Moa: de grootste vogel die in Nieuw Zeeland heeft geleefd

De naam Moa zal niet zo snel iets zeggen. Het is de naam van een grote, niet-vliegende vogel die eens in Nieuw Zeeland heeft gewandeld. Op hoge hoogte keek hij uit over het landschap van Nieuw Zeeland. De moa is op een gegeven moment uitgestorven doordat verschillende jagers waaronder ook de mens de populatie ernstig lieten afnemen. Zijn skelet is nog wel in verschillende musea te bekijken.

De Moa Bekend als fossiel

Volgens archeologen zou de Moa meer dan 2 miljoen jaar geleden in Nieuw Zeeland hebben geleefd, waarbij ze elk leefgebied bewoonden; van de lagere gebieden tot in de hoge bergen. In 1834 vond de handelaar Joel Polack botten van deze vogel. Hij probeerde zijn vondst onder de aandacht te brengen van de wetenschappers van die tijd, maar dit eindigde niet in erkenning van zijn vondst. Zo'n 6 jaar later, omstreeks 1840 werd een vogel erkend door professor Richard Owen die een botfragment had ontvangen van Dr. John Rule. De naam Moa was nog niet officieel erkend. Dit gebeurde pas later, toen er meerdere botfragmenten gevonden werden door onder andere missionaris W. Williams. Hij zond een verzameling botten naar geoloog dr. W. Buckland aan Oxford en schreef hem een brief. Hierin verklaarde hij dat de botten afkomstig waren van dezelfde vogel waarvan de botten reeds in 1839 gevonden waren. Dezelfde vogel die men voorheen nog Dinornis noemde (wat in het Grieks 'enorme vogels' betekent). De vogel die bij de Maori bekend was als Moa.

De Moa

De Moa had veel weg van de kiwi die nu op aarde leeft, alhoewel hij door zijn lange poten ook kan worden aangezien als een voorouder van een struisvogel. De vogel kon tot 200 kilo zwaar worden waarbij hij een lengte van ongeveer 3 meter kon behalen.

Er waren natuurlijk ook soorten Moa's die kleiner waren van postuur (ongeveer de hoogte van een kalkoen). Hoger dan 3 meter werden de Moa's vaak niet, zoals in de bekende fabel over George Pauley. Hij zou namelijk een Moa hebben ontmoet van rond de zes meter hoog, waarbij zowel hij als de Moa zijn weggerend van elkaar na hun ontmoeting, aangezien ze zo erg van elkaar waren geschrokken.

Door de vondst van de beenderen en de plaatsen waar deze gevonden zijn (meestal bij bebossing en vegetatie), is aangenomen dat deze vogels herbivoren waren die zich voedden met de overvloed aan planten die in Nieuw Zeeland te vinden waren. Daarnaast zouden ze zich ook voeden met de bladeren van bomen, twijgen en bessen.

De vogels zouden eens hebben gevlogen, waarbij ze zich later hebben ontwikkeld tot landdieren. Het overvloed aan voedsel waardoor hun lichaamsgewicht en grootte is toegenomen is mede de oorzaak dat deze vogels niet meer vlogen. Qua lichaamsbouw was de vrouwelijke Moa groter dan de mannelijke Moa. Net zoals bij Kiwi's legde het vrouwtje de eieren, maar zat het mannetje op de eieren om deze uit te broeden. De eieren die door de Moa werden gelegd waren fragiel. De schaal was rond de 1,06 mm en de 1,41 mm dik. De Moa groeide binnen 7 jaar op tot volwassene.

De Moa is beschreven als de grootste loopvogel die ooit op onze aarde heeft rondgelopen. Hij voedde zich, plantte zich voort en breidde zich uit tot elf verschillende soorten. Hiervan was de Reuzenmoa de grootste. Deze haalde de hoogte van 3 meter of soms hoger.

Het einde nadert...

De Moa's leefden hun vreedzame leven in isolatie, vaak op plekken waar andere dieren noch mensen ze konden vinden. Vaak diep in de bossen of tussen de hoge struiken, op de hoogste toppen van de heuvels of dicht bij het water waar het land nog ongerept was of bewoond door anderen. Hun leven was ongestoord tot de vijanden kwamen.

Op de eilanden van Nieuw Zeeland was een nieuwe jager aangekomen. De grootste adelaarssoort die ooit geleefd heeft: de Haast's adelaar. Deze vogel, met zijn krachtige vleugels die makkelijk een spanwijdte van 2,6 meter konden behalen, joeg op de Moa als een meesterlijke jager. Maar hij niet alleen. De mensen die in Nieuw Zeeland woonden, de Polynesische mensen die wij nu kennen als Maori, begonnen ook te jagen op de Moa. Zij doodden de vogels voor consumptie. De Moa's die toen nog in grote getale op het eiland aanwezig waren, vormden een grote bron van voedsel voor de Polynesische mensen. Zij doodden hen met speren, maar ook met messen zoals blijkt uit de botten die gevonden zijn (op sommige botten waren namelijk krassen van ijzeren messen te vinden). De Moa's waren een makkelijke prooi voor zijn vijanden doordat zij een geïsoleerd leven leidden en totaal geen angst kenden voor de gevaren om hen heen.

Doordat er zoveel op hen gejaagd werd (rond de tien vogels per week), en de Moa enkel één ei per jaar kon leggen verminderde de populatie drastisch. Toen het klimaat begon te veranderen, door vulkaanuitbarstingen en de jacht, stierf de Moa uit.

Van de kleinere soort staat nu een skelet in museum Naturalis te Leiden.

Lees verder

• Haast's adelaar: de grootste legendarische adelaar ooit