Smelleken, Falco columbarius

Smelleken, Falco columbarius, zijn kleine roofvogels. Het zijn de kleinste valken die in Midden Europa voorkomen, met een formaat niet groter dan 33 centimeter. Ze eten voornamelijk kleine vogels, en jagen dicht bij de grond. Ze komen als wintergasten voor in Nederland, hoewel ze zich maar zelden laten zien. Ze zijn enkel in open gebieden aan te treffen, zoals grasland of hoogveen. Het mannetje en het vrouwtje zijn gemakkelijk van elkaar te onderscheiden door hun afwijkende kleuren.

Taxonomische indeling

Rijk: Animalia (Dieren)
Stam: Chordata (Chordadieren)
Klasse: Aves (Vogels)
Orde: Falconiformes (Roofvogels)
Familie: Falconidae
Geslacht: Falco
Soort: Falco columbarius

Kenmerken

Smelleken zijn de kleinste valken die in Midden Europa voorkomen. Ze worden maximaal 33 centimeter lang. Het mannetje heeft een maximale spanwijdte van 60 centimeter bij een gewicht van 180 gram. Het vrouwtje is iets groter, met een maximale spanwijdte van 67 centimeter en een gewicht niet zwaarder dan 220 gram. Het mannetje is leigrijs van boven, zijn nek is roestbruin en van onderen is hij licht roestkleurig met donkere vlekken. Het vrouwtje is donkerbruin van boven, witbruin van onderen met donkere vlekken in de lente. De staart is donker met dwarsbanden. De snavel heeft een blauwe glans over zich en een gele washuid. Ook de poten zijn geel.

Jonge smelleken / Bron: Rob Doyle, USFWS, Wikimedia Commons (Publiek domein)

Voortplanting

Voor de broed nemen smelleken een oud nest in van een andere roofvogel of een kraai. Hierin leggen ze in mei of juni vier of vijf eieren, waarop 28 tot 32 dagen gebroed wordt. Dit gebeurt door zowel het mannetje als het vrouwtje. De jongen blijven nog 17 dagen in het nest, voordat ze beginnen met vliegen. Met een leeftijd van 25 tot 27 dagen verlaten ze het nest definitief.

Voedsel

Smelleken kunnen jagen door gebruik te maken van verassing. Ze volgen hun prooi dan in tijdens een lage, rechte vlucht alvorens ze hem grijpen. Ze kunnen ook jagen door een lange achtervolging. Smelleken eten voornamelijk kleine vogels die laag boven de grond vliegen.

Verspreiding

Smelleken broeden in het noorden van Europa. In het najaar trekken ze naar het zuiden. Ze gaan naar onder andere Noord-Amerika en de gebergten in Zuid-Amerika. In de winter zijn ze ook in Nederland te vinden, zei het in kleine aantallen.

Habitat

Smelleken komen voor in open gebieden en hoogveengebieden. In gebieden met veel bomen zijn ze niet te vinden, bij struiken wel.

Bedreigd?

Door het gebruik van giffen in de landbouw ging het een tijdlang erg slecht met smelleken. Nu deze verboden zijn gaat het beter. Smelleken zijn geen bedreigde diersoorten.