Woestijn, uitgestrekte vlakten

Woestijnen zijn uitgestrekte vlakten met onvruchtbare grond waar dus bijna geen bomen en planten kunnen groeien. Naast grote zandvlakten bestaat een woestijn ook uit grote rotspartijen en grind. Het woord woestijn komt van het oude woord ‘woestine’. Dat betekent ‘woest’. Er is namelijk ook veel – woeste – wildernis te vinden in de woestijngebieden. Rondom de Sahara-woestijn leven bijvoorbeeld wilde dieren zoals een leeuw of olifant.

Zand en rotsen

Bij het woord woestijn wordt vaak aan grote zandvlakten gedacht. Dit is echter niet helemaal waar. Een voorbeeld is de Sahara-woestijn: deze woestijn bestaat maar voor 20 procent uit zand. De rest van het gebied bestaat uit grote rotspartijen en grind. De wind heeft er vrij spel doordat die nauwelijks wordt tegengehouden. Hierdoor zijn er gebieden met zandbanken maar ook gebieden die helemaal kaal zijn omdat het zand er vanaf is ‘geschraapt’. Zand kan ook van de rotsen komen. Door de hitte, de wind en de regen (af en toe) verweert het gesteente namelijk. Het gesteente zet zich uit bij hitte en krimpt bij kou. Op den duur knalt het dan uit elkaar en blijven er steeds kleinere stukjes rots over. De wind sorteert de stukjes rots op grootte. De kleinste stukjes waaien weg en de grotere blijven liggen, maar slijten ook op den duur, waardoor ze kleiner worden. Het is dan weer gemakkelijker voor de wind om de stukjes weg te blazen. Uiteindelijk zijn de rotsstukjes zo groot als een zandkorrel.

Droogte

Door de droogte zijn er kale vlakten ontstaan die woestijnen worden genoemd. Omdat de lucht extreem warm is haalt die de vocht uit de bodem. Hierdoor wordt de grond erg droog. De hete lucht wordt afgevoerd en voorbij de woestijn koelt de lucht af en ontstaan er wolken. Uiteindelijk lozen de wolken al het water dat ze dragen en vervolgens begint het proces weer van voor af aan. In een woestijn regent het gemiddeld minder dan 25 centimeter per jaar. Ter vergelijking met Nederland: hier regent het gemiddeld 80 centimeter per jaar. Mocht het een keer in de woestijn regenen, dan is het wel meteen raak: een enorme hoosbui maakt de grond nat en er ontstaan zelfs rivieren. Omdat er geen wolken boven de woestijn hangen, heeft dit grote gevolgen voor de temperatuur. De wolken houden overdag namelijk zonnestralen tegen en ’s nachts als het afkoelt houden ze de warmte vast. Doordat er haast geen wolken zijn in de woestijn is het er overdag extreem heet en ’s nachts erg koud. Een voorbeeld is de Gobi-woestijn. In de winter is het er overdag meer dan 50 graden en ’s nachts kan het er maar liefst 40 graden vriezen.

Oasen en andere natuur

Hoewel een woestijn voornamelijk uit zand en rotsen bestaat, is er op sommige plaatsen ook groen te vinden. Een bekend voorbeeld is de oase. Oasen ontstaan op plekken waar het grondwater omhoog komt. Dat water is eerst ergens anders uit de lucht gevallen. Het zakt naar de grond en stroomt naar het laagste punt. Bij dit laagste punt komt het water aan het oppervlakte. Bij een oase kan van alles leven: palmbomen, dieren en sommige woningen van rijke woestijnbewoners. Op andere plaatsen waar veel regen valt is ook natuur te vinden en er leven dieren. Zelfs op de écht droge plaatsen groeien planten, zoals de cactus. Een cactus kan namelijk jaren zonder regen omdat hij het vocht in de bladeren bewaart. Als er een bui valt, zuigt de cactus zoveel mogelijk water op. De planten in de woestijn kunnen wel wortels hebben van 40 meter lang. Hiermee kunnen ze het beetje water dat ze vinden opslurpen.

Sahara-woestijn

De grootste woestijn is de Sahara met een oppervlakte van ongeveer 8,6 miljoen km². Deze woestijn breidt zich ieder jaar uit naar het zuiden. Honderden hectaren grond veranderen in droge, onvruchtbare gebieden. Dit ligt voornamelijk aan de natuur zelf. Als het namelijk weinig regent en er zijn grote droge perioden, dan droogt het land vanzelf uit en heeft de woestijn de kans om te groeien. Maar als het klimaat weer wat beter wordt, kan de woestijn zich ook weer terugtrekken. De grootte van de woestijn heeft dus voor een groot deel met het klimaat te maken.

Nomaden

Volgens sommigen is niet alleen de natuur schuldig aan de verwoestijning, ofwel het uitbreiden van de woestijn. Ook de mens speelt hierin een grote rol volgens hen. De gebieden aan de rand van de woestijn lopen het meeste gevaar in woestijn te veranderen. De grond is er namelijk nog vruchtbaar en er valt nog een beetje regen. Doordat deze gebieden dus erg kwetsbaar zijn moeten ze eigenlijk met rust worden gelaten. Nomaden zijn volkeren die in groepen door de woestijn zwerven. Zij laten hun vee meestal op de kwetsbare gebieden aan de rand van de woestijn grazen. Ze ploegen het land om voor de verbouwing van voedsel. Hier zit het nadeel: als de planten nog niet zijn ontkiemd, heeft de wind vrij spel zodat het bovenste vruchtbare laagje van de bodem wordt weggeblazen. Het gevolg is dat de plantjes klein zijn en weinig opleveren, waardoor de nomaden weer verder trekken naar andere gebieden. Ze laten daarnaast ook nog eens een kaal en onvruchtbaar gebied achter.

Integrated Soil and Waterconservation

De boeren die rond de woestijnen wonen, gaan vaak slecht om met de vruchtbare gebieden. Hierdoor veranderen grote gebieden vruchtbare grond in enorme zandvlakten. De boeren weten vaak niet hoe ze met de grond om moeten gaan rondom de woestijn. Omdat ze weinig geld verdienen, zijn ze afhankelijk van de landbouw en dus van die vruchtbare grond. Het Integrated Soil and Waterconservation project maakt de boeren bewust van de schade die ze aanrichten. Hierbij verbeteren de boeren hun technieken en het bodem- en watergebruik. De kennis geven ze door aan andere boeren. Hierdoor kunnen ze de opbrengst vergroten, de kwaliteit van de grond verbeteren en besparen ze water. De boeren worden vaak verhuisd naar minder kwetsbare gebieden waardoor de kwetsbaarste gebieden de kans krijgen zich te ontwikkelen. Na verloop van tijd kunnen er weer planten en dieren leven. Door die plantengroei komt er meer vocht in de lucht en regent het vaker. Zo kunnen er weer meer planten en dieren groeien en dringt de natuur de woestijn beetje bij beetje terug.