Luizen, hoe komen we er aan en hoe komen we er af?

Bij veel mensen lopen de rillingen over de rug bij de gedachte aan luizen en het begint dan vaak meteen te jeuken op het hoofd. Iedere 10-15 jaar werden er meer gevallen van luizen bekend, in de laatste 5 jaar komt het echter vooral op scholen voor.

Symptomen

Het eerste signaal van een luizenbesmetting is een heel erge jeuk. Als men enorme jeuk aan het hoofd heeft en veel moet krabben, wordt het hoog tijd de haren te onderzoeken. Bij het onderzoek gaat met men een luizen- of netenkam streng voor streng door het haar. Het beste kun je er ook een loep bij gebruiken, ook al kost het allemaal erg veel tijd. Vooral de haren bij de slapen, oren en nek moeten grondig onderzocht worden. Vooral lange haren zijn ideaal voor luizen om hun eieren in te leggen. De eieren van de luizen (neten) worden vaker gevonden dan de luizen zelf. Met het blote oog zijn ze zichtbaar, te herkennen aan kleine puntjes, 0,8 mm. lang en ze kleven vast, vlakbij de haarwortel. Levende neten zjin niet zo makkelijk te verwijderen, dit gaat makkelijker als ze dood zijn. Levende neten hebben een witte, zilvergrijze tot gelige glanzende kleur. Dode neten daarentegen zijn bruinachtig. Neten zijn niet zacht, ze knappen als ze je fijnknijpt. Bij een ernstige luisbesmetting vervilten de haren door de talrijke neten. De hoofdluis is 2 tot 3,5 mm. lang en hebben een grijze tot roodachtige kleur. De kleur is afhankelijk van de huidskleur van de mens en het voedsel wat hij opneemt. Ze hebben drie paar zeer krachtige poten, voorzien van klauwen. Ze moeten voortdurend bloed zuigen (iedere 1-3 uur), anders verhongeren ze na ca. 24 uur. De pijnloze steken leiden tot rode plekken en zwellingen. Het speeksel, wat wordt overgedragen bij het steken, zorgt voor de jeuk. Krabben kan de wondjes verergeren, waardoor bacteriën zich weer in de huid vermeerderen kunnen, wat tot zwelling van de lymfeklieren kan leiden.

Ontwikkeling van de luis

Uit iedere neet ontwikkelt zich een luis. De luizen komen na ongeveer 8 dagen uit. Ze hebben allemaal een eigen geslacht en moeten zich dus voortplanten. Het luizenwijfje is na drie larvenstadia geslachtsrijp na 14-21 dagen en ze kleeft de neten met een watervast middel aan de haren vast. Larven moeten eveneens bloed zuigen. Hoe warmer het is, des te sneller gaat de ontwikkeling (ideale temperatuur is 35 graden). Temperaturen boven de 40 graden zijn te warm voor de luizen. Luizen kunnen zich redelijk snel voortbewegen, bij 20 graden zo'n 23 cm. per minuut. De levensduur van een hoofdluis is ongeveer 25-30 dagen. Per dag worden tot 14 neten gelegd. Dus per wijfje is dat 50 tot 276 neten.

Verspreiding

Daar luizen niet springen of vliegen kunnen, worden ze hoofdzakelijk door direct contact overgedragen, meestal door de haren (hoofden bij elkaar steken). Luizen kunnen echter ook door voorwerpen op mensen worden overgedragen. Op deze voorwerpen moeten zich dan besmette haren bevinden. Dit kan bijv. een gebruikte kam, haarborstel, muts, cappuchon, deken, kussen en jassen zijn, maar ook hoofdsteunen in de auto of knuffeldieren kunnen luizen overbrengen. Ze kunnen ook van voorwerp tot voorwerp overgebracht worden (garderobe op school, jassen en mutsen die dicht bij elkaar hangen).
Favoriete slachtoffers zijn 4-10 jarige kinderen. Ze komen zeer vaak voor op scholen en peuterspeelzalen, omdat daar de kinderen veel met hun hoofden bij elkaar komen. Bij het samen lezen van een boek, bij het spelen of knuffelen met een vriendje klimmen de kleine diertjes naar het volgende hoofd.

