Het leven van de koekoek in Nederland

De koekoek legt haar eieren in de nesten van andere vogelsoorten, de zogenaamde waardvogels. Deze vogels broeden het ei uit en brengen het jong groot. Zodra het koekoeksjong uit het ei is gekomen gooit hij de andere eieren en jonge vogels uit het nest. Het hongerige jong groeit hard en gaat na een aantal weken zelf op zoek naar voedsel. Als de jonge vogel in september voldoende krachten heeft verzameld vliegt hij naar Afrika om daar te overwinteren. In april keert het jong terug naar de geboorteplaats en is de levenscyclus rond.

De koekoek

De koekoek is een schuwe vogel die zich niet gemakkelijk laat zien. Hij vliegt ook laag boven de grond waardoor hij niet opvalt. De koekoek is meestal grijs of bruin en onder de borstveren heeft hij een bandtekening waardoor hij soms wordt verward met een sperwer. De vogel is van snavelpunt tot aan het einde van de staart ongeveer 35 cm. De vleugels van de vogel hangen vaak wat naar beneden.

De voortplanting van de koekoek

De koekoek overwintert in Afrika en komt rond eind april naar de geboorteplaats terug. Met hun luidruchtige geroep weren de mannetjes andere mannetjes uit hun territorium en lokken ze de vrouwtjes. De vrouwtjes die hierop in willen gaan beantwoorden het geroep van het mannetje. Daarna vindt de paring plaats en gaan de vrouwtjes op zoek naar een geschikte plek om de eieren te leggen. Ze stellen hier geen hoge eisen aan. Voldoende voedsel, een beschutte plek en voldoende nesten om een ei in te leggen.

Eieren leggen

Een koekoekvrouwtje kan wel een stuk of 12 eieren leggen. Het vrouwtje gaat naar de plaats waar ze zelf is geboren. Op deze plek vindt ze alles wat ze nodig heeft. Ze verstopt zich tussen de bladeren en wacht tot het nest even alleen wordt gelaten. Ze haalt er een eitje uit en legt er zelf gauw één bij in. In enkele seconden heeft de verwisseling van de eieren plaats gevonden.

Wat is een waardvogel?

Een waardvogel is een vogel die de eieren van de koekoek accepteert. De koekoek kan eieren leggen in 15 tot 20 verschillende kleuren. Elk vrouwtje kan maar eieren van één vogelsoort imiteren, ze zoekt dus deze soort op. Omdat het ei sprekend lijkt op het ei van de waardvogel wordt het geaccepteerd en uitgebroed.

Verschillende nesten

Het vrouwtje heeft in bosrijke streken de voorkeur voor de nesten van de heggenmus. In moerassig gebied zijn het de nesten van de kleine karekiet en de rietzanger. In open cultuurlandschap kiest ze voor het nest van de graspieper. De heggenmus accepteert elk ei maar bij de kleine karekiet moet het ei lijken op de eigen eieren.

Het broeden

Doordat het koekoeksei al in de eileider van het vrouwtje is bebroed komt het eerder uit dan andere eieren. Na ongeveer 12 dagen komt het jong uit het ei. Het koekoeksjong is naakt en blind, maar werkt binnen enkele dagen de andere eieren en evt. jonge vogels uit het nest. Dit doet hij met een holte in zijn rug. Als er toch nog een jonge vogel in het nest is achtergebleven dan verhongert deze.

Het koekoeksjong groeit hard

Het koekoeksjong eist al het voedsel op en groeit hard. Het nest is al gauw te klein en na een paar weken valt hij uit het nest. Hij blijft nog een paar weken in de buurt zodat de pleegouders het jong nog van voedsel kunnen voorzien. Daarna gaat hij zelf op zoek naar insecten. De koekoek houdt van dikke, harige rupsen.

Verkeerde afloop

Het loopt verkeerd af als twee koekoekvrouwtjes een ei leggen in hetzelfde nest. De pleegouders kunnen niet voldoende voedsel aanslepen voor twee jongen en ze verhongeren. Er wordt ook wel eens een ei gelegd in het nest van een zaadetende vogel. Het koekoeksjong leeft van insecten en kan het zaad niet verteren waardoor het dood zal gaan.

Van Nederland naar Afrika om te overwinteren

Als de jongen voldoende reserves hebben verzameld vliegen ze in september naar Afrika waar ze overwinteren. De ouders van het koekoeksjong zijn al in augustus vertrokken naar het warme zuiden