Slangen in Spanje: alle giftige en ongiftige soorten

Slangen in Spanje: alle giftige en ongiftige soorten Spanje is een populair vakantieland, waar veel toeristen hun vakantie doorbrengen. Maar het is ook het land van van 14 soorten slangen. Hoewel de meeste van die slangen in Spanje niet giftig zijn, zijn er ook wel degelijk giftige Spaanse slangen. Als je een slang tegenkomt in Spanje, is het dus goed om te weten om welke soort Spaanse slang het gaat. Mocht je ongelukkig genoeg zijn een slangenbeet op te lopen tijdens je verblijf in de Spaanse zon, dan is het bovendien goed te weten hoe je die beet kunt herkennen en genezen.

Giftige slangen en ongiftige slangen in Spanje

Het meest cruciale onderscheid dat je kunt maken als het op slangen aankomt, is dat tussen giftige en ongiftige slangen. Dat is specifiek voor slangen in Spanje niet anders. Als je naar heel Spanje kijkt, dus verspreid over het vasteland en de eilanden, komen er veertien soorten slangen voor. Van deze veertien soorten zijn er zes giftig. Bijna de helft van de slangensoorten in Spanje is dus giftig voor mensen. Vier van die zes giftige Spaanse slangen zijn adders (Viperidae).

Bij het onderscheid tussen giftige en ongiftige slangen moet wel meteen aangetekend worden dat giftige slangenbeten weliswaar in principe dodelijk kunnen zijn, maar dat een giftige slangenbeet maar zeer zelden ook daadwerkelijk dodelijk afloopt.

Ongiftige slangen

Coronella austriaca / Bron: Christian Fischer, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Coronella austriaca / Bron: Christian Fischer, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
Gladde slang (Coronella austriaca)
De gladde slang (Spaans: culebra lisa europea) is een van de meest voorkomende leden uit de familie van gladde slangen (Colubridae). De gladde slang komt in geheel Centraal-Europa voor, en zelfs op minder voor de hand liggende locaties zoals de Engelse en Scandinavische zuidkusten. In Spanje komt deze slang echter haast alleen in het noorden van het land voor. Afgezien van enkele geïsoleerde gevallen leeft de gladde slang uitsluitend ten noorden van de lijn waar Madrid op ligt, maar niet op plaatsen hoger dan 2.750 meter boven zeeniveau.

Hoewel de populatie gladde slangen stabiel en overdag actief is, is deze slang zo schuw dat hij maar zelden opgemerkt wordt. De gladde slang is met 80 centimeter aan de korte kant, en is te herkennen aan de gelijkmatig grijze huid, met een rij bruine vlekken op de rug. Een uniek kenmerk van de gladde slang zijn zijn gele ogen.


Coronella girondica / Bron: Benny Trapp, Wikimedia Commons (CC BY-3.0)Coronella girondica / Bron: Benny Trapp, Wikimedia Commons (CC BY-3.0)
Zuidelijke gladde slang (Coronella girondica)
De zuidelijke gladde slang (Spaans: culebra lisa meridional) is een zusje van de ‘normale’ gladde slang, maar wel een die veel zeldzamer, en met een gemiddelde lengte van 70 centimeter typisch zo’n 10 centimeter korter is. Deze slang kun je overal op het Spaanse vasteland tegenkomen, behalve in het gebied tussen Coruña en Oviedo in het noordwesten van het land.

De zuidelijke gladde slang wordt in delen van Spanje bedreigd door intensivering van akkerbouw. Ze is na zonsondergang actief in steenpartijen en kreupelhout om op hagedissen en gekko’s te jagen, en wordt maar zelden gezien. Wie haar wel ziet, zal merken dat de zuidelijke gladde slang niet bijster veel unieke uiterlijke kenmerken heeft, afgezien van een bijzonder donkere vlek die scherp aftekent tegen een gele snuit.

