Het Balkhashmeer, een tweede Aralramp?

Terwijl Kazakstan in het zuidwesten wordt geplaagd door de uitdroging van het Aralmeer, voltrekt zich in het zuidoosten van het land een ander milieudrama aan het Balkhashmeer.

Ligging van het Balkhashmeer

Wanneer we de kaart van Kazakstan (ook wel Kazachstan gespeld), bekijken, merken we in het zuiden van het land dadelijk twee gigantische meren op: in het westen, het Aralmeer (gedeeltelijk op grondgebied van Oezbekistan) en in het oosten, het Balkhashmeer. Dit dient dus niet te worden verward met het Baikalmeer in het zuiden van Siberië, net ten noorden van Mongolië.

Oorzaak van de ramp

Van de drie grote rivieren die het Balkhashmeer voeden, is de Ili veruit de belangrijkste waterleverancier voor het meer. Nu komt deze Ili uit het buurland China, met name uit de provincie Xinjiang.

Xinjiang, een autonome regio in Noordwest China, ook gekend als Chinees Turkestan of Oost Turkestan. De bevolking van deze provincie groeit zeer snel en de landbouw ook. Voor de teelt van rijst, maar ook maïs en tarwe is er uiteraard in deze woestijnachtige streek niet voldoende water.

Irrigatie

De Chinese overheid heeft dus enorme irrigatiesystemen uitgebouwd. Aangezien deze hun water voornamelijk uit de Ili betrekken, is het scenario vergelijkbaar met wat vroeger met het Aralmeer is gebeurd.

Inmiddels is de Chinese olie-industrie ook vrager voor Iliwater. Tegelijk bouwen de Chinezen hydro-elektrische centrales die ook een groot beroep doen op het water van de Ili.

De Ili bereikt het Balkhashmeer dus met een veel kleiner debiet dan vroeger het geval was. Maar het meer rekent voor 80% op het Iliwater!

Kazakstan gaat zelf ook niet vrijuit. Hier wordt ook veel water aan de Ili onttrokken voor irrigatie en stroomvoorziening.

Huidige toestand

Momenteel wordt, ironisch genoeg, de milieucatastrofe wat tegengegaan door de opwarming van de aarde. Die opwarming veroorzaakt een afsmelten van de gletsjers rond het meer, waardoor tijdelijk extra water in het meer stroomt. Hierdoor houdt een andere milieuramp deze tijdbom nog even tegen.
Toch merken we duidelijk dat het waterpeil daalt, aan de nieuwe eilanden die in het meer ontstaan.

Vergelijkende satelietfoto’s van 1972 en 2001 tonen het bijna volledige verdwijnen van het enorme waterbassin ten zuiden van het meer.

Ecologische ramp

Vanaf de jaren zeventig is de oppervlakte van het meer stilaan aan het verkleinen. We herkennen het Aralscenario: het waterpeil is met meer dan 2 meter gedaald, het zoutgehalte stijgt en het zout wordt door de wind verspreid om landbouwgrond waardeloos te maken.

Los van het probleem van het waterpeil is nog het vervuilingprobleem. De industrie loost namelijk een massa zware metalen in het water, die via de voedselpiramide in de vissen en tenslotte in de mens terechtkomen. Ook de agrarische industrie helpt een handje in de vervuiling van het meer.

Economische ramp

De vissers vangen veel minder en de van de visvangst afgeleide industrie deelt natuurlijk in de klappen. De kwaliteit van de landbouwgrond vermindert door zoutneerslag.

Daarnaast is door overvissen het visbestand erg uitgedund.

Herstelprojecten

Enkele internationale projecten trachten de ramp in te dijken. Op langere termijn zullen we de resultaten hiervan kunnen evalueren.