Luchtvervuiling

Op een prachtige lentemorgen, bij het openen van de tuindeuren, lijkt ons milieu geweldig! De lucht is stralend blauw - schoon en helder - en er waait een zacht ochtendbriesje die de zoete geuren van de lente al weer met zich meebrengt. Echter, is onze lucht wel zo schoon als dat hij lijkt? Nee, niet echt! Wat draagt er eigenlijk allemaal bij aan de vervuiling van de lucht? Wat zijn de gevolgen? En is het nog wel zo verstandig om naar buiten te gaan, en dus buitenlucht in te ademen, als dit niet strikt noodzakelijk is? Luchtvervuiling is de aanwezigheid van (slechte) stoffen in onze atmosfeer die daar oorspronkelijk niet voorkomen. Je kunt hierbij denken aan zwaveldioxide (SO2), koolstofmono-oxide (CO) en stikstofoxiden (NOx). Iedereen draagt wel een klein beetje bij aan het vervuilen van de atmosfeer; hetzij door het gebruik van allerhande cosmetica of hetzij door het afsteken van flink wat vuurwerk aan het einde van een kalenderjaar. De rijksoverheid heeft uit alle luchtvervuilende stoffen, uiteindelijk de vier grootste boosdoeners geselecteerd, te weten: verzuring en vermesting, fijn stof, smog en zware metalen.

Verzuring en vermesting

Verzuring en vermesting wordt veroorzaakt door het verkeer, de industrie en de landbouw. De stoffen die bij de processen in de hiervoor genoemde drie zaken vrijkomen (denk hierbij aan ammoniak, zwaveldioxiden en stikstofoxiden) komen via de lucht, het water of de neerslag terecht in de planten en de bomen en bedreigen zo de natuur. Bij vermesting komen er te veel voedingsstoffen in de bodem. Voor sommige organismen, zoals algen en brandnetels, zijn deze voedingsstoffen gunstig. Zij gaan hierdoor te hard groeien, waardoor ander planten worden verdrongen en de diversiteit van het milieu afneemt. Bij verzuring wordt de buffer (stoffen zoals kalk en mineralen) die normaal gesproken de boden neutraliseert van zuren uitgeschakeld door het teveel aan toegevoerde zuren. Hierdoor komen er giftige stoffen zoals nitraat en aluminium vrij (de giftige stoffen worden namelijk niet meer geneutraliseerd). Deze stoffen komen terecht in het drinkwater, wat vervolgens weer een aantal gevolgen met zich mee brengt. Een te hoge concentratie nitraat in het drinkwater is schadelijk voor baby’s en een te hoge concentratie aluminium kan leiden tot de ziekte van Alzheimer. Te zure regen tast ook verschillende soorten materialen zoals gesteenten, verf en plastics aan, waardoor wel eens wat cultureel erfgoed verloren zou kunnen gaan. Als laatste zorgt verzuring ook voor de aantasting van gewassen, waardoor ze minder goed groeien en de opbrengst afneemt.

Inperking van de gevolgen

Om alle voorgenoemde problemen (enigszins) tegen te gaan zijn er heel wat maatregelen genomen. De Europese NEC-richtlijn geeft maximum waarden aan van bepaalde stoffen die per land mogen worden uitgestoten. Voor de Nederlandse boeren is er tevens een speciaal mestbeleid. Het vee krijgt eiwitarm voedsel dat de vermindering van de uitstoot van ammoniak bevorderd. Er zijn luchtwassers in de veehouderijen en in het verkeer en de industrie moeten de problemen met katalysatoren en speciale afvalverbrandingsinstallaties deels worden opgelost.

Fijnstof

Fijnstof is een verzamelnaam voor kleine, schadelijke deeltjes in de lucht. Deze deeltjes zoals roet, rubber, metalen, zand en zeezout, komen op veel verschillende manieren in de lucht. Niet alleen de grote bedrijven en fabrieken, maar ook zandstormen, houtkachels en auto’s zorgen voor de uitstoot van deze stoffen. Het is niet zo dat kleine deeltjes minder schadelijk zijn dan grotere deeltjes. Hoe kleiner de deeltjes zijn, des te dieper ze in de luchtwegen van organismen door kunnen dringen en des te schadelijker ze voor de gezondheid kunnen zijn.

Inperking van de gevolgen

Natuurlijk zijn er ook voor dit probleem wat maatregelen. In de industrie zijn veel regels vastgesteld die de uitstoot van fijnstof moeten beperken. In de landbouw en veeteelt heeft men een milieuvergunning nodig, die pas wordt verkregen wanneer wordt aangetoond niet te veel uitstoot te leveren. Auto's moeten tegenwoordig roetfilters en transportmiddelen, waarmee veel producten in één keer getransporteerd kunnen worden, zorgen voor de vermindering van uitstoot in de transportsector.

Smog

Smog is tijdelijke zeer verontreinigde lucht. Het kan zowel in de zomer als in de winter onder bepaalde omstandigheden ontstaan. Zomersmog ontstaat onder invloed van zonlicht. Onder invloed van zonlicht veranderen stikstofoxiden en vluchtige organische stoffen (VOS) in ozon. Zo ontstaat bij zonnig en windstil weer smog. Wintersmog ontstaat onder invloed van fijnstof. Door een samenloop van zwakke zuidoostelijke wind, hoge drukgebieden en kou, mengt de lucht niet goed, waardoor er concentraties verontreinigde stoffen kunnen ontstaan. De laatste jaren komt extreme smog door ozon of fijnstof niet meer voor. En dat is maar goed ook: smog kan ernstige gevolgen met zich mee brengen. Het inademen van smog kan acute en chronische klachten veroorzaken, die gewoonlijk weer wegtrekken als de smog ook weer verdwijnt. Klachten kunnen zijn: oog-,neus- en keelirritaties, afname van de longfunctie, luchtwegenklachten en -aandoeningen, hart- en vaataandoeningen, astma en sterfte. Om deze aandoeningen te verminderen en zelfs levens te redden zijn er beslist maatregelen nodig. In 2010 kwam er een Smogregeling. Deze houdt in dat de bevolking op tijd wordt gewaarschuwd als de smog concentratie te hoog wordt.

Zware metalen

Zware metalen zijn gevaarlijke stoffen die nauwelijks of helemaal niet af te breken zijn. Een aantal voorbeelden van zware metalen zijn chroom, nikkel, zink, cadmium, koper, lood, arseen en seleen. Deze metalen komen veel vrij bij de verbranding van fossiele brandstoffen en in de metaalindustrie. Ook zijn ze te vinden in batterijen, verfpigment, dakbedekking en vuurwerk. De metaaldeeltjes zijn makkelijk binnen te krijgen doordat ze vaak zijn gebonden aan kleine stofdeeltjes. Zware metalen zijn zeer schadelijk voor de gezondheid. Bij het inademen blijft het niet bij een neusirritatie: de deeltjes tasten de stofwisseling, het immuunsysteem de hormoonhuishouding en het zenuwstelsel van zowel mensen als dieren aan. Veder kunnen zware metalen leiden tot gedragsstoornissen en aangeboren afwijkingen. Gelukkig zijn er strenge regels voor het uitstoten van zware metalen. De regels die gelden kun je vergelijken met de regels voor fijnstof. Bij zware metalen gaan de regels soms zelfs nog een stukje verder; sommige metalen zijn zo schadelijk dat het niet is toegestaan om ook maar een minimale hoeveelheid uit te stoten.