Hoe kan smog ontstaan? Invloed op natuur en gezondheid

Roet, mist, slecht kunnen zien en ademen gedurende de dag wordt veroorzaakt door smog. Het is een samenloop van omstandigheden, waarbij verse lucht door wind niet wordt aangevoerd. Het is een windstilte gebied, waardoor stoffen en verontreinigingen in toenemende mate meer geconcentreerd raken. Normaal komt het voor bij grote drukke steden met veel verkeer en industrie. Waardoor wordt smog veroorzaakt en wat voor invloed heeft het op de gezondheid?

Hoe ontstaat smog?

• Wat wordt er gevormd?
• Traditionele smogvorming
• China: verkeer, kolenkacheltjes en ouderwetse fabrieken
• Consequenties voor de gezondheid
• The Great Smog 1952
• Wat kan eraan worden gedaan?

Wat wordt er gevormd?

Smog kan meerdere oorzaken hebben. Het wordt onderverdeeld naar de stoffen welke er door reacties worden aangemaakt in de atmosfeer. Het gaat namelijk om afvalstoffen welke gaan reageren zoals.

NO2

Stikstofdioxide (NO2) komt voort uit verbranding van benzine. Voornamelijk komt dit langs drukke wegen voor, zeker indien er praktisch geen wind staat. In Nederland heeft het gevolgen in het zuiden met belangrijke concentraties in de Randstad.

SO2

Zwaveldioxide (SO2) komt voort uit verbranding van fossiele brandstoffen. Denk aan olie, turf, kolen bij raffinaderijen en elektriciteitscentrales. Ook staalproductie veroorzaakt een belangrijk aandeel. Vele Nederlandse bedrijven zijn gasneutraal gemaakt, waarbij het vrijkomen van de stof wordt afgevangen. In ons land komt het dus relatief minder voor.

O3

Zomersmog (O3) ontstaat door stikstofoxiden (kan dus regelrecht worden veroorzaakt door verkeer), maar ook organische gassen (landbouw, boerenbedrijven, veengebieden en moerassen). Deze komen in de lucht en kunnen gedurende windstilte ophopen. Indien de zon hoog staat en de invloed groot is gaan deze gassen reageren tot ozon.

PM10

Wintersmog (PM10) oftewel zwaveldioxide tezamen met zwevende deeltjes gaan mengen. Enerzijds wordt dit veroorzaakt door uitstoot van afvalstoffen zoals bij vervoer, bemesting in de landbouw en fabrieken. Anderzijds zijn er ook natuurlijke bronnen, zoals vulkaanas (zoals de IJslandse vulkaanuitbarsting onder de Eyjafjallajökull in 2010 waardoor een groot deel van het Europese vliegverkeer werd verstoord). De deeltjes en gassen gaan chemisch reageren waardoor het kan voorkomen.

Traditionele smogvorming

Vroeger was er nog niet dermate bedrijvigheid, echter kwam het ook voor. Zeker bij steden gelegen in een vallei of dal waarbij de zon stevig schijnt is de kans op smog groot. De wind waait als het ware over het dal heen, terwijl afvalstoffen uit verbranding ophopen in de luwte en ontstaat inversie. De slechte stoffen kunnen er niet aan ontsnappen tot de wind gaat aantrekken. Dit verschijnsel kwam en komt nog geregeld voor. Door uitbreiding van fabrieken tijdens de industrialisatie in de achttiende eeuw – aangedreven door turfgestookte turbines – heeft er lange tijd een dikke deken als roet over steden gelegen. Meest bekende is wel het mistige Londen. Na de invoering van schoner opererende machines en fabrieken is de mate daarvan verminderd. In de plaats daarvan is in Europa de mobiliteit gekomen aangezien iedere burger één of meerdere voertuigen ter beschikking heeft. Het wagenpark is nog steeds aardig vervuilend, waardoor opgeteld veel gassen in de natuur komen.

China: verkeer, kolenkacheltjes en ouderwetse fabrieken

Een vergaand probleem is China. Zowel door de burgerij als fabrieken worden immense hoeveelheden van voorgenoemde stoffen in de omgeving gebracht. Het heeft bruine steden, slechte ademhaling en slecht zicht tot gevolg. De concentraties kunnen daarbij dermate oplopen dat het een gevaar voor de gezondheid is om buiten te komen. Het is in dat geval letterlijk verstikkend. Voor diegene met geld zijn er sportcomplexen aangelegd, waarin met overdruk een schoon klimaat wordt gerealiseerd. Zo wordt vervuilde lucht altijd buiten de deur gehouden.

Consequenties voor de gezondheid

Indien het voorkomt in ons land dan gaat het vaak over de minst erge vorm daarvan. Het kan echter direct van invloed zijn op diegene met een allergie of astmatische aandoening. Kom je echter in grote steden in een vallei of daar waar geen wind voorkomt dan kan de ophoping dramatisch zijn. Zeker in landen waar nog extreem veel op kolen wordt gestookt is de overlast enorm. Het schaadt de ademhaling aanzienlijk en kan in hoge concentraties potentieel dodelijk zijn. Daarnaast kan het ademhalingsproblemen op de lange termijn geven of leiden tot andere aandoeningen zoals longkanker. Ook de mate van fotosynthese bij planten wordt aangetast, omdat er minder zonlicht wordt opgenomen en ozon bladmondjes aantast.

The Great Smog 1952

December 1952 waren de weersomstandigheden dermate ongunstig dat er door een hoge drukgebied en windstilte een inversie-kap over Londen is gekomen. Door het verkeer en voornamelijk verbranding van kolen en turf is er en laaghangende dikke mist ontstaan, welke eveneens woningen binnendrong. Het heeft in 4 dagen tijd voor meer dan 4.000 extra overleden Londenaren gezorgd. Dit geeft dus aan dat het probleem grote gevolgen kan hebben, zeker in die gebieden waar het nu in ernstige vorm voorkomt.

Wat kan eraan worden gedaan?

De techniek staat voor niets en daar moet de oplossing ook worden gezocht. Vervuilende elementen moeten worden weggestreept door de invoering van schone uitstoot. Dat houdt in dat voertuigen een hybride, elektrische of waterstof aangedreven motor moet hebben. Uitstotende fabrieken moeten energie uit dampen terugwinnen, gassen scheiden voor hergebruik en één en ander verder filteren. De mogelijkheden zijn er, maar in sommige overbevolkte steden vergt het een intensieve en grootschalige investering. Omdat het voor een goede gezondheid van het collectief is en voor een schone toekomst is de te nemen stap noodzakelijk. Het roer moet om voor een schone en duurzame maatschappij.

Lees verder

• Afvalscheiding voor een beter milieu