Hemorrhois hippocrepis / Bron: Gailhampshire from Cradley, Malvern, U.K, Wikimedia Commons (CC BY-2.0)Hemorrhois hippocrepis / Bron: Gailhampshire from Cradley, Malvern, U.K, Wikimedia Commons (CC BY-2.0)
Hoefijzerslang (Hemorrhois hippocrepis)
De hoefijzerslang (Spaans: culebra de herradura) komt in grote delen van Spanje voor, met name in de centrale, zuidelijke en oostelijke regio’s van het land, maar is niet boven 2.500 meter boven zeeniveau waargenomen.

Hoewel een hoefijzerslang normaal gesproken niet langer dan een meter wordt, zijn er enkele gevallen bekend van hoefijzerslangen van anderhalve meter lang. Hij is vrij eenvoudig te herkennen aan de achterkant van de kop, met daarop de hoefijzervormige tekening waaraan hij zijn naam dankt. Deze slang is een meester in aanpassing, en kan zich zowat elk terrein op de grond eigen maken. In Spanje wordt deze slang regelmatig aangetroffen in weilanden, akkers en wijngaarden, maar ook in tuinen op het platteland wordt hij met regelmaat gespot.

Hierophis viridiflavus) / Bron: Jean-Jacques MILAN 12:22, 16 June 2007 (UTC), Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Hierophis viridiflavus) / Bron: Jean-Jacques MILAN 12:22, 16 June 2007 (UTC), Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
Geelgroene toornslang (Hierophis viridiflavus)
De geelgroene toornslang (Spaans: culebra verdiamarilla) komt in Spanje uitsluitend voor in de Pyreneeën en de uitlopers daarvan. Zuidelijker dan de lijn Pamplona - Girona komt de geelgroene toornslang niet voor.

De kleur van deze slang varieert van donkergroen tot zwart. De beschrijving ‘geelgroen’ is ontleend aan de wetenschappelijke naam, en verwijst naar de geelgroene vlekjes bovenop de donkere grondkleur. Een geelgroene toornslang meet gemiddeld anderhalve meter, maar sommige exemplaren worden haast 2 meter. Ze eet hoofdzakelijk knaagdieren en hagedissen, waar ze overdag met een uitzonderlijke snelheid vanuit een beschutte habitat op jaagt.

Natrix maura / Bron: Bernard DUPONT from FRANCE, Wikimedia Commons (CC BY-SA-2.0)Natrix maura / Bron: Bernard DUPONT from FRANCE, Wikimedia Commons (CC BY-SA-2.0)
Adderringslang (Natrix maura)
De natrix maura (Spaans: culebra viperina) behoort tot de ringslangen, die weer tot de familie van de waterslangen behoren. De adderringslang is een uitstekende zwemmer, en wordt vaak in de nabijheid van water (poelen, vijvers, vennen) gezien. Hij komt overal op het Spaanse vasteland voor, en zelfs op Menorca en het westelijk deel van Mallorca, maar nooit boven 2.600 meter boven zeeniveau.

De adderringslang dankt zijn naam aan het feit dat hij wel wat van de adder wegheeft. Beiden worden gemiddeld 70 centimeter, en beiden hebben een huid die koperkleurig aandoet. De adderringslang voedt zich voornamelijk met wat hij in of bij het water kan vinden; visjes en amfibieën. Deze slang jaagt typisch met de kop boven het wateroppervlak, en wordt vaak na de jacht al zonnend gezien op rotspartijen bij het water.

Natrix natrix / Bron: Andreas Eichler, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)Natrix natrix / Bron: Andreas Eichler, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)
Ringslang (Natrix natrix)
Evenals de adderringslang is ook de ringslang (Spaans: culebra de collar) een waterslang. De ringslang staat bekend als een zeer schuwe soort en wordt daarom slechts zelden gespot. Het feit dat de ringslang haast nooit gezien wordt is extra opmerkelijk als je bedenkt dat de ringslang over een enorm uitgestrekt leefgebied heeft, en zelfs in Nederland voorkomt.

