Slangenbeten voorkomen

Gebeten worden door een slang is voor veel mensen een nachtmerrie. Hoe realistisch is die angst? Vrijwel alle slangenbeten komen door zelfverdediging van de slang, verreweg meestal doordat de slang wordt gevangen of gepest. Een enkele keer bijt een slang iemand die op of direct naast hem stapt, of kruipt in een tent of slaapzak. Slangen waarschuwen voor ze bijten door zich groot te maken en geluid te maken. Ze zullen proberen te vluchten als ze de kans krijgen.

Waarom bijt een slang?

Dieren in het algemeen hebben maar een paar redenen om mensen aan te vallen. Zelfverdediging, verdediging van jongen of voedsel, nieuwsgierigheid en het aanzien van de mens voor een prooi zijn voornaamste redenen voor dieren om mensen aan te vallen. Er is geen enkele slangensoort die een volwassen mens als prooi beschouwt en slechts zeer weinig zullen een klein kind kunnen eten. Een slang bijt dus geen mensen omdat hij ze als prooi aanziet.
Slangen staan ook niet bekend als hele nieuwsgierige dieren. Ze zullen een potentieel gevaar niet snel onderzoeken, zeker niet als dat veel groter is dan zij. Ze vallen dus geen mensen aan uit nieuwsgierigheid.
Slangen kennen geen broedzorg, dus verdediging van jongen komt niet ter sprake. Slangen eten hun prooi in korte tijd op, waardoor ze ook dit niet hoeven te verdedigen.
De enige reden die nog overblijft is zelfverdediging. Dit betekent dat een slang alleen bijt wanneer hij zich bedreigd voelt. Een mens kan makkelijk een slang doden, en slangen weten dat. Ze zullen in eerste instantie proberen te vluchten. Sommige slangen vluchten eerder dan anderen, dit is soort en individu afhankelijk. Er wordt aangenomen dat 93% van de slangenbeten komen door pogingen de slang te vangen, te verplaatsen, te doden, te pesten of vast te houden. Zelfs met deze cijfers in beschouwing genomen, zijn slangen wereldwijd nog stukken minder gevaarlijk als auto’s of paarden. De kans op een slangenbeet is dus uitzonderlijk klein.

Wanneer voelt een slang zich bedreigd?

Vangen

Vrijwel iedere slang zal proberen te bijten wanneer hij gevangen of achterna gezeten wordt. Een slang vangen is daarom nooit verstandig. Veel slangen kun je veilig achter de kop vastpakken, maar niet bij alle slangen is dit het geval. Slangen waarvan de tanden flexibel voor in de bek zitten, kunnen zelfs wanneer ze gegrepen worden bijten. Aan de staart vastpakken is al helemaal niet verstandig. Slangen zijn één en al spier en sommige soorten kunnen zichzelf omhoog trekken. Verwacht nooit dat het mogelijk is de slang op tijd los te laten. Bij sommige slangensoorten kan dit, maar anderen kunnen in een fractie van een seconde toeslaan. Zelfs al laat je ze op tijd vallen, ze vallen nog aan voordat ze op de grond terecht komen. Kortom, probeer nooit een slang te vangen of achterna te zitten, zeker wanneer je niet zeker bent van de soort. Dit geld voor alle situaties, ook wanneer iemand is gebeten door de slang.

Erop staan

Slangen zullen voorkomen dat je op ze gaat staan. Ze zullen over het algemeen proberen weg te komen, maar sommige soorten zijn hiervoor te lui. Sommige soorten geven waarschuwingssignalen af wanneer je te dichtbij komt, zoals ‘op gaan staan’, geluid maken en schijnaanvallen. In dit geval is het eenvoudig een slangenbeet te voorkomen door langzaam weg te lopen. Alleen wanneer je doorgaat zal de slang aanvallen. In gebieden met hoge begroeiing waar je slangen verwacht, is het aan te raden stevige schoenen te dragen en op de paden te blijven.

Slang op de foute plaats

Voor veel mensen is een slang in een slaapzak vinden een grote nachtmerrie. Helaas kan het zomaar voorkomen, aangezien slangen warme plekken opzoeken. Ook in een tent of in kleding kunnen ze gemakkelijk kruipen. Om zeker te zijn dat er geen inzit, zou je alles moeten controleren. Dit is in praktijk vaak niet te doen. Zorg daarom in elk geval dat tenten, caravans, kamers et cetera goed zijn afgesloten. Niet alleen de deuren, maar ook de ramen en wanneer mogelijk kasten en tassen.

Welke signalen geven slangen?

Het is al eerder aangegeven, slangen geven doorgaans duidelijk signalen voor ze aanvallen. Ze maken zichzelf groot door omhoog te komen en zichzelf breed te maken in de zogenaamde cobrapositie, hoewel niet alle soorten dit doen. Slangen maken zoveel mogelijk dreigende geluiden, meestal is dit sissen maar ratelslangen bewegen met hun staart waardoor er een ratelend geluid ontstaat. Wanneer dit niet werkt, zullen de meeste slangensoorten schijnaanvallen doen. Ze maken een aanvallende beweging met hun bek gesloten, om zo gif uit te sparen en minder risico te lopen. Uiteindelijk valt de slang aan.
Niet alle slangen geven waarschuwingssignalen af. Sommige vertrouwen op hun schutkleuren en soms is het te laat voor waarschuwingssignalen, bijvoorbeeld wanneer je al praktisch op de slang staat. Daarom kun je er niet honderd procent zeker van zijn dat door juist handelen een slangenbeet voorkomen wordt. Toch kunnen verreweg de meeste slangenbeten voorkomen worden.

Wat te doen bij waarschuwingssignalen

Wanneer een slang waarschuwt is het eenvoudig een beet te voorkomen. De slang waarschuwt immers omdat hij niet wil bijten.
Sta stil slangen bijten zelden stilstaande objecten. Sta daarom eerst stil en bekijk de situatie. Waar is de slang? Heeft de slang een uitweg?
Loop rustig naar achteren vergroot de afstand tussen jezelf en de slang, maar neem je tijd. Wanneer je rent, kun je naar een veilig plek voor de slang rennen. Daarbij kan rennen een instinctieve reactie triggeren. Door rustig te lopen geef je de slang de ruimte en kun je reageren wanneer het gedrag van de slang veranderd.
Neem zoveel mogelijk afstand als de slang nog behoedzaam is door de eerdere reactie, kun je beter uitkijken en een andere kant uitlopen. Neem een omweg en ga zeker niet achter de slang aan.

Lees verder

• Gebeten door een slang, wat nu?
• Alles over slangengif en slangentanden
• Slangen in Nederland en België