Soorten vulkanen

Er zijn 1500 vulkanen op aarde en ondanks het feit dat ze allemaal verschillend zijn, worden er een aantal soorten onderscheiden. De meest voorkomende zijn de schildvulkanen, stratovulkanen en stratovulkanen met caldera. Vulkanen komen voornamelijk voor in de omgeving van plaatranden. De grootste concentratie van vulkanen is te vinden in de gordel rond de Grote Oceaan. Dit wordt ook wel de 'vuurgordel' of 'Ring of Fire' genoemd.

Schildvulkaan

Mauna Loa is een duidelijk voorbeeld van een schildvulkaan. Het bevindt zich op Hawaï en is verkozen tot de grootste vulkanische structuur ter wereld.

Uitzicht

Schildvulkanen zijn breed en plat. De flanken hebben een geringe hellingsgraad, maar de berg kan wel een grote hoogte bereiken. De Mauna Loa bijvoorbeeld, heeft een hoogte van tien kilometer en een breedte van honderdtwintig kilometer.

Voorkomen

De meeste schildvulkanen komen voor bij opbouwende plaatranden. Ze zijn echter ook te vinden bij hotspots die zich onder de oceanische en continentale plaat bevinden. De continentale plaat moet dan wel breken.

Lava

De balastische lava die uit een schildvulkaan stroomt, is dun en vloeibaar. Dit komt vooral omdat het magma dat uit de asthenosfeer wordt gevoerd, minder kwarts bevat. De uitbarstingen zijn daarom geregeld, maar niet explosief. De vloeibare lava hoopt zich niet op in de vulkaan en kan er op elk moment gemakkelijk uitvloeien. Soms komt het voor dat de druk in de magmakrater stijgt en er een lavafontein ontstaat. Dit vormt gelukkig geen gevaar voor de omgeving. Lava dat aan de oppervlakte komt, kan lange afstanden afleggen en droogt niet onmiddellijk op aan de vulkaankrater. Dit is de reden waarom een schildvulkaan eerder breed dan hoog is.

Stratovulkaan

De stratovulkaan is de meest voorkomende vulkaantype op aarde. Een goed voorbeeld is de wereldberoemde Etna aan de oostkust van het Italiaanse eiland Sicilië. De laatste uitbarsting van de Etna vond plaats in december 2013.

Uitzicht

Stratovulkanen zijn opgebouwd uit verschillende lagen gestolde lava en pyroclastisch materiaal. Het heeft de vorm van een kegel met een steile helling en aan de top kan een laag eeuwenoude sneeuw liggen.

Voorkomen

Stratovulkanen komen op heel wat plaatsen voor. Meestal zijn ze te vinden bij afbrekende plaatranden en subductiezones, maar ook bij hotspots die de continentale plaat doen smelten. Door de beweging van de platen, kunnen de oceanische en continentale korst tegen elkaar botsen. Omdat de oceanische korst zwaarder is, zal ze bij een botsing onder de continentale korst kruipen en smelten in de asthenosfeer. Het hete magma zal zich een weg naar de oppervlakte banen door de pas gevormde berg, de stratovulkaan.

Lava

De lava van een stratovulkaan is taaivloeibaar. Dit komt omdat het magma gevormd wordt door het smelten van de oceanische korst die immers veel kwarts bevat. De uitbarstingen van een stratovulkaan zijn zeer explosief en gevaarlijk voor de omgeving. De explosie ontstaat doordat de stoom en gas zich moeilijk een weg naar buiten kunnen banen. De druk stapelt zich op en er volgt een hevige uitbarsting.

Stratovulkanen zijn onvoorspelbaar. De vulkaan kan honderden jaren niet actief zijn tot het op een dag ontwaakt en voor heel wat opschudding zorgt. Kilimanjaro bijvoorbeeld, is een stratovulkaan die ondertussen al 314 jaar slaapt. De laatste uitbarsting vond plaats rond het jaar 1700.

Stratovulkaan met caldera

Caldera is een ander woord voor een verdwenen vulkaankegel. Het magma van een stratovulkaan kan zo viskeus zijn dat er geen lava uit de vulkaan kan vloeien. Het hoopt zich op, waardoor de druk op de vulkaankegel stijgt en er een uitbarsting ontstaat. Na zo'n harde explosie stort het centrale deel van de vulkaan in en ontstaat er een caldera die meestal volloopt met water. Dit noemt men dan een kratermeer of een maar. Een voorbeeld van een caldera is de Bolsenameer ten noorden van Rome.