Prehistorische reuzen: Tylosaurus

Tyrannosaurus Rex staat algemeen bekend als hét landroofdier van de late Krijttijd. Met een lengte van meer dan 12 meter en een enorme bek met scherpe tanden moet het een afschrikwekkend monster zijn geweest. Dat hij tot de verbeelding van veel mensen spreekt, kunnen we afleiden uit het feit dat we hem regelmatig tegenkomen in allerlei media. Een stuk minder bekend, maar minstens zo angstaanjagend, is een aquatische tijdgenoot van T-Rex: de gigantische mosasauriër Tylosaurus.

Mosasauriërs vs. pliosauriërs

Mosasauriërs waren grote zeereptielen die leefden tijdens het Krijt, een periode van 145 miljoen tot 66 miljoen jaar geleden. Ze hebben veel weg van de al eerder uitgestorven pliosauriërs, maar er zijn enkele wezenlijke verschillen. Een pliosaurus heeft een langere nek, een kortere staart en grotere vinnen dan een mosasaurus. Ze maakten vooral gebruik van die grote vinnen om zich voort te bewegen. Mosasaurïers zijn een stuk gestroomlijnder door hun smalle, puntige kaken, korte nek en kleinere vinnen. Voor het zwemmen gebruikten ze met name hun veel langere staart. In algemene zin kun je zeggen dat een pliosaurus meer op een reptiel lijkt en een mosasaurus er wat visachtiger uitziet.

De lengte van mosasauriërs varieerde nogal. De kleine Dallasaurus was minder dan een meter lang, maar over het algemeen waren ze al snel groter dan vier meter.

En de winnaar is...

Tylosaurus was met een lengte van 15 meter de grootste mosasauriër van allemaal, waarmee hij aan de top van de voedselketen stond. Als zodanig waren er waarschijnlijk weinig dieren die niet op zijn menu stonden. Dit blijkt onder andere uit de fossiele maaginhoud die van deze gigant is aangetroffen en die onder andere bestond uit vissen, haaien, vogels, grote zwemmende reptielen zoals plesiosauriërs en zelfs andere mosasauriërs.

Jachttechnieken

Hoewel Tylosaurus grote tanden en krachtige kaken had, waren dat waarschijnlijk niet zijn primaire aanvalswapens. De voorste delen van zijn kaken hadden namelijk maar weinig tanden. Daarnaast had hij een keiharde en sterke snuit - veel sterker dan die van andere zeereptielen. Sommige fossielen van Tylosaurus laten op die plek drukschade zien die waarschijnlijk het gevolg was van een harde botsing. Dit wijst erop dat hij brute kracht gebruikte om zijn prooi op volle snelheid te rammen. In lang niet alle gevallen zou het slachtoffer meteen dood zijn, maar wel verdoofd, zodat het grotendeels bewegingsloos in het water zou liggen. Vervolgens was het een koud kunstje om het weerloze dier te verorberen. Deze tactiek zou vooral effectief zijn geweest tegen andere zeereptielen, als die naar de oppervlakte moesten komen om te ademen.

Ondanks die effectiviteit moet de uitvoering ervan voor Tylosaurus wel een delicate combinatie van geduld en timing zijn geweest. Zijn prooien waren immers vrijwel zeker allemaal kleiner en wendbaarder dan de enorme mosasauriër. Als die hem zouden zien aankomen, hadden ze waarschijnlijk een goede kans om te ontsnappen. Voor het behouden van het verrassingselement lijkt het dus logisch dat Tylosaurus zijn daghap van onderen aanviel.

Verwantschap

Tylosaurus had een flexibele kop met scharnierende kaken die hij ver open kon sperren, net zoals een slang. Daarmee kon hij zelfs grote prooidieren in een keer door slikken. Wetenschappers dachten lang dat mosasauriërs zoals Tylosaurus verwant waren aan slangen, maar de laatste jaren is uit onderzoek gebleken dat ze dichter bij varanen, een groep hagedissen, staan.

Uitsterven

Tylosaurus en zijn soortgenoten waren uitermate succesvolle roofdieren. Ze heersten 20 miljoen jaar over de wereldzeeën, totdat ze tegelijk met de dinosauriërs uitstierven. De meest geaccepteerde theorie over deze uitstervingsgolf is een enorme meteorietinslag die 66 miljoen jaar geleden plaatsvond en waarvan de krater is teruggevonden in de golf van Mexico.

Feiten

• Naam: Tylosaurus is Grieks voor 'knobbelhagedis', een naam die hij kreeg vanwege zijn verharde snuit
• Classificatie: Animalia - Chordata - Reptilia - Squamata - Lacertilia - Anguimorpha - Mosasauridae
• Vindplaats: Canada, Verenigde Staten
• Lengte: Maximaal 15 meter
• Soort eter: Carnivoor
• Leefde tijdens: Het late Krijt, 72 - 66 miljoen jaar geleden