Een ringslang kan wel twee meter lang worden. Ze heeft een onopvallende, gelijkmatige bruingrijze kleur, maar kan eenvoudig herkend worden aan de gele banen achter de kop, die zich als een onderbroken ring om de hals sluiten. De ringslang jaagt bij zonlicht en voedt zich vooral met kikkers, padden en visjes.

Trapslang (Rhinechis scalaris)
De trapslang (Spaans: culebra de escalera) kun je overal op het Spaanse vasteland tegenkomen, met uizondering van de meest noordelijke streken. De trapslang is bovendien niet waargenomen boven een hoogte van 2.200 meter.

De trapslang wordt niet langer dan 1 meter 60. Hij is bruingrijs van kleur en heeft twee duidelijk afgetekende donkere strepen die over de lengte van de rug lopen. Bij jongere trapslangen lopen er, ook weer in een donkerdere kleur, kleinere horizontale verbindingsstrepen tussen deze twee lengtestrepen; een tekening die doet denken aan de sporten van een ladder. Hieraan dankt de trapslang zijn naam, ofschoon oudere exemplaren de verbindingsstrepen kwijtraken.

Zamenis longissimus / Bron: © Patrick JEAN  muséum d'histoire naturelle de NantesZamenis longissimus / Bron: © Patrick JEAN muséum d'histoire naturelle de Nantes"., Wikimedia Commons (CC0)
Esculaapslang (Zamenis longissimus)
De esculaapslang (Spaans: culebra de esculapio) is een ongiftige slang die je binnen Spanje alleen in de Pyreneeën en de uitlopers daarvan kunt tegenkomen.

Met een lengte die schommelt rond de 2 meter is dit een van de langere slangensoorten. De esculaapslang heeft een egale groene huid, die rond de buik meer naar geel neigt. Op de flanken van het lijf zitten witte puntjes verspreid. De esculaapslang voelt zich in zowat alle leefomgevingen thuis, en staat bekend om zijn vermogen zich aan te passen aan zijn omgeving. Dankzij de grovere buikschubben kan hij heel behoorlijk klimmen, en het is dan ook niet ongebruikelijk dat hij zich in bomen schuilhoudt.

Gebeten door een ongiftige slang?

Als je gebeten wordt door een van de acht ongiftige soorten slangen in Spanje, dan hoef je dit niet medisch te laten behandelen. Afgezien van het schoonmaken van de wond met een goed desinfecterend middel hoef je verder niets te doen. Natuurlijk moet je bij twijfel wel altijd een arts raadplegen.

Giftige slangen

Veel mensen vinden slangen eng. Toegegeven, slangen zijn en blijven wilde dieren, en daar moet natuurlijk voorzichtig mee worden omgegaan. Aan de andere kant zien we ook erg gemakkelijk over het hoofd dat slangen in beginsel onschuldig zijn, en dat ze nog veel banger zijn voor ons dan andersom. Omdat slangen zo ontzettend schuw zijn, zullen ze zich bij het geringste vermoeden van menselijke nabijheid al verbergen. De kans dat je er een tegenkomt is dus vrij klein, zolang je er niet actief naar op zoek gaat.
In principe kiest een slang er dus voor te vluchten, en potentieel gevaar uit de weg te gaan. Als dat niet meer gaat, verdedigen ze zich meestal op de enige manier die ze kennen: door uit te halen met een beet. Vaak gebeurt dat als een nietsvermoedende wandelaar op of net naast de slang trapt.

Daarnaast moet men niet voorbij gaan aan het feit dat het gif van veel giftige slangen niet sterk genoeg is om mensen te doden. Het is dus verstandig hier een duidelijk onderscheid voor ogen te houden: dat tussen giftige Spaanse slangen die niet gevaarlijk zijn voor de mens, en giftige Spaanse slangen waarvan het gif wel gevaarlijk kan zijn voor ons.

