Wat is een reptiel en hoe herken ik een reptiel?

Reptielen hebben een aantal specifieke kenmerken waarmee zij zich onderscheiden van andere diersoorten. Ze komen grotendeels in warme gebieden voor waarbij ze handig gebruik maken van de zon. Wanneer de zon te fel is gaan ze op zoek naar een schuilplaats. Een aantal soorten hebben bepaalde eigenschappen waarmee ze hun overlevingskansen vergroten. Hiermee kunnen ze roofdieren ontwijken. Hiernaast zijn reptielen speciaal gebouwd om effectief op jacht te kunnen gaan naar prooidieren. Welke reptielen komen in Nederland voor? Wat zijn de meest bekende soorten en welke zijn minder bekend? Waar zijn de dieren gedurende de dag te vinden?

Wat is een reptiel?

• De oorsprong
• Classificatie
• Hoe ziet een reptiel eruit?
• Op wat voor plekken komen reptielen voor?
• In welke gebieden komen reptielen voor?
• Een unieke eigenschap

De oorsprong

De eerste reptielen ontstonden zo'n 315 miljoen jaar geleden. Wetenschappers vermoeden dat ze van amfibieën afstammen. Volgens de wetenschappers ontstonden reptielen al "vrij snel" na het ontstaan van de eerste amfibieën. Reptielen zijn koudbloedige dieren. Dit betekent dat de dieren niet hun eigen temperatuur kunnen regelen. Hierdoor is hij geheel afhankelijk van de zon om warm te kunnen blijven. Dit is tevens de voornaamste reden waarom ze grotendeels in warme gebieden voorkomen.

Classificatie

Reptielen kunnen in verschillende categorieën opgedeeld worden. De meeste soorten zijn redelijk bekend, echter bestaan er enkele exemplaren die veel minder bekend zijn. De volgende dieren zijn de meest bekende reptielen:

• Hagedissen
• Krokodillen
• Schildpadden
• Slangen

De wormhagedis en brughagedis zijn minder bekende reptielensoorten. De brughagedis is een reptiel die lijkt op een normale hagedis. Ondanks de overeenkomsten wordt het dier apart geclassificeerd. Zijn schedel heeft namelijk veel overeenkomsten met prehistorische diersoorten. Hierdoor wordt hij ook wel een "levend fossiel" genoemd. De wormhagedis lijkt op een combinatie tussen een worm en slang. Het dier heeft dezelfde ribbels en soms dezelfde kleur als een worm. Zijn kop is meer vergelijkbaar met een slangenkop. Dit komt vooral door zijn ogen die nét zichtbaar zijn.

Hoe ziet een reptiel eruit?

Een reptiel heeft schubben op zijn huid. Hierdoor voelt zijn huid grof aan. Het komt regelmatig voor dat zijn huid gecamoufleerd is. Reptielen zoals de kameleon kunnen zelfs hun eigen schutkleur bepalen. Hierdoor kunnen roofdieren en prooidieren de kameleon eenvoudig over het hoofd zien. Dit zorgt ervoor dat hij een verrassingsaanval kan doen. Hiernaast is de kans daardoor kleiner dat hij zelf ten prooi valt. Veel reptielen hebben de mogelijkheid om hun omgeving nauwlettend in de gaten te houden.

Bijzondere ogen

Reptielen hebben bij de ogen een zogenaamde "spectaculum". Hierdoor hoeft het dier niet met zijn ogen te knipperen. Het verschil in wat reptielen kunnen waarnemen is groot. Slangen kunnen bijvoorbeeld een beperkt hoeveelheid kleuren zien. Ze kunnen echter wel infrarood waarnemen. Hagedissen kunnen daarentegen een hoog aantal kleuren interpreteren. In vergelijking met zoogdieren hebben reptielen andere cellen in de iris. Ze bevatten namelijk gladde spiercellen. Hiernaast zijn de pupillen meer ovaal van vorm ten opzichte van zoogdieren.

Op wat voor plekken komen reptielen voor?

De dieren gaan tijdens de middag op zoek naar schaduw. Dit gebeurt wanneer de zon het hoogst staat en het felst is. Hagedissen verbergen zich hierdoor een groot gedeelte van de dag onder rotsen en stenen. Sommige reptielen zoals schildpadden graven zichzelf in. Reptielen zoeken de zon opnieuw op wanneer de zon wat minder fel is. Hierdoor wordt hun lichaam warmer zodat ze de warmte-energie in de nacht kunnen gebruiken.

In welke gebieden komen reptielen voor?

De meeste reptielen komen in landen voor waar een tropische of subtropische klimaat heerst. Een reptiel is namelijk afhankelijk van het warme klimaat om te kunnen overleven. Deze landen liggen grotendeels rondom de evenaar. Zelfs in Nederland zijn er een aantal inheemse reptielensoorten te vinden. De slangen en hagedissen die in Nederland voorkomen zijn echter zeldzaam. In totaal zijn er slechts drie slangensoorten en vier hagedissoorten die in Nederland voorkomen. De meeste van deze dieren zijn grotendeels in het oosten en zuiden van het land te vinden.

Een unieke eigenschap

Wanneer een reptiel zijn ledematen verliest groeien ze na verloop van tijd weer terug. Dit wordt ook wel regeneratie genoemd. Hiermee worden zijn overlevingskansen vergroot. Zijn staart kan echter niet geheel teruggroeien. Tijdens een aanval van een roofdier zorgt het reptiel dat hij zijn eigen staart verliest. Hierdoor valt de aandacht van de roofdier op zijn staart. Deze afleidingsmanoeuvre doet hij door zijn eigen staart te breken met een bepaalde beweging. Omdat zijn spieren de aderen rondom dit gebied afknijpen verliest hij weinig bloed. Na verloop van tijd groeit zijn staart maar deels terug. Dit heeft te maken met zijn staartwervels die niet terug kunnen groeien. Als gevolg hiervan ziet zijn staart er nu anders uit.