Havik, Accipiter gentilis

De havik, Accipiter gentilis, is een grote, imposante roofvogel. De maximale spanwijdte is 127 centimeter, met 1,13 kilo gewicht. Hij wordt tot 15 jaar oud. De eieren zijn blauwwit en worden in maart of april gelegd. Voordat ze uitgekomen zijn en de jongen weg zijn bij de ouders, is het half juni. Haviken jagen ofwel vanuit dekking ofwel vanuit grote hoogte. Als een havik eenmaal achter een konijn aanzit, laat hij zich in de beboste gebieden waar hij jaagt niet door een struik tegenhouden.

Taxonomische indeling

• Rijk: Animalia (Dieren)
• Stam: Chordata (Chordadieren)
• Klasse: Aves (Vogels)
• Orde: Falconiformes (Roofvogels)
• Familie: Accipitridae
• Geslacht: Accipiter
• Soort: Accipiter gentilis

Kenmerken

Het vrouwtje van de havik wordt met haar lengte van 64 centimeter een stuk langer dan het mannetje, dat maximaal 56 centimeter wordt. Haar spanwijdte is tot wel 127 centimeter, de zijne tot ongeveer 105 centimeter. Een volwassen vrouwtje weegt 1130 gram, een mannetje 720 gram. De havik heeft een oranje iris, een lichte wenkbrauwstreep en een lichte borst met donkere, dwarse strepen. Hij heeft brede vleugels en een brede staart. De havik lijkt sterk op de sperwer, maar hij is groter, zwaarder en heeft in verhouding tot zijn lijf langere vleugels. Zijn snavel is haakvormig en hij heeft gele klauwen.
In de broedtijd laat de havik een gekekker horen, de rest van het jaar maakt de havik bijna nooit geluid. De havik wordt gemiddeld vier en een half jaar, dit komt voor een groot deel door de vele sterfgetallen bij jongen. Een havik kan tot 15 jaar oud worden.

Voortplanting

In februari en maart baltsen de haviken. Ze maken veel lawaai om hun territorium af te bakenen. In het territorium heeft het koppel haviken meerder nesten, die ze van jaar tot jaar afwisselen. In half maart of begin april legt het vrouwtje meestal drie of vier blauwwitte eieren in het nest. Het mannetje en vrouwtje wisselen elkaar af bij het broeden. Dit moet ook wel aangezien het tot 42 dagen duurt voordat de eieren uitkomen. Na nog eens veertig dagen vliegen de jongen uit. Het is tegen deze tijd half juni, en tegelijkertijd vliegen veel prooidieren van de havik uit. Hierdoor is er voedsel genoeg voor de jonge vogels, die elk opzoek gaan naar hun eigen territorium.

Voedsel

Vrouwtjes haviken eten grotere prooien dan mannetjes. Zij eten bij voorkeur hazen en konijnen, maar ook fazanten en kraaiachtigen. Mannetjes eten onder andere lijsters, gaaien en spreeuwen. Haviken eten ook soortgenoten en andere roofvogels.
In bosgebieden jaagt de havik vanuit dekking. Hij verschuilt zich in bijvoorbeeld een boom en stort zich op zijn prooi. In opener gebieden stort de havik zich van grote hoogte op de prooi. Als de prooi vlucht, gaat hij hem achterna, ook in bosjes en zelfs tot in holen. De havik slaat de prooi met zijn klauwen en dood hem met zijn nagels.

Verspreiding

Haviken komen voor in de bosgebieden van de gematigde streken van het noordelijke halfrond. Hij blijft het hele jaar in zijn territorium, met uitzondering van zijn noordelijkste locaties. Hier trekt hij in de winter vandaan, naar zuidelijker streken.

Habitat

De havik komt voor in beboste gebieden. Bij voorkeur heeft hij een plaats waar het woud wordt afgewisseld met open gebieden. Tegenwoordig wordt hij ook regelmatig in de buurt van akkerlanden waargenomen.

Bedreigd?

Lange tijd werd er actief op de havik gejaagd, inmiddels is dit al sterk afgenomen. De bejaging ging gepaard met het gebruik van veel pesticiden in de landbouw, waardoor de aantallen haviken snel afnamen. Ook de weinige natuurgebieden maakten het de havik moeilijk. Tegenwoordig zijn er zo’n 2000 broedparen in Nederland. Nog wel worden regelmatig haviknesten vernietigd om zo de concurrentie voor jagers uit te schakelen.

Lees verder

• Roofvogels: Roofvogels in Nederland (special)