Wat de populatie Spaanse slangen betreft, is alleen het gif van de vier soorten adders (Viperidae) potentieel dodelijk voor de mens.

Giftige slangen in Spanje, maar niet gevaarlijk voor mensen

Twee van de zes giftige slangen in Spanje zijn ongevaarlijk voor mensen. Dit komt met name omdat het gif zich in de achtertanden bevindt, waardoor een beet nooit diep genoeg in een mensenhuid kan doordringen.

Macroprotodon cucullatus / Bron: Gailhampshire, Wikimedia Commons (CC BY-2.0)Macroprotodon cucullatus / Bron: Gailhampshire, Wikimedia Commons (CC BY-2.0)
Mutsslang (Macroprotodon cucullatus)
De mutsslang (Spaans: culebra de cogulla) is een soort slang die binnen Spanje alleen op de eilanden Mallorca en Menorca voorkomt. De slang is echter niet inheems aan die eilanden, maar werd waarschijnlijk rond het jaar 200 meegebracht en uitgezet door kooplieden.

De mutsslang wordt niet langer dan 65 centimeter, en is dus aan de korte kant. Hij heeft een donkergekleurde vlek achter de kop, die wat van een muts wegheeft. Een andere Nederlandse naam voor de mutsslang is dan ook capuchonslang. Het lijf van de mutsslang is bruin tot bruingrijs van kleur, met een rode of bruine buik. Hoewel deze slang dus giftig is, is dit gif te zwak om mensen serieus in de problemen te brengen.

Malpolon monspessulanus / Bron: Diego Delso, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)Malpolon monspessulanus / Bron: Diego Delso, Wikimedia Commons (CC BY-SA-4.0)
Hagedisslang (Malpolon monspessulanus)
De hagedisslang (Spaans: culebra bastarda) leeft overal op het Spaanse vasteland, met uitzondering van de meest noordelijke regionen en gebieden hoger dan 2.000 meter boven zeeniveau. Bijzonder aan de hagedisslang is dat ze zich prima op haar gemak voelt in gecultiveerde gebieden, waar relatief veel menselijke activiteit is.

Gemiddeld wordt de hagedisslang niet langer dan 2 meter. Ze houdt zich op rond zonnige open plekken. Qua kleur is ze het best te omschrijven als groen tot bruin met donkerde tinten, waarbij de buik lichter gekleurd is dan de rug. Het meest bijzondere aan deze slang is haar manier van voortbewegen. Ze is uitzonderlijk snel, en kan zich makkelijker dan andere soorten oprichten. Dat doet ze af en toe om de omgeving te verkennen, of om tegenstanders af te schrikken. Haar giftanden zitten helemaal achterin haar bek, en kunnen daarom in principe geen schade toebrengen aan mensen. Een beet is pijnlijk, en moet altijd aan een dokter getoond worden.

Giftige slangen in Spanje, gevaarlijk voor mensen

Vier van de zes giftige slangen in Spanje zijn in potentie gevaarlijk voor mensen. Dit zijn allemaal adders. Een adder heeft typisch een wat bredere kop, die als een soort driehoek overgaat in zijn lijf.

Vipera aspis / Bron: Orchi, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Vipera aspis / Bron: Orchi, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
Aspisadder (Vipera aspis)
De aspisadder (Spaans: vipera áspid) komt in Spanje uitsluitend voor in de Pyreneeën en de uitlopers van deze bergketen. Hij gedijt dan ook erg goed op grote hoogte, en kan tot wel 3.000 meter boven zeeniveau overleven.

Het is een adder die gemiddeld niet langer dan 80 centimeter groeit. De kleur van een aspisadder is bruinachtig, en op zijn rug zul je donkere strepen aantreffen. Verder valt hij te herkennen aan de bredere randschubben en zijn wat omhoogstaande neus. De aspisadder kiest vaak een combinatie van vegetatie en open plekken als leefgebied.

