De gewone flamingo in Nederland en Duitsland

In Nederland is er de mogelijkheid om flamingo’s waar te nemen. Langs de grens met Duitsland, net in Duitsland, is een broedkolonie van gewone flamingo’s (ook wel de Europese flamingo genoemd). In het Zwillbrockervenn niet ver van de Nederlandse stad Groenlo, in de gemeente Oost- Gelre (Achterhoek) is een broedgebied. De flamingo’s die broeden in het Zwillbrocker Venn overwinteren in ons land. Zo worden ze vooral gespot in de nazomer rond het IJsselmeer en Lauwersmeer en in de winter in het deltagebied van Zeeland. En zo kan het dat we in ons koude kikkerlandje een ‘tropische vogel’ kunnen waarnemen.

• Flamingo’s (Phoenicopteridae) in Nederland
• Zwillbrocker Venn
• De flamingo (Phoenicopterus roseus)
• Het uiterlijk
• Habitat
• Droogte

Flamingo’s (Phoenicopteridae) in Nederland

De flamingo hoort bij de familie van de Phoenicopteridae, bij de orde Phoenicopteriformes. Grote sierlijke vogels zijn het wat een beetje de vergelijking geeft met ooievaars. Echter DNA onderzoek (2008) wijst uit dat er geen relatie blijkt met ooievaars maar met wel met de fuut (Podicipediformes) en met de duif (Columbiformes). De gewone flamingo is de enige flamingosoort die in Nederland in het wild voorkomt.

In Nederland

Van de familie flamingo is de gewone flamingo de wilde flamingo. De flamingo die leeft van oorsprong in het wild. De andere flamingo's zijn ontsnapt uit dierentuinen of door menselijk ingrijpen verspreid. De:

• Chileense flamingo (Phoenicopterus chilensis);
• Caribische flamingo (Phoenicopterus ruber);
• De kleine flamingo (Phoeniconaias minor).

De vier flamingo soorten in ons land zijn standvogels. Zomer en winter bestaat de mogelijkheid om de prachtige vogel te zien.

Zwillbrocker Venn

Het Zwillbrocher Venn (D) is een 175 hectare grote veen- en heidegebied en is ontstaan door ontbossing en door het afgraven van turf. De Duitse regering heeft het Zwillbrocker Venn in 1938 uitgeroepen tot natuurreservaat. Een van de maatregelen die genomen werd om het hoogveen te behouden, was de waterstand verhogen. Daardoor ontstond er een 35 hectare groot meer met een gemiddelde diepte van 50 tot 70 centimeter. In de jaren dertig kwamen de eerste kokmeeuwen hier broeden. Het Zwillbrocker Venn is nu de grootste kokmeeuwenkolonie van West-Europa. Sinds begin jaren 80 broeden er ook een 40 tal flamingo's.

Meeuwen

De gewone flamingo, de Chileense flamingo en de Caribische flamingo. Het zijn nu juist de meeuwen waarom de flamingo’s in gevaar kunnen komen. De enorme hoeveelheid meeuwenpoep, geeft het oorspronkelijke voedselarme hoogveenmilieu grote problemen. Het water wordt té voedselrijk. Minder hoge waterstand betekent minder meeuwen maar dan komen de broedplekken van de flamingo’s hoger te liggen en kunnen de eieren van de flamingo’s en de jonge flamingo’s gemakkelijk een prooi worden voor vossen, bunzings en andere nestrovers. Vanwege de overtocht van de vos, die enkele jonge flamingo's heeft gedood, is het waterpeil verhoogd en een afrastering om het eiland geplaatst.

De flamingo (Phoenicopterus roseus)

De flamingo (ook wel Europese flamingo, grote flamingo of gewone flamingo genoemd) is de enige inheemse flamingosoort die in Europa in het wild voorkomt. De flamingo broedt vooral in zuid- Europa (de flamingokolonie in Camargue- Frankrijk) en Kazachstan. In Nederland is het een dwaalgast maar in Zwillbrocker Venn broedt de flamingo vanaf maart tot juni.

Het uiterlijk

Het verenkleed is overwegend wit met toefjes roze. De flamingo heeft een extreem lange nek met een stompe gehoekte dikke snavel op een vrij kleine kop. De snavel is roze met zwart aan de punt. De roze poten zijn eveneens extreem lang. De flamingo kan een lengte bereiken van 120 tot 145 centimeter, waarbij de mannetjes groter zijn dan de vrouwtjes. Met recht een grote prachtige vogel!

Voedsel

Het voedsel van de flamingo bestaat uit insecten, kreeftachtigen, wormen, algen en groenvoer.

Habitat

De flamingo leeft in waterrijke gebieden. Zout, zoet of brak water zoals ondiepe kustwateren, meren die ontstaan tussen plas, meer of rivier en land, grote meren en delta’s. Vanaf hun overwinteringsgebieden vertrekken de flamingo’s vanaf eind februari terug naar hun broedgebied. Weersafhankelijk kan dit nog gebeuren tot in april. Vanaf de overwinteringsgebieden in west Afrika, ten oosten van de Middellandse zee en ook vanuit het overwinteringsgebied in Nederland: de Zeeuws-zuid Hollandse Delta. In Nederland broedt de flamingo nog niet maar nét over de Duitse grens met oost Nederland wél: in het Zwillbrocker Venn. De flamingo broedt in kolonies. Het geluid van de flamingo op de grond lijkt op het geluid van een gans en in de lucht zijn het trompetterende geluiden.

De snavel

De grote tweekleurige snavel is vanaf het midden sterk naar beneden gebogen en lijkt een op een kromme haak. De ondersnavel is rogvormig en groter dan de bovensnavel. Tijdens het foerageren woelt de flamingo met de snavel door de modder. De dikke tong zuigt water, modder en voedsel naar de snavel, waar met de tong het water en de modder weer worden uitgeperst en door de randen van de snavel, waar zich lamellen bevinden die dienen als een filter. De voedseldeeltjes blijven dan achter om door te slikken.

Droogte

Na twee droge jaren is het water in 2019 uit het Zwillbrocker Venn verdwenen. Rovers (waarschijnlijk vossen) konden het flamingo-eiland bereiken en roofden de eieren en de flamingo’s vertrokken veel eerder dan in andere jaren zonder nieuw kroost. Om rovers te ontmoedigen is er een twee meter brede gracht gegraven waarin water kan blijven staan. Een volgende maatregel bestaat uit het dieper maken van een deel van de plas in het midden van het Zwillbrocker Venn, wat op z’n vroegst in het najaar van 2020 uitgevoerd kan worden.