Paradijsvogel, de mooiste vogel ter wereld

De paradijsvogel is een belangrijk dier in de kunst- en cultuuruitingen van Papua´s. De paradijsvogel heeft eveneens vele westerse kunstenaars geïnspireerd. Het is een zeer bijzondere vogel door zijn opvallend kleurrijk verenkleed. Hier lees je veel interessante feiten over deze prachtige verschijning in het oerwoud van Nieuw-Guinea. De paradijsvogel komt alleen voor op dit op één na grootste eiland ter wereld. Hij vliegt in het oerwoud en het is niet makkelijk om hem in het wild te zien. Let op! Dit artikel is geschreven vanuit de persoonlijke visie van de auteur en bevat mogelijk informatie die niet wetenschappelijk onderbouwd is en/of aansluit bij de algemene zienswijze.

Inhoudsopgave

• Draden
• Polygaam
• Kraai
• Evolutie
• Paringstijd
• Australië
• Geweervogel
• Cultuur
• Wetenschap
• Expeditie
• De paradijsvogel woont niet meer in het paradijs...
• Handel
• Niet bedreigd
• Mythe

Draden

De paradijsvogel behoort zonder meer tot de mooiste vogels ter wereld. Van de 43 soorten komen er 38 voor in Nieuw-Guinea. De paradijsvogel is de nationale vogel van Papua Nieuw-Guinea(PNG). Paradijsvogels hebben een uitzonderlijk lange staart. Ook groeien er lange gekleurde draden uit hun verenkleed. Sommige paradijsvogels hebben een eigenaardige verenkroon op hun hoofd.

Polygaam

Er zijn 8 paradijsvogelsoorten die monogaam zijn en 35 soorten die polygaam zijn. Paradijsvogels die monogaam zijn, hebben weinig kleurrijke veren; het polygame mannetje versiert met zijn prachtige lange staart vele vrouwtjes gedurende zijn leven.

Kraai

De paradijsvogel is familie van de kraai. Sommige soorten paradijsvogels zijn zwart en lijken veel op een kraai. De meeste paradijsvogels zijn bont gekleurd en hebben erg lange staartveren zodat ze in de verste verte niet op een kraai lijken.

Evolutie

Op het eiland Nieuw-Guinea komen geen roofdieren voor die ook zoogdier zijn. Biologen zeggen dat de evolutie daardoor de paradijsvogel de kans heeft gegeven om zo mooi te worden. Het vliegen met een lange staart vol kleurrijke veren is best moeilijk. Sommige staartveren zijn 60 centimeter lang. Zo’n onhandige lange staart heeft toch de evolutiegeschiedenis doorstaan omdat het belangrijk was voor het overleven van de soort. Sommige evolutiebiologen redeneren dat paradijsvogelmannetjes door competitie onderling er steeds mooier uit zijn gaan zien. In de loop van de evolutie hadden de mooiste paradijsvogels de meeste voortplantingskansen.

Paringstijd

Met hun veren lokken de mannetjes de paradijsvogelvrouwtjes. De vrouwtjes zijn aanmerkelijk minder mooi. Zij leven in kleine groepjes. De mannetjes leven normaal gesproken alleen. Tijdens de paringstijd maakt het mannetje een heel raar harde lokroep, en laat zijn verenpracht zien. Het mannetje springt van tak tot tak en hangt vaak ondersteboven aan een tak om zijn pluimage nog beter te tonen. De vrouwtjes kunnen wild dansen. Het dansritueel vindt plaats op een vaste plek. Dit wordt een lek genoemd. Een groepje vrouwtjes danst om het mannetje heen. Eén van de vrouwtjes wordt de gelukkige partner van het mannetje.

Australië

Paradijsvogels komen ook voor op alle eilanden rond Nieuw-Guinea die in een geologisch tijdperk miljoenen jaren geleden met elkaar verbonden waren. Op de Molukken, een eilandengroep naast Nieuw-Guinea komen 6 soorten voor. In Noord-Oost Australië, de punt van Queensland, komen 4 soorten paradijsvogels voor. Australië zat volgens geologen ruim 10.000 jaar geleden aan Nieuw-Guinea vast, maar wordt nu gescheiden door een zeestraat; de straat van Torres.

Geweervogel

De geweervogel valt ook onder de paradijsvogels. Deze heet zo vanwege het geluid dat hij maakt. Het lijkt op een langs suizende kogel. Er zijn drie soorten geweervogels die allen in Australië voorkomen. De vierde Australische paradijsvogel is de trompetparadijskraai.

