegen gevaccineerd zijn en dus antistoffen hebben. Tot 1999 werden de vaccins - die in Nederland zijn ontdekt en ontwikkeld - marker vaccins genoemd.

Een vaccin is een middel met daarin een pathogeen (ziekteverwekker) dat bij mensen of in dit geval dieren kan worden toegediend en dat vervolgens een immuunrespons opwekt zonder het dier daarbij ziek te maken. Het gevolg van deze immuunrespons is een betere bestendigheid tegen de betreffende ziekte. Een DIVA-vaccin werkt zo dat een immunogeen antigeen wordt weggelaten uit het pathogeen waartegen gevaccineerd wordt. Daarmee wordt een negatieve marker voor de vaccinatie gecreëerd. Dit stelt een onderzoeker in staat om heel eenvoudig door middel van een diagnostische test vast te stellen of een gevaccineerd dier wel of niet is geïnfecteerd. Geïnfecteerde dieren kunnen dan direct uit de populatie verwijderd worden. Dit maakt dat na de uitbraak van een gevaarlijke infectieziekte uitsluitend de dieren afgemaakt hoeven te worden die daadwerkelijk geïnfecteerd zijn. Het hoeft dan niet te komen tot preventief ruimen.

Bij welke ziektes kan een DIVA-vaccin ingezet worden?

Voor verschillende infectieziekten is een DIVA-vaccin ontwikkeld en hier komen er steeds meer bij. Er bestaan al onder meer DIVA-vaccins voor de volgende ziektes:

• Mond- en klauwzeer (MKZ)
• Klassieke varkenspest
• Vogelgriep
• Actinobacillus pleuropneumonia
• Salmonella-infecties bij varkens
• Pseudorabiës (ziekte van Aujeszky)
• Boviene herpesvirus-1

Gebruik in Nederland verboden

Het is goed mogelijke om dieren te enten tegen verschillende soorten infectieziekten zoals bijvoorbeeld mond- en klauwzeer (MKZ) of klassieke varkenspest. Sinds 1992 is het echter in de hele Europese Unie (EU) - en dus ook in Nederland - verboden om dieren te enten zonder dat het virus in dit land is aangetoond. Tot 2003 was het tevens verboden om te enten terwijl de ziekte al wel was aangetoond. Hier is sindsdien verandering in gekomen onder druk van de maatschappelijke onvrede die hierover bestond. Tegen een ziekte die enkel over de grens is uitgebroken mag tot 2020 nog steeds niet geënt worden. Gezien het vele transnationale transport van dieren en bijvoorbeeld de trek van vogels is het echter moeilijk om een ziekte buiten de landsgrenzen te houden.

Het is niet goed mogelijk om bij een dier te bepalen of deze antistoffen heeft tegen een bepaalde infectieziekte. Gebruik van een DIVA-vaccin zou hiervoor een uitkomst bieden. Dit maakt het immers eenvoudig om door middel van een diagnostische test te bepalen of een dier besmet is. Veel boeren staan dan ook te springen om DIVA-vaccins in te zetten. Omdat een DIVA-vaccin of markervaccin echter iets van het betreffende virus bevat valt dit ook onder het Europese verbod op enten en mag het door boeren niet gebruikt worden. De wereldorganisatie op het gebied van diergezondheid OIE heeft inmiddels wel een positief advies uitgebracht over de inzet van DIVA-vaccins.