Vipera berus / Bron: Benny Trapp, Wikimedia Commons (CC BY-3.0)Vipera berus / Bron: Benny Trapp, Wikimedia Commons (CC BY-3.0)
Adder (Vipera berus)
De gewone adder (Spaans: vipera) komt in grote delen van Europa voor, zo ook in Spanje. Overal in Spanje kun je deze giftige slang tegenkomen.

De adder wordt uiterlijk een centimeter of 70 lang, en is vrij gemakkelijk te herkennen aan zijn betrekkelijk korte staart en dikke lijf. Het lijf van de adder kan qua kleur zeer gevarieerd zijn. Vaak is de grondkleur geelbruin tot grijs, maar er zijn ook exemplaren met een rode grondkleur gemeld. Op de rug heeft de adder een karakteristiek zigzagpatroon in een donkere kleur. Aan de bovenkant van de kop heeft de adder een kenmerkende vlek in de vorm van een letter V. Ten slotte is de driehoekige kop met de rode ogen een duidelijke aanwijzing dat het om een adder gaat.

Vipera latastei / Bron: TimVickers, Wikimedia Commons (Publiek domein)Vipera latastei / Bron: TimVickers, Wikimedia Commons (Publiek domein)
Wipneusadder (Vipera latastei)
De wipneusadder (Spaans: vipera hocicuda) is een bedreigde soort adder die ook in heel Spanje voorkomt, met uitzondering van de noordelijke kuststreek en de Pyreneeën. Ze zijn meestal te vinden in rotsformaties, maar ook in bossen, heggen, stenen muren en zelfs de duinen aan de kust.

Ook deze adder wordt met maximaal 75 centimeter niet zo opmerkelijk lang. Het meest in het oog springende kenmerk is de opstaande neus, waar de wipneusadder haar naam aan te danken heeft. De slang heeft een basiskleur die overwegend grijs is, maar hier en daar naar bruin kan neigen. Op die basiskleur zit een onregelmatig zigzagpatroon.

Vipera seoanei / Bron: Benny Trapp, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Vipera seoanei / Bron: Benny Trapp, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
Cantabrische adder (Vipera seoanei)
De Cantabrische adder (Spaans: vipera de Seoane) is een giftige slang die alleen in het noordwesten van Spanje voorkomt. Ten zuiden van de denkbeeldige lijn tussen de steden Vigo en Pamplona komt de Cantabrische adder niet voor.

Deze uiterst giftige slang kan een maximale lengte van 75 centimeter bereiken, maar blijft meestal korter. De Cantabrische adder kan in vier verschillende kleurpatronen voorkomen: met een zigzagpatroon zoals een gewone adder, maar dan tegen een meer beige basiskleur, met een patroon van twee strepen, egaal bruinachtig zonder tekening, en met een gefragmenteerd zigzagpatroon. Het is dus niet eenvoudig deze specifieke adder te identificeren, en voorzichtigheid is dus geboden. De Cantabrische adder jaagt het liefst in de nabijheid van bossen en water.

Slangenbeten voorkomen, herkennen en genezen

Voorkomen
Een gewaarschuwd mens telt voor twee, en wie zich een beetje voorbereidt, dringt de kans om door een slang gebeten te worden drastisch terug. Vooral liefhebbers van natuurwandelingen doen er verstandig aan een aantal voorzorgsmaatregelen te treffen; slangen worden namelijk het meest waargenomen in de lente en zomer in de bergachtige, beboste gebieden van het Spaanse binnenland, periodes en gebieden die zeer in trek zijn bij wandelaars.
  • Draag dichte schoenen. Als je schoenen draagt zonder openingen, heeft de slang logischerwijs geen kans je direct in je huid te bijten
  • Als je zwaardere voetstappen zet dan je normaal zou doen, vergroot je de kans dat de slang je hoort aankomen. Omdat de slang trillingen in de bodem voelt geeft je hem voldoende tijd om voor je te schuilen.
  • Blijf weg van opgestapelde steenpartijen en dicht struikgewas. Dit zijn geliefde schuilplaatsen voor veel slangen.

