Letterzetter of boekdrukkever, Ips typographus

De letterzetter of boekdrukkever, Ips typographus, is een bastkever. De letterzetter is donkerbruin en wordt niet meer dan vijf millimeter lang en stevig beschermt met dekschilden. De kever is in staat zich door de bast van een boom heen te vreten, vaak is dit een fijnspar. De letterzetter kiest meestal verzakte bomen uit, maar als er veel letterzetters zijn is hij ook in staat gezonde bomen aan te tasten. Om van de letterzetter af te komen moeten de aangetasten bomen worden verwijderd.

Taxonomische indeling

Rijk: Animalia
Stam: Arthropoda
Klasse: Insecta
Orde: Coleoptera
Familie: Scolytidae
Geslacht: Ips
Soort: Ips typographus

Naamgeving

De letterzette, Ips typographus, wordt ook de boekdrukkever genoemd. Dit vanwege het patroon van de vraatgangen van de larven. Deze hebben iets weg van de regels van een boek.

Wat is de letterzetter?

De letterzetter is een Scolytidae kever, een kever uit de familie van de bastkevers, ook wel schorskevers genoemd. Kevers uit deze familie kunnen veel schade aanrichten aan bomen, doordat de larven zich door de schorslaag van een boom vreten. Bastkevers zoeken typisch verzwakte bomen uit om binnen te dringen, maar wanneer er teveel kevers komen kunnen ze ook gezonde bomen aantasten.

Het uiterlijk

De letterzetter is een donkerbruine kever van vier tot vijf millimeter lang. Hij is duidelijk behaard. Zijn vorm is cilindrisch. De kever heeft uitgeholde dekschilden aan zijn uiteinde, met vier uitstekende tanden aan de randen. Van bovenaf is de kop niet zichtbaar door zijn dekschild.

De levensloop

Per jaar kunnen er twee generaties letterzetters geboren worden. De eerste generatie vliegt uit in april en mei, de tweede in juli. Het mannetje van de letterzetter vreet zich een weg door de boombast. Hierachter graaft hij een paringskamer. De vrouwtjes komen naar zijn paringskamer en ze paren. De vrouwtjes van de letterzetters vreten zich een weg door het voedselrijke cambium van de boom. Het cambium is het weefsel vanwaar de boom in de dikte groeit. Hierin zitten de delende cellen van de stam. De vrouwelijke letterzetters leggen langs hun gegeten gang hun eitjes. Wanneer de larven uit de eitjes komen eten ook zij van het cambium. Dit doen zij haaks op de moedergang, waardoor een patroon ontstaat wat op een boek lijkt. Uiteindelijk eten de larven zich naar buiten en verpoppen ze. Hierna begint de cyclus opnieuw.

Welke bomen worden aangetast?

De letterzetter komt vooral voor bij sparren (het geslacht Picea). Met name de fijnspar wordt vaak door letterzetters aangetast. In sommige gevallen wordt de kever ook bij Pinus en Larix aangetroffen. De letterzetter zoekt verzwakte bomen uit, maar als er ergens veel zieke of verzwakte bomen staan kan de populatie snel groeien. Er kan gemakkelijk een plaag ontstaan, waarbij letterzetters ook gezonde bomen aantasten.

Symptomen

Aan een boom waar het schors nog aanzit is het moeilijk de letterzetter aan te wijzen als ziekteverwekker. Vaak zijn er kleine gaatjes in de bast te zien, maar deze zijn bij een ruwe bast niet altijd te zien. Verder zijn ze niet direct te linken aan de letterzetter. Er kan pas met zekerheid gezegd worden dat de letterzetter aanwezig is wanneer de bast van een boom wordt verwijderd. Als het karakteristieke vraatpatroon zichtbaar is, is de letterzetter er ook.

Wat te doen?

Een paar letterzetters zijn er altijd wel in bossen en tuinen te vinden. Dit hoeft geen enkel probleem te zijn. Wanneer er echter veel verzwakte bomen zijn komen er ook steeds meer letterzetters. Het risico ontstaat dat de dieren ook gezonde bomen aan gaan tasten. Daarom moeten alle aangetaste bomen worden verwijderd wanneer er een plaag dreigt te ontstaan. Als dit niet kan, dan moeten ze tenminste worden ontdaan van de bast. Op deze manier sterven de larven en kan de populatie onder controle gehouden worden.