Zwerfafval in de natuur: milieuvervuiling of valt het mee?

We gooien over het algemeen allemaal wel eens een appel of een bananenschil in de bosjes of langs de kant van de weg. Lekker makkelijk, toch? En het meeste van wat we gebruiken is toch gemaakt van producten uit de natuur, dus het zal vast geen kwaad kunnen om het daaraan terug te geven? Het lijkt in ieder geval duidelijk dat plastic flessen langer aan de kant van de weg blijven liggen dan bijvoorbeeld natuurlijke afvalresten. Wat voor probleem veroorzaakt zwerfafval en hoeveel tijd kost het eigenlijk voordat zwerfafval afgebroken en verteerd is? Is er werkelijk sprake van grote milieuvervuiling of valt het allemaal misschien wel mee?

Wat is zwerfafval?

Het lijkt de normaalste zaak van de wereld om voedsel weg te gooien langs de kant van de weg. Naast (verpakkingen van) voedsel vinden we ook veel andere soorten afval in de natuur. Denk aan vuilniszakken vol met huisafval, blikjes en flesjes, sigaretten en bijvoorbeeld kauwgom. We spreken van zwerfafval wanneer het afval door mensen is weggegooid of achtergelaten op een plek anders dan een afvalbak of een ander specifiek verzamelpunt voor afval.

Gevaar van zwerfafval: milieuvervuiling

Het gevaar en de negatieve effecten van zwerfafval is groot voor de natuur en dieren, maar zeker ook voor de mens. We kunnen dus met recht spreken van milieuvervuiling. Zo kan het water of het land verontreinigd worden door de verschillende (schadelijke) stoffen, kunnen dieren er in verstikt raken, maar het trekt ook veel ongedierte aan. Maar het probleem van zwerfafval blijft niet alleen iets dat onze omgeving aantast, maar ons afval kan zich via de lucht, rivieren en stranden verspreiden naar de zee. Het zwerfafval in de zee noemen we plastic soep.

Plastic soep

Doordat ons zwerfafval de zee kan bereiken, is er een grote mate van milieuvervuiling door plastic afval in onze zeeën en oceanen. Door verwering, zonlicht en golfslag valt dit plastic uit elkaar en dit leidt tot vervuiling. Zo is dit bijvoorbeeld voor veel zeedieren dodelijk, aangezien plastic niet via een biologische manier te verteren is. Dit plastic komt naast ons afval vanuit land, ook in de zee door bijvoorbeeld de visserij en andere schepen die hun afval in zee dumpen.

Meestvoorkomende zwerfafval in de natuur

Alleen al in Nederland gooit men van alles in de natuur. Een lijst van de meestvoorkomende soorten zwerfafval is hieronder te vinden:

• Sigarettenpeuken
• Kauwgom
• Bonnetjes/(snoep)papiertjes
• Blikjes/plastic flesjes
• (Dranken)verpakkingen

Hoeveel tijd kost het voordat zwerfafval is afgebroken?

Al deze cijfers samen laten zien dat het probleem rondom zwerfafval daadwerkelijk een grote impact heeft op de vervuiling van het milieu. Er is hierin dus zeker sprake van een probleem dat we zwaar moeten rekenen. Het gaat over een kleine daad van een dagelijkse aard wanneer we kijken naar het gemak waarmee we dingen weggooien. Maar vaak vergeten we dat deze kleine gedragingen een impact van een miljoen jaar kunnen hebben... Er is (gelukkig) veel dat we kunnen doen om deze impact te voorkomen of te beperken.

Wat kan er gedaan worden om zwerfafval tegen te gaan?

Regels en maatregelen

Er zijn tegenwoordig steeds meer opruimacties tegen milieuvervuiling in verschillende wijken en dorpen in Nederland, waardoor bewoners hun eigen buurt schoonmaken of schoon houden. Winkels en horeca zijn zelfs wettelijk verplicht om de 25 meter rondom hun onderneming vrij van zwerfafval te houden. Deze landelijke opruimacties en de vastgestelde wetten zijn vaak effectief als het gaat om het opruimen, maar zorgen er niet voor dat er iets verandert aan het feit dat mensen hun afval op een verkeerde manier weggooien.

Het is de taak van de gemeente om ervoor te zorgen dat er genoeg mogelijkheden zijn voor burgers om hun afval weg te gooien. Denk aan het plaatsen van genoeg afvalbakken, zogenaamde 'blikvangers' langs wegen en openbare inleverpunten van afval. Gemeenten maken natuurlijk ook zelf schoon, maar dit kost veel geld. Het is moeilijk in te schatten hoeveel kosten er daadwerkelijk gemaakt worden door zwerfafval. Naar een schatting in het jaar 2015 in opdracht van de Rijksoverheid, komt dit uit op een bedrag tussen de 127 miljoen euro tot 325 miljoen euro.

Er kunnen ook boetes worden uitgeschreven voor het weggooien van afval op een verkeerde plaats. De standaard boete voor het verkeerd aanbieden van huiselijk afval bedraagt (anno 2017) 140 euro.

Verantwoordelijkheid

Het heeft ook voor een groot deel te maken met de verantwoordelijkheid van de burger zelf als het gaat om milieuvervuiling. Zo kan de burger ervoor kiezen om simpelweg zijn afval bij zich te houden tot de eerstvolgende prullenbak. Maar het kan ook effectief zijn om gebruik te maken van herbruikbare verpakkingen, zoals hervulbare flesjes. Hierbij kan bijvoorbeeld statiegeld ook een interessante motivatie zijn om spullen niet weg te gooien, maar bewust te bewaren en in te leveren op de juiste plek. Een andere bruikbare tip is het niet oplaten van ballonnen, het spreekt voor zichzelf wat er kan gebeuren wanneer je een ballon oplaat, zonder te weten waar die zal landen. Een dier zou zich erin kunnen verstikken en het zal in elk geval niet goed afgebroken kunnen worden in de natuur.