Behandeling

Valse schaamte en ongeschikte of ontoereikende bestrijding zorgt voor onnodige overbrenging van luizen. De naaste omgeving moet bij een luizenbesmetting geïnformeerd worden. Vooral scholen en peuterspeelzalen moeten ingelicht worden. Vaak bevinden zich daar ook betroffenen. Wie wie nou aangestoken heeft, is sowieso niet te achterhalen, dus schaamte is echt niet nodig! Zoals gezegd is het krijgen van luizen dus geen schande, het heeft niets met slechte hygïene of vieze haren te maken. We moeten er echter wel vanaf zien te komen. Luizen besmetten vaker mensen van het vrouwelijke geslacht en ze houden van lang haar. In tegenstelling tot vroeger raakt men nu niet meer de haren kwijt bij de behandeling van luizen. Luizen hebben een temperatuur boven de 20 graden (ideaal is zelfs 35 graden) nodig om te overleven en hoe korter het haar, hoe kleiner de overlevingskans voor luizen. Er zijn verschillende stoffen die gebruikt worden om luizen te bestrijden als er een besmetting heeft plaatsgevonden. De meeste middelen moeten ingemasserd worden en een bepaalde tijd later wodt het haar streng voor streng met een netenkam nagekeken. Het is mogelijk, dat de (door neten beschermde) jonge luizen de behandeling overleven. Hun ontwikkeling duurt 8 dagen, om welke reden de behandenling herhaald moet worden. Tijdens de inwerktijd kan met het beste een badmuts of plastic zak over de haren dragen, het middel kan in 'de vochtige ruimte' beter inwerken.

Maatregelen

Een luizenbehandeling is alleen succesvol, als de gehele woonomgeving behandeld wordt. Dus moeten alle personen van het huishouden gecontroleerd worden. Kledingstukken (jassen, mutsen, beddegoed etc.) moeten van luizen ontdaan worden. Omdat luizen gevoelig voor hitte zijn, is het raadzaam het te wassen op 60 graden. Een alternatief is de kleding in een afgesloten plastic zak stoppen en dat behandelen met een insecticide. Zoi'n middel moet dan niet alleen luizen doden, maar ook de neten. Niet uitwasbare knuffeldieren kunnen ook in de vriezer gestopt worden, bij een temperatuur van -18 graden en dan ruim 48 uur daar laten. Men kan hoofdluis ook 'uithongeren'. Dan moeten alle voorwerpen in een afgesloten plastic zak gestopt worden en dan minstens twee weken zo warm mogelijk bewaren. Het uithongeren gebeurt sneller naarmate de termperatuur hoger wordt. Bij 25 tot 30 graden kunnen luizen nog 2 dagen overleven, bij 10-20 graden echter kan het wel 7 dagen duren, zodat de luizen nog eieren kunnen leggen, die ook nog weer uitkomen. Besmette ruimtes zoals slaapkamers, woonkamers, schoolruimtes etc. zijn door niet gebruiken bij gelijkmatige oververhitting in enkele dagen luisvrij. Een desinfectie of het wassen van gordijnen is dan overbodig. Vloeren moeten wel grondig gereinigd worden (stofzuigen en daarna de stofzuigerzak legen). Als iemand niet besmet is, is de beste manier om besmetting te voorkomen, lichaamscontact met mensen te vermijden. Ook moeten bepaalde voorwerpen (mutsen, hoeden, sjaals, haarborstels, handdoeken, beddegoed, etc.) niet uitgeleend worden.

Neten verwijderen

Neten worden verwijderd door wassen met azijnwater (1 deel tafelazijn op 2 delen water). Dit moet 10 minuten inwerken. Daarna wordt het uitgewassen en aansluitend worden met een netenkam de neten verwijderd. Deze behandeling moet net zo lang herhaald worden, totdat echt alle neten weg zijn. De haren moeten dagelijks, 2 weken lang, op neten en luizen gecontroleerd worden.