Het gemene parathion

Het bestrijdingsmiddel parathion wordt gebruikt om insecten te doden op verschillende gewassen, zoals groenten, fruit, rijst en katoen. Daarom wordt het ook wel het katoen vergif genoemd. (2) Enkele synoniemen voor deze stof zijn methyl-parathion en metaphos. Het heeft een werking op het zenuwstelsel en een hoge acute toxiciteit. Over de hele wereld wordt parathion verhandeld onder diverse commerciële benamingen, maar sinds 2005 is het in de Europese Unie verboden. Parathion komt niet voor in de natuurlijke omgeving en valt onder de organofosfaten. De pure vorm van deze stof bestaat uit witte kristallen, verder ruikt het naar rotte eieren en kan het een gelige plek achterlaten op de plaats waar het gesproeid is. Tegenwoordig mogen alleen getrainde mensen methyl parathion gebruiken en hiervoor heeft het Environmental Protection Agency (EPA) strenge regels opgesteld. Het kan zorgen voor teratogene effecten (wel toxisch voor foetus, maar veroorzaakt geen geboortedefecten), mutagene effecten en (mogelijke) carcinogene effecten.

Werkingsmechanisme

Parathion is een inhibitor van cholinesterase activiteit, remt het enzym acetylcholinesterase en onderbreekt hiermee de zenuwfunctie. De overdracht van zenuwimpulsen wordt namelijk geblokkeerd bij de zenuwsynapsen. Zenuwimpulsen worden normaal gesproken overgebracht naar de volgende vezel/spier door de neurotransmitter acetylcholine. Deze stof stimuleert op zijn beurt de ‘ontvangende’ zenuw/spier en wordt dan onmiddellijk gecataboliseerd door het acetylcholinesterase (AchE) enzym. De organofosfaat insecticide bindt aan dit AchE, zodat de acetylcholine niet afgebroken kan worden. De controle van het zenuwstelsel is geblokkeerd en hierdoor worden de zenuwen continu gestimuleerd. De toxiciteit van parathion is daarnaast gerelateerd aan de inhibitie van ChE’s door paraoxon, het giftigste parathion-reactieproduct (3).

Emissiepatronen

Zodra methyl parathion in de omgeving is, breekt het snel af in andere chemische bestanddelen omdat het reageert met water, bacteriën in het water en zonlicht. Methyl parathion ‘plakt’ aan de bodem en verplaatst meestal niet van de bodem naar het grondwater, hetzelfde geldt ook voor de afbreekproducten. Het blijft het langst zitten in de bodem in vergelijking met lucht of water (1). Parathion wordt over het algemeen erg snel uitgescheiden, maar liefst 99% binnen 48 uur (meestal via urine). Er zijn maar zeer lage concentraties van residuen (ongeveer 2% van toegevoegde dosis) die in weefsels zoals vet, longen, lever en hersenen achterblijven. Dit allemaal 48 uur na orale inname (3).

Arbeidssituatie

Parathion is een insecticide dat veelal gebruikt wordt voor gewassen. Het wordt meestal gebruikt in de vorm van een spray, en dan in een dosering van 15-25gr per 100 liter water (5). Mensen die blootgesteld worden aan parathion in de werksituatie zijn dan ook mensen die de stof als insecticide gebruiken (besproeiers van gewassen) of mensen die in een fabriek betrokken zijn bij de verpakking of de productie van de stof (1).

In de lucht wordt parathion verspreid door het sproeien van deze insecticide. In de gebieden waar deze insecticide (in Amerika) worden gebruikt, is een niveau van parathion in de lucht te meten van 0 t/m 70 ng/m3. Uit metingen, die zijn gedaan in de buurt van sproeigebieden, is gebleken dat de parathion-concentratie varieert in de loop van het jaar. Het parathiongehalte piekt in de maanden augustus en september, wanneer de gewassen groeien. Hier werd de hoogste concentratie van 700-800 ng/m3 gemeten. Via de lucht is het NOEL voor muizen 0,9 mg/m3 voor een periode van 3
weken. Als je dat omrekent naar de mens is dit 0,009 mg/m3 parathion in 3 weken. Wanneer deze uitkomsten met elkaar vergeleken worden, is te zien dat de inhalatie van parathion verwaarloosbaar is (5).

In een studie naar besproeiers van een boerderij, bleek dat de arbeiders per 24 uur maar liefst 0,4-13 mg parathion binnenkregen, wanneer ze geen beschermende kleding droegen en het bestuiven met behulp van een handspray plaatsvond. Arbeiders die regelmatig contact hebben met parathion, kunnen last krijgen van diverse symptomen die later aan bod zullen komen. Om dit te voorkomen zijn er strenge regels opgesteld door de WHO bij gebruik van parathion in de arbeidssituatie:

• Parathion mag alleen gebruikt worden door getraind personeel
• Een veld dat bespoten is met parathion mag pas na 48 uur weer betreden worden
• Parathion mag niet met de hand gespoten worden

Verder is het belangrijk dat er altijd beschermende kleding gedragen wordt en er regelmatig gelucht wordt bij applicatie van parathion.

Acute blootstelling

De stof parathion kan op vier verschillende manieren opgenomen worden in het menselijk ilchaam. Via inademing, inslikken, de huid (ongeveer 10% wordt geabsorbeerd) of de ogen. Een hoge concentratie van de stof in hoge omgevingstemperaturen en onder invloed van UV licht kan de toxiciteit verhogen. Dit heeft verschillende risico’s voor de gezondheid. De diverse symptomen en de effecten van een acute parathionvergiftiging zijn volgens de WHO (4) globaal in 3 groepen in te delen:

• Uitingen in membraangebonden acetylcholine receptoren: overgeven, overmatig zweten en speekselvorming.
• Uitingen in ionkanalen in plasmamembranen: moeizame/piepende ademhaling.
• Uitingen in het centrale zenuwstelsel: bijvoorbeeld bewusteloosheid, hoofdpijn en duizeligheid.

Chronische blootstelling

Methyl-parathion wordt primair in de lever gemetaboliseerd naar het zeer giftige methyl paraoxon. Na 1 tot 2 uur is deze stof al waar te nemen in verschillende organen; dit is meestal te meten in de urine. Op lange termijn zal er onder invloed van een continue hoge dosis van methylparaoxon, accumulatie van acetylcholine plaatsvinden aan zenuwuiteinden. Dit veroorzaakt problemen in het centrale zenuwstelsel zoals hoofdpijn, duizeligheid, rusteloosheid, angst en een vertraagde ademhaling (4). Hiervan zal over het algemeen weinig sprake zijn, omdat parathion in het milieu niet ‘gebioconcentreerd’ is en niet getransporteerd wordt door voedselketens, maar snel wordt afgebroken door micro-organismen. Schade aan het ecosysteem zal alleen plaatsvinden door extreme blootstelling wat veroorzaakt kan worden door misbruik of door ongelukken waardoor er parathion wordt geloosd in de natuur (5).