Cultuur

De paradijsvogel speelt een belangrijke rol in de cultuur van de Papua’s. Sommige volken kenden verhalen dat de paradijsvogels eigenlijk de vogels van de goden waren. Er zijn stammen die de veren van paradijsvogels gebruiken om een hoofdtooi te maken. Hiervoor vangen de Papua’s de vogels, wat een erg ingewikkelde bezigheid is. De paradijsvogels houden zich het meest op hoog in de boomtoppen. In tegenstelling tot wat veel mensen denken bedreigen de Papua´s het voortbestaan van de vogels niet. het eiland is enorm groot en er wonen maar 6 miljoen mensen. Het gebruik om veren te plukken is sterk afgenomen en wordt alleen door enkele volken gedaan.

Wetenschap

Een aantal soorten paradijsvogels zijn nog nauwelijks door wetenschappers onderzocht. Omdat Nieuw-Guinea een ruig en woest landschap kent, kost een expeditie veel tijd en geld. Pas in 2005 werd voor het eerst door wetenschappers een mannetjes-Berlepsch zesdradige paradijsvogel geobserveerd.

Expeditie

De meeste wetenschappelijke kennis over Nieuw-Guinea is opgedaan in de tijd dat Nieuw-Guinea nog een rijksdeel van Nederland was. Nu vindt er sporadisch een expeditie plaats. Een extra complicatie is dat op het Indonesische deel de Indonesiërs liever geen buitenlandse pottenkijkers toelaten. De Indonesiërs onderdrukken de Papua’s al sinds 1963 toen ze als VN-soldaten in West-Papua als VN-mandaatgebied gingen.

De paradijsvogel woont niet meer in het paradijs...

Vanaf 1969 is het een Indonesische kolonie door een referendum waarvan alom bekend is dat het een corrupt en frauduleus referendum was. De Nederlanders hebben teverfgeefs de papua´s begeleid naar zelfbeschikking, onafhankelijkheid. Toen echter via de New York Agreement bleek dat de V.S. wilde dat West-Papua bij Indonesië zou komen te horen, steunde Nederland dat idee vrijwel onmiddellijk. Wetenschappers en journalisten hebben zeer beperkt toegang tot Nieuw-Guinea. Voor PNG geldt dat niet. Daar is de natuur echter ook zeer ruig en is het land niet rijk genoeg om grootschalig wetenschappelijk onderzoek uit te voeren.

Handel

Het is bekend dat 2000 jaar terug paradijsvogels in China een gewild statussymbool waren. Toen de westerlingen 400 jaar terug in Nieuw-Guinea aankwamen ontstond er een handel in paradijsvogels. Ditmaal was de vogel niet alleen in China maar ook in Europa en Amerika populair. Er werd erg veel op gejaagd. Alleen in Londen werden er begin 20e eeuw 40.000 paradijsvogels per jaar verhandeld. De Nederlanders hebben middels een handelsverbod in paradijsvogels in 1922 een eind aan de handel gemaakt. Het aantal paradijsvogels was door pronkzuchtige mensen in enkele jaren gedecimeerd. Na het verbod is het aantal vogels weer langzaam gestegen. Sinds Indonesië in een kleine oorlog het Nederlandse deel van Nieuw Guinea heeft veroverd en bezet houdt, is de illegale handel in paradijsvogels hervat. Vanaf het land Papua Nieuw-Guinea worden geen paradijsvogels meer geëxporteerd.

Niet bedreigd

De paradijsvogel is geen bedreigde diersoort. Hij heeft de handel van 100 jaar terug goed overleefd. Een reden hiervoor is het feit dat hij polygaam is. Zo zorgt hij voor veel nakomelingen. De natuurlijke habitat van de paradijsvogel is redelijk onaangetast. Natuurlijk komt de vogel vrijwel niet voor in de enkele kleine steden die op Nieuw-Guinea zijn, maar het overgrote deel van dit eiland bestaat uit oerwoud, de ideale biotoop van de paradijsvogel.

Mythe

De eerste paradijsvogels die in de 16e eeuw in Europa aankwamen waren door de papua’s geprepareerd. Ze hadden geen poten en vleugels. Daardoor is in Europa de mythe ontstaan dat deze vogels altijd vlogen, nooit op een tak zaten en de wolkendauw uit de lucht gebruikten om te overleven. Pas na 150 jaar waren er vogels die wel in complete staat in Europa aankwamen. Door deze mythe dat de vogels altijd in het ‘paradijs‘ vlogen kregen de vogels hun naam. Deze naam past bijzonder goed bij ze omdat alom duidelijk is dat deze vogelsoorten tot de mooiste vogelsoorten ter wereld behoorden.

Lees verder

• Het tropisch regenwoud van Nieuw Guinea
• De Casuaris, loopvogel uit Nieuw-Guinea
• Met Papua's door het regenwoud
• De Baliem-vallei, hoogvlakte in Nieuw-Guinea