Herkennen
Hoe zorgvuldig je je ook voorbereidt, een ongeluk zit in een klein hoekje, en je kunt door niets meer dan domme pech toch door een slang gebeten worden. Soms zul je dat niet eens merken. Een beet van een ongiftige slang hoeft namelijk niet per se pijn te doen. Als je de kenmerkende puntjes niet in je huid zou zien, zou je denken dat er niets aan de hand was.

Een beet van een giftige slang zul je wel degelijk voelen, zelfs als er geen gif is vrijgekomen, zoals in de regel het geval is. Is er wel gif vrijgekomen, dan zul je merken dat de wond binnen een tijdsbestek van 10 minuten opzwelt. Pas een half à anderhalf uur na de beet steken meer merkbare symptomen de kop op: algehele misselijkheid, braken, diarree, hartkloppingen, en zelfs flauwvallen.

Genezen
Elk jaar sterven in Europa een geschatte 50 mensen aan de gevolgen van slangenbeten. Hiervan komen gemiddeld 3 tot 6 gevallen voor in Spanje. Dit aantal is relatief laag dankzij de medische voorzieningen in Spanje.

Het slachtoffer van de slangenbeet moet passende medische hulp krijgen om te genezen. Hij of zij moet proberen de rust te bewaren, en als dat kan gaan liggen, maar dan wel op zo’n manier dat de beet op een lagere plek is dan het hart. Medische spoedhulp is Spanje altijd en overal te bereiken met het alarmnummer 112.

Natuurlijk kan het even duren voor de vereiste hulp ter plaatse is. In tussentijd blijft het vooral zaak rustig te blijven en waar mogelijk de hartslag van het slachtoffer op gang te houden. Dat kun je door door het slachtoffer te laten drinken. Verder kun je op dat moment niet veel meer voor het slachtoffer betekenen, en is het vooral zaak niet in een van de volgende valkuilen te trappen:
  • Je mag niet snijden in de wond
  • Je mag de beet niet uitzuigen, of het gif op een andere manier proberen vrij te krijgen
  • Je mag het gebeten lichaamsdeel niet afknellen
  • Je mag geen tegengif toedienen voordat er een dokter ter plekke is

Lees verder

© 2018 - 2024 Salo, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Werkstuk slangen voor kinderenWerkstuk slangen voor kinderenEen spreekbeurt maken is voor de meeste kinderen best moeilijk, zeker als het de eerste is. Laat het kind een leuk onder…
Gifslangen en hun beetGifslangen en hun beetGifslangen zijn vooral gevaarlijk voor reizigers die in gebieden komen waar gifslangen voorkomen, maar ook voor liefhebb…
Wonen in SpanjeVeel Nederlanders emigreren naar Spanje omdat het een geweldig land is. Maar waar krijg je allemaal mee te maken als je…
Slangen in GambiaSlangen in GambiaGambia is een populair vakantieland waar veel toeristen heen gaan, maar waar ook veel buitenlanders permanent of semi-pe…

Taiwanese rattenslang vestigt zich mogelijk in Hasseltnieuws uitgelichtTaiwanese rattenslang vestigt zich mogelijk in HasseltBelgië kent drie inheemse slangensoorten. De adder, de gladde slang en de ringslang zijn de enige soorten die in ons rel…
De zeekrokodil, de grootste krokodil op aardeDe zeekrokodil, de grootste krokodil op aardeDe zeekrokodil is de grootste krokodillensoort op aarde. Hij behoort tot de meest agressieve krokodillensoorten. De zeek…
Bronnen en referenties
Salo (28 artikelen)
Laatste update: 15-06-2020
Rubriek: Dier en Natuur
Subrubriek: Reptielen
Bronnen en referenties: 18
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.