Geslachtsverandering en vervuiling

Hoe komen mens en dier aan hun geslacht en hoe kan dit geslacht veranderen? De rol van de genen en die van het milieu.

Geslacht en gender

In dit artikel hebben we het over het geslacht, wat een biologisch gegeven is. Het gender, wat eerder een psychologisch en innerlijk gegeven is, wordt hierin niet behandeld.

Basisbegrippen

Om het verhaal te begrijpen, moeten eerst een paar inleidende begrippen worden uitgelegd. We hebben dit zo veel mogelijk vereenvoudigd, want het is eigenlijk vrij complexe materie.

Genotype versus fenotype

Het genotype is wat onze genen voor een bepaald kenmerk bepalen. Het fenotype is de verschijningsvorm. Deze hoeven niet identiek te zijn.

We zouden kunnen zeggen dat het fenotype de uitwerking is van het genotype, gecombineerd met het milieu.

Bepaling van het geslacht

Bij de mens en de hogere diersoorten wordt het geslacht erfelijk bepaald.

We weten dat de mens 23 paar chromosomen heeft, waarvan 1 paar geslachtschromosomen. Deze laatste bestaan in twee versies: X-chromosoom en Y-chromosoom. Wie de gelukkige bezitter is van een x- en een Y-chromosoom, noemen we een man. Wie de even gelukkige bezitter is van 2 X-chromosomen, noemen we een vrouw.

Aangezien de vrouw enkel X-chromosomen heeft, kan ze enkel die doorgeven aan haar kinderen. Vermits de man en een X-chromosoom én een Y-chromosoom heeft, kan hij een van beide doorgeven. Op het eerste gezicht wordt dus het geslacht van het kind door de man bepaald.

In werkelijkheid is het niet zo eenvoudig. Aangezien bij een menselijke bevruchting in de meeste gevallen slechts één vrouwelijke eicel betrokken is, maar miljoenen zaadcellen, waarin ongeveer de helft een X-chromosoom bevat en de andere helft en Y-chromosoom, lijkt het op een kansspel. Volgens een aantal onderzoekers echter, maken niet alle zaadcellen evenveel kans.

Jongen of meisje

Of het een jongen wordt of een meisje, zal van een aantal andere factoren afhangen. Volgens sommige wetenschappers, van de zuurtegraad van de baarmoeder op het moment van de versmelting van zaadcel en eicel, volgens alternatieve bronnen, van onder meer de stand van de maan… Dat wat betreft het genotype.

Het fenotype

Als alles gebeurt zoals de natuur het wil, zal uit een mannelijk genotype een man groeien en uit een vrouwelijk genotype een vrouw. We zijn er in ons verhaal overigens van uit gegaan dat we te maken hebben met een “normaal” iemand met 2 stel chromosomen. Dit kan ook mislopen, maar dat is een ander verhaal. We worden qua fenotype allemaal als vrouw geboren, tot een bepaald gen, bij de Y-chromosoom bezitters het proces van vermannelijking in gang zet, door stuk voor stuk een aantal andere genen te activeren.

Geslachtsverandering bij de mens

We hebben het hier niet over geslachtsveranderingen die bij genderdystrofie opzettelijk worden veroorzaakt door hormonale behandeling en/of operaties. Dit artikel gaat over een ecologisch probleem. Door ondoordacht met de natuur om te gaan, komen ongewilde geslachtsveranderingen voor. Er zijn gevallen geconstateerd, waar jongens plots secundaire geslachtskenmerken van meisjes begonnen te krijgen, door hormonenconcentratie in stoffen waarmee zij werden geconfronteerd.

In vele gevallen wordt het probleem veroorzaakt door oestrogenen (of similaire stoffen) die door overmatig gebruik van pesticiden, cosmetica en detergenten in de voedselketen zijn gesukkeld. Daar waar de mens aan het eind van de voedselketen zit, krijgt hij hiervan grote doses naar binnen. Thans is eveneens vastgesteld dat oestrogeenachtige stoffen zich in hoge concentratie bevinden in sojamelk. Deze wordt dan weer veel gegeven aan kinderen met koemelkallergie. Volgens sommige bronnen zouden mannelijke kinderen die met sojamelk zijn grootgebracht, meer vrouwelijke eigenschappen bezitten. Met bijvoorbeeld rijstmelk zou dit probleem zich niet voordoen.

Een gelijkaardig effect is waargenomen bij minstens twee volwassen Franse mannen, die massaal kippenhersenen hadden gegeten en onder hormonale invloed duidelijke vrouwenkenmerken kregen.

Geslachtsverandering bij dieren

Nu is geslachtsverandering bij dieren niet zo ongewoon. De natuur gebruikt dit soms gewild om een evenwicht te herstellen of om een parasiet zijn levenscyclus te laten volbrengen. De eendagsvlieg bijvoorbeeld heeft soms last van een parasitaire worm, een soort nematode, die via chemische weg, een mannetje zich als een vrouwtje kan laten gedragen, zodat hij/zij naar het water gaat om eieren te leggen, die er helemaal niet zijn. Intussen heeft de worm de kans gehad om volwassen te worden. Als de eendagsvlieg aan land was gebleven, zoals de normale mannetjes het doen, dan was de worm gestorven. Ergens is dit nog een natuurlijk verhaal.

Geslachtsverandering door vervuiling

De laatste jaren is vastgesteld dat grote aantallen zeedieren van geslacht waren veranderd door chemische vervuiling. Het gevolg is dat ze op die plaatsen met uitsterven bedreigd worden.

Het topje van de ijsberg

Deze voorbeelden vormen het topje van de ijsberg. Wie zich de moeite zou getroosten dagelijks de publicaties op dit gebied te volgen, zou merken dat dit geen geïsoleerde gevallen zijn. Echt tijd om aan de alarmbel te trekken en iets minder vervuilend te gaan leven.