De kleinste kameleonsoort ter wereld: Brookesia Micra

Wanneer men denkt aan reptielen, komen vaak als eerst de grote, gevaarlijke en agressieve reptielensoorten in hen op zoals de krokodil, slangen zoals de anaconda en varanen. Dit zijn de diersoorten die mensen niet graag willen tegenkomen en wanneer ze er één tegenkomen willen ze het liefst zo hard mogelijk er van wegrennen. Er bestaat echter een reptielensoort waarvoor je niet bang hoeft te zijn en ook niet weg van wilt rennen. Dit is de Brookesia Micra.

(Fysieke) kenmerken

De brookesia micra is de kleinste kameleonsoort en daarmee ook het kleinste reptiel ter wereld die tot zover bekend is. ‘Mirca’ is afgeleid van het Oud-Griekse woord ‘mikros’ en dit betekent ‘klein’. Een zeer toepasselijke naam dus. Deze kameleonsoort is uit het geslacht kortstaartkameleons. Het reptiel werd voor het eerst ontdekt in 2003 en omschreven in 2012 door het onderzoeksteam (bestaande uit Amerikaanse en Duitse onderzoekers) die geleid werd door Frank Glaw. Glaw en zijn collega’s hebben in totaal acht jaar expedities gedaan in de bossen van Madagascar, omdat het gebied nog niet goed onderzocht is en het zeer mogelijk is dat hier vele nieuwe diersoorten leven. Het is dus een vrij nieuw ontdekte diersoort. Tijdens de expedities werden er ook nog drie andere kameleonsoorten ontdekt in 2003 en 2007: de brookesia tistis, brookesia confidens en de brookesia desperata. Van deze vier soorten heeft de brookesia micra de kortste staart en de relatief grootste kop.

De kleine kameleon heeft kan een totale lengte bereiken van negenentwintig millimeter. Vrouwtjes zijn bij deze diersoort over het algemeen groter dan de mannetjes: de lichaamslengte (dus zonder staart) is bij vrouwtjes gemiddeld twintig millimeter, terwijl mannetjes slechts een lichaamslengte hebben van zestien millimeter. Het reptiel is zo klein, dat het met gemak kan staan op het kopje van een lucifer. Ook zijn mannetjes van vrouwtjes te onderscheiden doordat de staart van de mannetjes iets dikker is dan die van de vrouwtjes. De brookesia micra heeft een bruinige kleur met een beigekleurige oppervlak rond de ogen. De staart is oranjekleurig en verloopt naar een meer gelige kleur aan het uiteinde van de staart. De jongere kameleons hebben minder kleurvariatie in hun staart: ze missen de oranje kleur in hun staart. Net zoals andere kameleonsoorten veranderen de kleuren van de brookesia micra ook in stresssituaties: de rug verandert naar een lichtgrijze kleur, krijgt de rest van het lichaam donkerbruine vlekken en worden de zijkanten van de staart geheel geel. In tegenstelling tot de andere kameleonsoorten kan deze kleine kameleon zijn kleuren niet verder aanpassen aan de omgeving. De twee voorpoten van het dier hebben ieder drie tenen en de achterpoten hebben elk vijf tenen waardoor zij goed grip hebben. Hun staart kunnen zij gebruiken als een vijfde been: ze krullen hun staart naar beneden waardoor het extra stabiliteit geeft.

Leefomgeving

Tot nu toe is het bekend dat deze kameleonsoort alleen op het kleine eilandje Nosy Hara ten noorden van Madagaskar in de provincie Antsiranana in de bossen leeft. Madagascar staat bekend om zowel vele zeldzame gigantische diersoorten, als zeldzame dwergdiersoorten. De brookesia micra deelt het eiland bijvoorbeeld ook met de grootste kameleonsoort ter wereld die wel zeventig centimeter lang kan worden. Omdat de kleine kameleon alleen in één specifiek gebied voorkomt, wordt er verondersteld dat dit dier een voorbeeld is van eilanddwerggroei. Dit is het fenomeen waarbij een (populatie van een) soort in de evolutie kleiner wordt qua lichaamsgrootte. Dit fenomeen vindt in dit geval plaats op een klein en gesloten ecosysteem (namelijk een eiland), vandaar deze term. Deze eilanddweggroei is het gevolg van een aanpassing aan langdurig veranderde omstandigheden in de leefomgeving, bijvoorbeeld: de grotere diersoorten waarmee zij zich normaal gesproken voeden raken extinct en daardoor moeten de organismen zich aanpassen aan het beschikbare voedsel (kleinere organismen) door hun eigen omvang aan te passen. Ook het verdwijnen van vijanden in de leefomgeving is een belangrijke factor die meespeelt bij het ontstaan van (eiland)dwerggroei. Volgens de onderzoeker John Köhler is de brookesia micra zeer gevoelig voor uitsterven, omdat het dier in een gebied leeft waar sprake is van illegale boomkapping waardoor hun leefomgeving wordt aangetast. De kameleon zal dan geen plek meer hebben om te jagen en te slapen en zal dus uiteindelijk kunnen uitsterven.

Gedrag & voeding

De brookesia micra is voornamelijk overdag actief en leeft dan op de grond die bestaat uit rotsen en droge woudbladeren. ’s Nachts slaapt de kleine kameleon op de takken van planten op vijf à tien centimeter hoogte. Wanneer je het dier zoekt, moet je dus vooral laag bij de grond kijken en ’s nachts, omdat ze dan makkelijker te vinden zijn en makkelijk te pakken zijn. Ze bewegen dan namelijk niet. De kameleon gaat overdag opzoek naar voedsel. Het jaagt op insecten en eet mijten. Echt camoufleren hoeft het dier niet: zijn eigen kleur komt al aardig overeen met zijn omgeving. Wel heeft de kleine kameleon net zoals andere kameleonsoorten twee ogen aan elke zijde van het hoofd die onafhankelijk van elkaar kunnen bewegen. Hierdoor kan het dier goed om zich heen kijken wanneer het jaagt op zijn prooi. Het voedsel vangen ze razendsnel met hun tong. Wanneer ze gestoord worden, doen deze kameleons alsof ze dood zijn zodat ze op de bladeren in hun omgeving lijken.

Lees verder

• De kleinste apensoort ter wereld: Pygmee-oeïstiti
• De kleinste octopussoort ter wereld: Octopus Wolfi
• De kleinste slangensoort ter wereld: Leptotyphlops Carlae